Rạn da là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và hình ảnh da bị rạn

Rạn da hình thành khi da bị co giãn nhanh, làm đứt gãy collagen và elastin – các cấu trúc nâng đỡ da. Rạn da thường là kết quả của quá trình tăng cân nhanh, thay đổi nội tiết tố hoặc liên quan đến một số tình trạng bệnh nhất định. Qua bài viết dưới đây, ThS.BS.CKI Trần Nguyễn Anh Thư, Chuyên khoa Da liễu – Thẩm mỹ Da, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM sẽ giải đáp chi tiết về hiện tượng da bị rạn.

Rạn da là gì?

Rạn da là những đường teo lõm da do sự kéo giãn và đứt gãy mô liên kết dẫn đến teo trung bì, có xu hướng xuất hiện ở các vị trí như bụng, ngực, mông và một số vùng da khác trên cơ thể. Ban đầu, vết rạn sẽ thường có màu đỏ, tím, hồng hoặc hơi nâu đỏ, nâu sẫm tùy theo màu da và trông như những đường thẳng hoặc vệt lõm.

Tình trạng rạn da phổ biến ở phụ nữ mang thai, người tăng cân nhanh hoặc có kích thước cơ thể lớn. Mặc dù không gây đau đớn hay ảnh hưởng đến sức khỏe nhưng có thể ảnh hưởng đến tâm lý vì hình dạng thiếu thẩm mỹ.

Phân loại rạn da

Dưới đây là các dạng rạn da thường gặp:

1. Rạn da đỏ (Striae Rubrae)

Vết rạn da đỏ hay còn gọi là Striae Rubrae, là những vết rạn mới, xuất hiện khi da bị kéo căng quá mức trong thời gian ngắn. Những vết rạn này có màu đỏ, riêng đối với một vài người sở hữu làn da tối màu, vết rạn sẽ trông tím hoặc nâu nhiều hơn.

2. Rạn da trắng (Striae Albae)

Vết rạn da màu trắng là những vết rạn cũ. Màu đỏ ban đầu của vết rạn sẽ giảm dần theo thời gian, cuối cùng để lại vết rạn màu trắng, gần như tiệp với màu da. Dù không tự biến mất hoặc được loại bỏ hoàn toàn, nhưng các vết rạn trắng có thể được làm mờ, trở nên hài hoà hơn so với vùng da xung quanh và không dễ bị phát hiện.

Hình ảnh bị rạn da

Các vết rạn da có hình dạng và màu sắc khác nhau phụ thuộc vào thời gian xuất hiện, nguyên nhân gây ra, vị trí trên cơ thể và loại da. Điểm chung duy nhất là chúng ảnh hưởng đến thẩm mỹ và đôi khi gây khó chịu cho người mắc phải. Dưới đây là một số hình ảnh về rạn da ở các trường hợp khác nhau.

Nguyên nhân gây rạn da

Nguyên nhân rạn da xuất phát từ nhiều lý do khác nhau do sự ảnh hưởng của cả yếu tố bên trong và bên ngoài cơ thể.

1. Di truyền cấu trúc da

Đặc tính di truyền có ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng và độ săn chắc của da. Một số biến thể gen có thể tác động đến quá trình sản xuất collagen và elastin, làm giảm khả năng co giãn và phục hồi của da. Điều này khiến một số người dễ bị rạn da hơn khi cơ thể có sự thay đổi về kích thước hoặc hình dạng.

Ngoài ra, ngay cả khi có lối sống lành mạnh, nếu cha mẹ hoặc người thân có tiền sử bị rạn da, bạn cũng có nguy cơ cao gặp phải tình trạng này.

2. Nội tiết thay đổi đột ngột

Sự dao động hormone là nguyên nhân chính gây ra hiện tượng rạn da, đặc biệt trong giai đoạn dậy thì, khi cơ thể phát triển nhanh chóng, khiến da bị căng giãn đột ngột. Cũng tương tự trong thai kỳ, sự thay đổi hormone mạnh mẽ cùng với việc da giãn nở để thích ứng với sự phát triển của thai nhi có thể dẫn đến rạn da ở mẹ.

