Trẻ bị lồng ruột: Nguyên nhân, triệu chứng và cách chẩn đoán

Lồng ruột là một bệnh lý thường xảy ra ở trẻ đang bú mẹ. Trẻ bị lồng ruột cần được phát hiện và điều trị kịp thời để ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm, đe dọa tính mang của trẻ.

Lồng ruột ở trẻ em là gì?

Lồng ruột là tình trạng cấp cứu ngoại khoa thường xảy ra ở trẻ em do một đoạn ruột (phần ruột bị lồng) chui vào lòng của một đoạn ruột kế cạnh (phần ruột nhận đoạn ruột bị lồng). (1)

Bệnh có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, phổ biến nhất ở trẻ từ 6 tháng đến 3 tuổi. Trong đó, có đến 65% trường hợp trẻ bị lồng ruột trước 1 tuổi và khoảng 80 – 90% trường hợp xảy ra trước 2 tuổi. Nguy cơ mắc bệnh lồng ruột ở bé trai cao gấp 2-3 lần so với các bé gái, chiếm đến 70% trường hợp lồng ruột ở trẻ.

Điều gì gây ra lồng ruột ở trẻ?

Khi bị lồng ruột, trẻ phải đối mặt với tình trạng tắc nghẽn, ứ trệ thức ăn ở phía trên khối lồng do tắc ruột hoặc bán tắc ruột. Bên cạnh đó, lồng ruột gây tắc mạch máu nuôi ruột, khiến đoạn ruột bị lồng sẽ thiếu máu, nhanh chóng giãn to, viêm nhiễm, phù nề, dẫn đến hoại tử, xuất huyết, khiến trẻ đối mặt với nguy cơ tử vong cao. Theo thống kê, sau khi trẻ bị lồng ruột, nguy cơ bị hoại tử ruột khoảng 2.5% trong khoảng 48 giờ và lên đến 80% sau 72 giờ.

Nguyên nhân trẻ bị lồng ruột

Hiện nay, nguyên nhân khiến trẻ bị lồng ruột hiện vẫn chưa được xác định cụ thể. Tuy nhiên, một số yếu tố có thể tăng nguy cơ bị lồng ruột ở trẻ gồm: (2)

• Trẻ đang trong giai đoạn tập ăn dặm. Việc chuyển từ bú sữa sang ăn dặm khiến ruột co bóp nhiều hơn. Hơn nữa, sự chênh lệch kích thước ở các đoạn ruột khiến trẻ dễ bị lồng ruột hơn.
• Viêm hạch mạc treo ruột, viêm ruột, dính ruột.
• Trẻ có khối u lành tính hoặc bị ung thư ruột non, mắc bệnh túi thừa Meckel, xuất huyết Schönlein-Henoch, polyp lòng ruột, u lympho hệ quả của những lần nhiễm bệnh, mắc bệnh đường hô hấp trước đó.
• Trẻ trong độ tuổi từ 3-6 tháng tuổi.
• Trẻ bụ bẫm, là bé trai.
• Cấu tạo ruột bất thường.
• Đã có tiền sử bị lồng ruột, tiền sử gia đình mắc bệnh lồng ruột.
• Hệ miễn dịch bị suy giảm.
• Thời tiết chuyển mùa vào mùa thu và mùa đông.

Triệu chứng lồng ruột ở trẻ em

Dựa vào từng giai đoạn lồng ruột, trẻ sẽ có các các triệu chứng khác nhau và ngày càng nghiêm trọng hơn.

1. Giai đoạn đầu:

• Trẻ bị đau bụng, đột nhiên bỏ bú, ngừng chơi đùa;
• Cảm thấy khó chịu, khóc thét, gối co lên ngực do dạ dày co thắt;
• Nôn ói ra thức ăn hoặc dịch xanh/vàng;
• Đổ nhiều mồ hôi;
• Da xanh xao, tím tái;
• Các triệu chứng trên xuất hiện theo từng cơn (15-20 phút/cơn và càng ngày càng kéo dài hơn), lặp đi lặp lại nhiều lần.

2. Giai đoạn nghiêm trọng:

• Trẻ đi ngoài có phân màu nâu, có lẫn nhầy máu hoặc phân lẫn máu tươi;
• Trẻ có biểu hiện mệt lả, mất nước, môi khô;
• Mạch đập nhanh;
• Mắt trũng;
• Sốt cao, người lạnh;
• Da tái nhợt;
• Thỉnh thoảng có khối u nhỏ nhô lên ở cùng dạ dày;
• Tiêu phân máu, có mùi hôi.

3. Giai đoạn muộn:

• Trẻ nôn ói liên tục, bụng chướng dần lên;
• Da lạnh, nhợt nhạt;
• Thở nhanh, nông;
• Mạnh đập nhỏ, nhanh, nông;
• Lờ đờ, hôn mê, mất ý thức;
• Có triệu chứng mất nước nghiêm trọng và dấu hiệu nhiễm khuẩn, nhiễm độc, sốc do nhiễm khuẩn.

