Đái tháo nhạt trung ương ước tính xảy ra ở 1/25000 người. Bệnh có thể gặp ở cả nam lẫn nữ ở mọi lứa tuổi (1). Vậy đái tháo nhạt trung ương là bệnh gì? Nguyên nhân bệnh do đâu? Các triệu chứng thường gặp và cách chẩn đoán bệnh như thế nào? Bài viết dưới đây của ThS.BS Trần Đình Mạnh Long, khoa Nội tiết – Đái tháo đường, BVĐK Tâm Anh TP.HCM sẽ giải đáp cho bạn chi tiết về bệnh này.
Đái tháo nhạt trung ương là một tình trạng hiếm gặp, bệnh đặc trưng bởi các triệu chứng khát nhiều và tiểu nhiều. Tình trạng này tuy không liên quan nhưng có thể bị nhầm lẫn với một bệnh nội tiết khác thường gặp hơn cũng gây triệu chứng tương tự, đó là bệnh đái tháo đường. Ở người bệnh đái tháo nhạt trung ương, cơ thể không sản xuất đủ hormone chống bài niệu (ADH hoặc vasopressin). ADH được sản xuất ở vùng dưới đồi còn tuyến yên lại là nơi dự trữ và giải phóng hormone này vào máu. (2)
ADH là hormone có vai trò giúp thận cân bằng lượng nước xuất và nhập của cơ thể. Trong đái tháo nhạt trung ương, sự thiếu hụt ADH của cơ thể có thể hoàn toàn hoặc một phần, khiến người bệnh bài xuất một lượng nước tiểu rất lớn, người bệnh phải đi tiểu nhiều lần trong ngày, thường có cảm giác khát nước rất nhiều và phải uống nước liên tục. Nếu người bệnh bị đái tháo nhạt trung ương và không uống đủ nước thay thế cho lượng đã mất qua nước tiểu, người bệnh sẽ bị mất nước và gây nguy hiểm đến tình trạng sức khỏe của mình.
Như đã đề cập ở trên, nguyên nhân gây đái tháo nhạt trung ương là do thiếu hụt một phần hoặc hoàn toàn ADH. Sự thiếu hụt này xảy ra bởi tổn thương vùng dưới đồi, tuyến yên hoặc mô kết nối chúng (cuống tuyến yên).
Nguyên nhân cụ thể gây đái tháo nhạt trung ương bao gồm:
Ngoài ra còn có ⅓ trường hợp không xác định được nguyên nhân gây đái tháo nhạt nên được gọi là bệnh đái tháo nhạt trung ương vô căn.
Các triệu chứng chính của đái tháo nhạt trung ương gồm:
Trẻ em mắc bệnh đái tháo nhạt có các triệu chứng như:
Nếu người bệnh đái tháo nhạt trung ương không được điều trị hoặc không uống đủ nước sẽ dễ gây tình trạng mất nước. Các triệu chứng cảnh báo mất nước bao gồm:
Khi bạn cảm thấy khát nước nhiều, đi tiểu nhiều hoặc mất nước thì cần đi khám sớm với bác sĩ chuyên khoa Nội tiết – Đái tháo đường. Đái tháo nhạt trung ương là một bệnh hiếm gặp và đó cũng không phải là nguyên nhân duy nhất gây nên các triệu chứng nói trên. Tuy nhiên, các triệu chứng này có thể là dấu hiệu quan trọng cho thấy cơ thể bạn đang hoạt động không bình thường và cần được điều trị.
Bác sĩ chẩn đoán bệnh đái tháo nhạt trung ương thông qua một số phương pháp:
Nghiệm pháp nhịn nước là một nghiệm pháp đáng tin cậy trong chẩn đoán đái tháo nhạt. Chỉ tiến hành nghiệm pháp cho người bệnh có nồng độ natri máu bình thường. Tuy nhiên, người bệnh cần được tư vấn kỹ lưỡng và nắm rõ quy trình thực hiện nghiệm pháp vì người bệnh có thể khó tuân thủ việc nhịn uống nước cũng như có thể rơi vào tình trạng mất nước.