3. Tăng cân hoặc giảm cân nhanh

Khi cơ thể tăng cân nhanh, da phải giãn nở để thích nghi kịp thời. Việc thay đổi quá nhanh chóng sẽ khiến da không kịp tổng hợp đủ collagen, gây ra tình trạng rạn da. Ngược lại, khi giảm cân quá nhanh, da không kịp co lại, tạo áp lực lên mô liên kết, khiến da bị rách và hình thành vết rạn.

4. Dùng thuốc

Một số loại thuốc có thể gây tác dụng phụ như tăng cân, tích nước, sưng tấy hoặc thay đổi thể chất, khiến da căng giãn và dẫn đến rạn da. Trong một số trường hợp, người bệnh cần sử dụng thuốc này lâu dài để hỗ trợ cho việc điều trị, vì vậy việc rạn da là điều khó tránh khỏi. Các loại thuốc phổ biến nhất bao gồm:

• Corticosteroid (dùng trong điều trị viêm da, hen suyễn, viêm khớp…).
• Thuốc nội tiết tố.
• Một số loại thuốc hỗ trợ tăng cân.

5. Bệnh ảnh hưởng

Ngay cả khi không có sự thay đổi đáng kể về cân nặng, một vài tình trạng bệnh có thể làm tăng nguy cơ rạn da, đặc biệt là:

• Hội chứng Marfan: Rối loạn di truyền ảnh hưởng đến mô liên kết, làm giảm độ đàn hồi ở mô da, khiến da dễ bị rạn hơn khi căng giãn.
• Hội chứng Cushing: Khiến cơ thể sản xuất quá nhiều hormone cortisol, dẫn đến tăng cân nhanh, da mỏng hơn và dễ bị rạn.

6. Thiếu hụt dinh dưỡng

Dinh dưỡng, đặc biệt là collagen và elastin, đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì độ đàn hồi và sức khỏe của làn da. Khi cơ thể thiếu hụt các dưỡng chất cần thiết, lớp hạ bì không đủ điều kiện để tái tạo và duy trì độ dày, khiến da trở nên yếu hơn, dễ tổn thương khi có sự thay đổi về cân nặng hoặc kích thước cơ thể. Điều này làm tăng nguy cơ hình thành vết rạn da, đồng thời khiến chúng lan rộng và trở nên rõ rệt hơn.

7. Da khô, thiếu đàn hồi

Độ ẩm giúp duy trì sự mềm mại và linh hoạt của da. Khi da bị khô, mất nước và thiếu đàn hồi, khả năng co giãn giảm sút, khiến da khó thích ứng với những thay đổi đột ngột của cơ thể. Ngoài ra, thiếu hụt lipid và các chất béo lành mạnh cũng làm suy yếu hàng rào bảo vệ da, khiến da thô ráp, dễ tổn thương và gia tăng nguy cơ hình thành vết rạn.

Trường hợp nguy cơ rạn nứt da

Bất kỳ ai cũng có thể bị rạn da, nhưng một số yếu tố hoặc nhóm người đặc biệt có nguy cơ cao hơn, như:

• Phụ nữ, nhất là những người đang mang thai hoặc vừa sinh con.
• Thanh thiếu niên đang trong quá trình phát triển của tuổi dậy thì.
• Người thừa cân, tăng hoặc giảm cân nhanh.
• Người tập gym hoặc vận động viên.
• Những người chịu ảnh hưởng của việc sử dụng corticosteroid kéo dài.
• Người mắc chứng rối loạn di truyền như hội chứng Cushing hoặc hội chứng Marfan.