Lưu ý, không phải tất cả trẻ bị lồng ruột đều có đủ các triệu chứng trên. Có khoảng 5-10% trẻ bị lồng ruột không có triệu chứng đau bụng hoặc cơn đau bụng không có biểu hiện rõ ràng. Một số trẻ không có triệu chứng đi ngoài phân máu hay có khối u ở bụng, thậm chí có thể khối lồng sa ra hậu môn. Đối với trẻ lớn, ngoài đau bụng, trẻ có thể không có bất kỳ triệu chứng bất thường nào.

>>>Xem thêm: Nguyên nhân và triệu chứng lồng ruột cấp ở trẻ em

Cách chẩn đoán lồng ruột ở trẻ em

Phần lớn trẻ bị lồng ruột ở độ tuổi rất nhỏ, chưa thể tự nói chuyện được nên việc chẩn đoán bệnh thường được dựa vào các bệnh cảnh do phụ huynh của trẻ cung cấp và thông qua kết quả của một số xét nghiệm như:

• Siêu âm ổ bụng, có giá trị chẩn đoán và ít xâm lấn.
• Chụp X-quang bụng;
• Chụp CT scan vùng bụng.

Điều trị lồng ruột ở trẻ

Việc phát hiện và đưa trẻ đến bệnh viện chẩn đoán, điều trị sớm sẽ giúp trẻ bị lồng ruột có tiên lượng tốt hơn. (3)

Đối với trường hợp trẻ mắc bệnh được đưa đến bệnh viện sớm, trẻ có thể được điều trị bằng cách:

• Biện pháp tháo lồng bằng hơi hoặc nước, dùng cho trẻ sơ sinh & trẻ em: đây là một loại máy chuyên dụng để chữa trị các bệnh về lồng ruột. Bác sĩ sẽ đưa một ống thông có đường kính nhỏ vào trong lòng trực tràng và bơm hơi hoặc nước từ từ vào ruột già cho đến khi khối lồng trở về bình thường. Máy có thể dùng bơm khí loại nhỏ hay dùng quả bóp cao su bơm khí vào. Áp lực bơm hơi vào khoang ruột người bệnh được kiểm soát an toàn và có thiết bị hiển thị áp lực đó. Phương pháp này có tỷ lệ thành công cao, tỷ lệ tháo lồng ruột cao lên tới 98%, trẻ không cần phẫu thuật. Ngoài ra máy còn phát hiện ra trường hợp thủng ruột.
• Đặt ống thông mũi – dạ dày: phương pháp này các tác dụng giảm áp lực bên trong ruột non.

Đối với trường hợp trẻ mắc bệnh được đưa đến bệnh viện muộn trên 6 giờ hoặc không thể áp dụng biện pháp tháo lồng bằng hơi:

• Phẫu thuật tháo khối ruột lồng; có thể cắt nối ruột hoặc làm hậu môn tạm.
• Điều trị nhiễm trùng bằng kháng sinh.

Đối với trường hợp trẻ mắc bệnh được đưa đến bệnh viện muộn hơn 24 giờ: Lúc này trẻ cần được phẫu thuật ngay lập tức để loại bỏ phần ruột bị hoại tử, hạn chế gây ra nhiều hệ lụy nguy hiểm cho trẻ. Mặc dù đã được phẫu thuật điều trị và chăm sóc tích cực ngay cả trước và sau phẫu thuật, trẻ vẫn có nguy cơ tử vong cao do suy kiệt và có thể mắc một số biến chứng, điển hình là nhiễm trùng, viêm phổi nặng.

Biến chứng lồng ruột ở trẻ em

Trẻ bị lồng ruột nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, trẻ có nguy cơ đối mặt với các biến chứng nguy hiểm, gồm:

• Viêm phúc mạc;
• Nhiễm trùng đường ruột;
• Hoại tử ruột;
• Thủng ruột;
• Xuất huyết trong;
• Hội chứng ruột ngắn;
• Tử vong.

Khi nào nên đưa trẻ đến cơ sở y tế?

Lồng ruột ở trẻ em là một bệnh lý nguy hiểm, có nguy cơ xảy ra biến chứng cao. Vì vậy, khi trẻ có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào (khó chịu, nôn ói, thường xuyên co chân lên bụng, chướng bụng,…) hoặc nghi ngờ bị lồng ruột, bố mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện càng sớm càng tốt.

Để biết thêm thông tin về cách chăm sóc và những vấn đề sức khỏe khác của trẻ, bạn có thể liên hệ khoa Nhi, bệnh viện đa khoa Tâm Anh theo địa chỉ:

Trẻ bị lồng ruột sau khi đã được điều trị vẫn có nguy cơ tái phát với mức độ nguy hiểm hơn. Vì vậy, bố mẹ cần theo dõi sức khỏe của trẻ một cách khoa học, đưa trẻ thăm khám sức khỏe định kỳ và tuân theo các hướng dẫn của bác sĩ về cách điều trị, chăm sóc trẻ tại nhà.