Não thất thực hiện chức năng bảo vệ, cung cấp chất dinh dưỡng cho não,… Vậy não thất là gì, giải phẫu não thất gồm những gì và bệnh lý nào thường xảy ra ở não thất? Xem bài viết của Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh dưới đây để biết thêm thông tin chi tiết.
Não thất là một cấu trúc quan trọng của não bộ, gồm một chuỗi các khoang thông nhau có chứa dịch não tủy, giúp bảo vệ não bộ khỏi chấn thương. Dịch não tủy được sản xuất bởi các tế bào màng đệm lót ở não thất. Ở não bộ người trưởng thành, hệ thống não thất chứa khoảng 20% tổng thể tích dịch não tủy, tương đương khoảng 20-25 mL.
Hệ thống não thất bao gồm 2 não thất bên (mỗi não thất ở mỗi bán cầu não), não thất thứ ba ở gian não và não thất thứ tư ở não sau. Ở phía dưới, não thất kết nối với ống trung tâm của tủy sống. Chất lỏng bên chứa trong hệ thống não thất và khoang dưới nhện được gọi là dịch não tủy. (1)
Dưới đây là giải phẫu chi tiết về não thất:
Hệ thống não thất bao gồm 4 tâm thất: 2 tâm thất ở đường giữa và 2 tâm thất còn lại được ghép nối với nhau như sau:
Các tâm thất kết nối với nhau thông qua các cấu trúc sau:
Cấu trúc của hệ thống não thất bao gồm các phần sau:
2.1. Tâm thất bên (2 não thất bên)
Tâm thất bên là 2 khoang hình chữ C nằm trong mỗi bán cầu não, được lót bởi màng não thất và chứa đầy dịch não tủy. Sức chứa có thể từ 7 đến 10 ml. Hai não thất bên được ngăn cách với nhau bởi một lớp mô thần kinh mỏng (gọi là vách ngăn trong suốt) được bao phủ ở cả hai bên bởi màng não thất. Mỗi não thất bên có cấu tạo gồm một phần trung tâm (thân) và 3 sừng (cornua): sừng trước, sau và sừng dưới.
2.2. Tâm thất thứ 3
Não thất thứ ba có hình thái tương tự như khe, nằm giữa 2 đồi thị và một phần của vùng dưới đồi. Xét theo phía trước trên, cấu trúc này thông với các não thất bên trong và thông với não thất thứ tư thông qua cống não Sylvius nếu xét theo phía sau dưới. Không gian của não thất thứ ba được lót bằng màng đệm, chứa một khối chất xám gọi là dính liên đồi (Massa intermedia), nằm ở phía sau lỗ Monroe và kết nối đồng thời với 2 đồi thị.
2.3. Tâm thất thứ 4
Não thất thứ tư là một khoang rộng chứa đầy dịch não tủy, được giới hạn phía trước bởi cầu não, nửa sọ của hành tủy và phía sau bởi tiểu não. Ở phía trên, tâm thất thứ 4 kết nối với cống não, ở phía dưới kết nối với kênh trung tâm của tủy sống.
2.4. Dịch não tủy
Dịch não tủy là chất lỏng chứa bên trong hệ thống não thất và khoang dưới nhện, được sản xuất bởi các tế bào biểu mô chuyên biệt trong đám rối màng mạch thuộc hệ thống não thất. Sau khi lưu thông qua hệ thống não thất, dịch não tủy trở lại hệ thống tuần hoàn thông qua các hạt màng nhện.
Chức năng chính của não thất là sản xuất, tiết dịch não tủy để bảo vệ hệ thần kinh trung ương. Dịch não tủy liên tục bao phủ toàn bộ não và cột sống, làm sạch các chất độc và chất thải do tế bào thần kinh thải ra. Một trong những chất thải đó là peptide Ab amyloid, khi tích tụ quá nhiều trong não sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh Alzheimer. Ngoài ra, dịch não tủy đảm nhận một số chức năng quan trọng khác, bao gồm: (2)
Dưới đây là các bệnh lý thường gặp liên quan đến não thất:
Não úng thủy là bệnh lý có nguy cơ đe dọa đến tính mạng, xảy ra khi dịch não tủy bị tắc nghẽn và tích tụ trong não thất hoặc khoang dưới nhện, dẫn đến làm tăng áp suất bên trong hộp sọ và giãn não thất. Tình trạng này có thể xuất hiện khi sinh do di truyền hoặc khối u não, tủy sống, đột quỵ, viêm màng não do vi khuẩn…
Não úng thủy được chia thành hai loại chính:
Bệnh não úng thủy có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi nhưng phổ biến nhất là ở trẻ sơ sinh và người lớn từ 60 tuổi trở lên. Các triệu chứng bệnh có thể khác nhau giữa các nhóm tuổi. Cụ thể như sau:
Triệu chứng não úng thủy ở trẻ sơ sinh:
Triệu chứng não úng thủy ở người lớn tuổi:
Các triệu chứng chung của não úng thủy ở mọi nhóm tuổi gồm:
Ở bệnh nhân bị não úng thủy, tỷ lệ tử vong trong vòng 5 năm kể từ thời điểm mắc bệnh là 87,5%. Triệu chứng có thể tương tự như bệnh Parkinson hoặc Alzheimer với nguy cơ mất trí nhớ tăng cao.
Màng não là lớp màng lót của không gian dưới nhện. Viêm màng não xảy ra khi lớp lót này và dịch não tủy bị viêm/ nhiễm trùng. Nguyên nhân có thể do vi khuẩn, virus, ký sinh trùng hoặc nấm. Trong đó, dạng nghiêm trọng nhất là viêm màng não do vi khuẩn, làm tắc nghẽn dòng chảy của dịch não tủy vào khoang dưới nhện và não thất, dẫn đến hình thành bệnh não úng thủy.
Các triệu chứng của bệnh viêm màng não thường xuất hiện rất nhanh, chủ yếu gồm:
Đám rối mạch mạc trong não thất có chứa một lớp mô được gọi là màng đệm lớp lót. Tình trạng viêm xảy ra khi lớp lót này bị viêm do viêm màng não, chấn thương đầu hoặc biến chứng của phẫu thuật não. Triệu chứng bệnh tương tự với viêm màng não, bao gồm:
Xuất huyết não thất hay xuất huyết dưới nhện là tình trạng chảy máu ở khoang dưới nhện hoặc não thất do đột quỵ, phình động mạch vỡ hoặc chấn thương sọ não. Bệnh lý này có thể dẫn đến não úng thủy do khối máu tụ hình thành trong não, ngăn chặn dòng chảy của dịch não tủy vào não thất. Triệu chứng của xuất huyết não thường xuất hiện đột ngột, bao gồm:
Ngoài ra, bệnh u màng não có thể xuất hiện trong não thất, tìm hiểu thêm bệnh u màng não thất tại đây.
Hầu hết các bệnh lý liên quan đến não thất như bệnh não úng thủy, viêm màng não, viêm não thất, xuất huyết não có thể được chẩn đoán bằng các phương pháp cận lâm sàng, ví dụ như:
Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Trên đây là bài viết tổng hợp các thông tin liên quan đến não thất, vị trí, giải phẫu, chức năng và các bệnh lý thường gặp. Hy vọng thông qua những cập nhật trên, người bệnh đã có thêm nhiều cập nhật hữu ích để biết cách phát hiện bệnh sớm, cấp cứu và điều trị kịp thời, tránh đe dọa đến tính mạng.