Các vị trí da thường bị rạn

• Bụng: Gặp nhiều nhất ở phụ nữ mang thai do da căng giãn để thích nghi với sự phát triển của thai nhi.
• Đùi: Dễ bị rạn khi tăng cân hoặc phát triển cơ bắp quá nhanh.
• Hông và mông: Thường bị ảnh hưởng khi cơ thể tích tụ mỡ hoặc phát triển đột ngột.
• Chân: Xuất hiện khi cơ bắp phát triển mạnh, đặc biệt ở vận động viên.
• Ngực: Phụ nữ dễ bị rạn khi dậy thì hoặc mang thai do kích thước vòng một thay đổi nhanh.
• Cánh tay: Chủ yếu do tăng cơ bắp hoặc tăng cân đột ngột.
• Lưng dưới: Xảy ra khi tăng cân hoặc do sự phát triển của cơ thể trong giai đoạn dậy thì.

Dấu hiệu nhận biết rạn da

Rạn da thường xuất hiện với các dấu hiệu điển hình như:

• Những vệt lõm nhẹ hoặc giống như sẹo trên bề mặt da.
• Theo thời gian, màu sắc của vết rạn sẽ chuyển từ đỏ hồng sang màu trắng.
• Da trở nên bóng tại vùng bị rạn.
• Các vết rạn xuất hiện rải rác hoặc bao phủ một vùng rộng trên cơ thể như sóng.
• Một số trường hợp có cảm giác ngứa, đặc biệt khi vết rạn mới hình thành.

Phương pháp chẩn đoán da bị rạn nứt

Rạn da thường không cần chẩn đoán phức tạp mà có thể quan sát trực tiếp bằng mắt thường. Chúng dễ dàng nhận biết qua hình dạng đặc trưng và vị trí xuất hiện trên cơ thể như bụng, đùi, hông và ngực.

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể yêu cầu kiểm tra sức khỏe để xác nhận chẩn đoán hoặc loại trừ các bệnh tiềm ẩn. Nếu vết rạn xuất hiện đột ngột, lan rộng hoặc kèm theo triệu chứng bất thường do nghi ngờ mức hormone cortisol tăng cao, người bệnh sẽ cần làm thêm một vài xét nghiệm bổ sung.

Hiện tượng rạn da có trị được không?

Rạn da tương tự như sẹo, là tổn thương da vĩnh viễn và không thể tự biến mất hoàn toàn. Dưới đây là một số cách trị rạn da có thể giúp cải thiện hình dạng và kết cấu của vết rạn da.

1. Bôi kem hỗ trợ trị rạn da

Các loại kem retinoid có nguồn gốc từ vitamin A, thường được sử dụng để điều trị các vết rạn da mới xuất hiện chưa đầy vài tháng. Đây là thành phần phổ biến trong các sản phẩm chống lão hóa nhờ khả năng cải thiện kết cấu da, giảm nếp nhăn, giúp tăng cường độ ẩm và độ đàn hồi.

Quá trình bôi kem hỗ trợ trị rạn da cần ít nhất 6 tháng sử dụng thường xuyên để thấy kết quả rõ rệt. Tuy nhiên, phương pháp này cũng có thể gặp phải một số tác dụng phụ như: khô da, kích ứng, nhạy cảm với ánh sáng mặt trời. Vì vậy, hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng, đặc biệt không nên dùng khi đang mang thai hoặc cho con bú, vì retinoid có thể gây ảnh hưởng đến em bé.

2. Liệu pháp điều trị hiện đại

• Phương pháp laser: Laser Fractional (hay laser phân đoạn) là phương pháp kết hợp laser (CO2 hoặc Erbium) truyền thống với công nghệ vi phân. Tia laser mang theo lượng nhiệt lớn, khi tác động lên da sẽ đốt cháy các tế bào hư tổn mà không gây hại đến những vùng xung quanh. Từ đó, kích thích sự phát triển của các sợi collagen, đẩy nhanh quá trình liên kết, sản sinh tế bào mới có hiệu quả trong điều trị rạn da.
• RF vi điểm là 1 thiết bị sử dụng công nghệ RF (radiofrequency) vi điểm không xâm nhập hoặc xâm nhập với hệ thống kim siêu nhỏ tạo ra các tổn thương nhỏ trên da, kích thích quá trình sản sinh collagen và elastin hiệu có hiệu quả trong điều trị rạn da… Thiết bị này chỉ tác động đúng vào vị trí đích ở trung bì mà không gây tổn thương ở thượng bì. Do vậy, hạn chế được tác dụng phụ mà lại tăng hiệu quả điều trị bệnh.