Về cơ bản, để thực hiện nghiệm pháp, người bệnh được tư vấn nhịn nước trong vài giờ đồng hồ và đánh giá phản ứng của cơ thể trong trường hợp đó. Người bệnh đái tháo nhạt vẫn sẽ tiểu rất nhiều và nước tiểu vẫn nhạt màu khi thực hiện nghiệm pháp, trong khi đó, ở người bình thường, lượng nước tiểu cơ thể thải ra rất ít, nước tiểu cô đặc và rất sậm màu. Các bước được tiến hành cụ thể như sau:
>>>Có thể bạn chưa biết: Nguyên nhân và triệu chứng bệnh đái tháo nhạt do thận
Điều trị bệnh đái tháo nhạt trung ương chủ yếu phụ thuộc vào số lượng nước tiểu và mức độ nặng của triệu chứng cũng như ảnh hưởng của bệnh đến chất lượng cuộc sống người bệnh (ví dụ tiểu đêm quá nhiều gây mất ngủ).
Phương pháp điều trị đầu tay là thuốc desmopressin – thuốc có hoạt động giống như hormone ADH. Thuốc có các chế phẩm dạng tiêm, thuốc viên uống hoặc thuốc xịt mũi. Thuốc này an toàn khi sử dụng và ít có tác dụng phụ. Một số tác dụng phụ của bệnh thường gặp bao gồm:
Tuy nhiên, nếu dùng desmopressin quá nhiều hoặc uống rất nhiều nước khi đang dùng thuốc sẽ khiến cơ thể giữ quá nhiều nước và gây ra các triệu chứng như:
Cần lưu ý rằng, khi người bệnh gặp triệu chứng hạ natri máu hãy đến phòng cấp cứu gần nhất để được điều trị càng sớm càng tốt.
Ngoài điều trị thuốc, điều quan trọng là người bệnh cần uống nước đầy đủ để đảm bảo không bị mất nước. Ngoài ra, người bệnh cần đi tái khám thường xuyên để đảm bảo việc điều trị hiệu quả và dùng đúng liều lượng thuốc.
Bệnh đái tháo nhạt trung ương là một tình trạng hiếm gặp, bệnh ảnh hưởng đến khoảng 1/25.000 người. Bất kỳ ai dù ở lứa tuổi nào cũng đều có thể mắc bệnh đái tháo nhạt trung ương, đặc biệt phổ biến ở độ tuổi từ 10 – 20 tuổi.
Không, đái tháo nhạt trung ương không xử trí tại nhà được. Người bệnh đái tháo nhạt trung ương cần được chẩn đoán, theo dõi và điều trị đúng cách bởi các bác sĩ chuyên khoa nội tiết. Khi bệnh ổn, người bệnh có thể điều trị tại nhà nhưng cần tái khám đều đặn để đảm bảo việc điều trị hiệu quả và dùng đúng liều lượng thuốc
Người bệnh đang gặp các triệu chứng nghi ngờ mắc bệnh đái tháo nhạt trung ương thì nên gặp bác sĩ Nội tiết – Đái tháo đường từ các bệnh viện đa khoa uy tín để được thăm khám và điều trị kịp thời. Đặc biệt, người mắc bệnh này cần tái khám thường xuyên để theo dõi tình trạng bệnh và đảm bảo việc điều trị hiệu quả. Trường hợp, người bệnh mất nước nặng, hãy đến phòng cấp cứu gần nhất càng sớm càng tốt.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Bệnh đái tháo nhạt trung ương là một rối loạn hiếm gặp với các triệu chứng khát nước nhiều, uống nhiều và tiểu nhiều. Thông qua bài này, mong rằng người bệnh hiểu hơn về nguyên nhân, triệu chứng và chẩn đoán bệnh. Người bệnh sẽ có các kiến thức cơ bản để nhận biết các triệu chứng gợi ý bệnh và đi khám kịp thời để đảm bảo sức khỏe cho bản thân và gia đình.