Da bị rạn nứt khi nào cần gặp bác sĩ?

Thông thường, rạn da không gây nguy hiểm và không cần thiết phải gặp bác sĩ. Tuy nhiên, nếu xuất hiện các dấu hiệu bất thường như lan rộng nhanh chóng, tăng cân không kiểm soát, thay đổi sắc tố da hoặc kích ứng với kem bôi, nên đi khám để được kiểm tra và tư vấn.

Để đảm bảo chẩn đoán và điều trị kịp thời, người bị rạn da có thể đến Chuyên khoa Da liễu – Thẩm mỹ Da, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM hoặc Đơn vị Da liễu – Thẩm mỹ Da, Trung tâm Khám chữa bệnh Tâm Anh Quận 7 để được hỗ trợ chuyên sâu hơn.

Phòng ngừa rạn da được không?

Không có biện pháp nào đảm bảo không bị rạn da, nhưng có thể giảm nguy cơ bằng cách duy trì thói quen chăm sóc cơ thể hợp lý như:

• Duy trì cân nặng ổn định.
• Xây dựng chế độ ăn dinh dưỡng hợp lý và lối sống lành mạnh.
• Bảo vệ và dưỡng ẩm cho da, hạn chế tình trạng khô, mất độ đàn hồi, đặc biệt ở phụ nữ mang thai nên bôi kem ngừa rạn ngay từ tam cá nguyệt thứ nhất để hạn chế rạn da thai kỳ.

Một vài câu hỏi liên quan

Sau đây là một số câu hỏi liên quan đến  vết rạn da:

1. Vết rạn da có tự hết không?

Các vết rạn da không thể tự biến mất hoàn toàn nhưng chúng sẽ mờ dần theo thời gian.

2. Rạn da có lan rộng không?

Vết rạn da có thể lan rộng nhưng chỉ theo sự thay đổi của cơ thể, khiến chúng trở nên rõ ràng và kém thẩm mỹ hơn theo thời gian.

3. Ăn uống như thế nào để hạn chế rạn da?

Để hạn chế rạn da, chế độ ăn uống cần tập trung vào việc cung cấp đủ dưỡng chất giúp da khỏe mạnh, đàn hồi tốt và hạn chế tổn thương:

• Thực phẩm giàu collagen tự nhiên, hỗ trợ tái tạo và tăng cường độ đàn hồi của da.
• Thực phẩm giàu protein giúp da săn chắc như: thịt, cá, trứng, sữa.
• Thực phẩm giàu kẽm như các loại hạt hoặc cá, có tác dụng hỗ trợ quá trình phục hồi da.
• Bổ sung vitamin và khoáng chất cần thiết để kích thích sản sinh collagen, giúp da đàn hồi tốt hơn.
• Uống đủ 2-3 lít nước/ngày để giữ da căng mịn, hạn chế khô da và rạn nứt.
• Hạn chế thực phẩm gây hại cho da, giảm nguy cơ lão hóa nhanh như: đường, đồ ăn chế biến sẵn và chất béo xấu.

Rạn da xuất hiện do nhiều nguyên nhân và dù không gây nguy hiểm, nó vẫn là vấn đề thẩm mỹ khiến nhiều người cảm thấy tự ti với cơ thể của chính mình. Vì vậy, với sự phát triển của y học hiện đại, bạn có thể tìm đến các chuyên khoa Da liễu – Thẩm mỹ Da uy tín để được hỗ trợ cải thiện da và nâng cao chất lượng cuộc sống.