Bệnh Lupus và tất tần tật thông tin mà bạn cần biết

Lupus là bệnh phức tạp, ảnh hưởng đến hàng triệu người trên thế giới. Bệnh có thể gây ra các triệu chứng khác nhau và ảnh hưởng đến nhiều cơ quan trong cơ thể, khiến việc nhận biết và điều trị trở nên khó khăn. Trong bài viết này, ThS.BS.CKI Phạm Trường An, Đơn vị Da liễu – Thẩm mỹ Da, Trung tâm Khám chữa bệnh Tâm Anh Quận 7 sẽ chia sẻ những thông tin quan trọng về bệnh lupus mà bạn cần biết.

Bệnh lupus là gì?

Lupus là bệnh tự miễn, xảy ra khi hệ miễn dịch thay vì bảo vệ cơ thể nhưng lại tấn công nhầm các cơ quan và mô khỏe mạnh. Bệnh gây viêm lan rộng và có thể ảnh hưởng đến nhiều bộ phận khác nhau như da, khớp, máu, thận, tim, phổi hoặc não. Tùy từng người, triệu chứng lupus sẽ khác nhau, phụ thuộc vào vị trí cơ thể bị tổn thương. (1)

Các dạng lupus thường gặp

1. Lupus ban đỏ hệ thống

Lupus ban đỏ hệ thống (viết tắt là SLE) là dạng lupus thường gặp nhất. Bệnh này có thể ảnh hưởng đến nhiều cơ quan trong cơ thể như thận, da, khớp, tim và các bộ phận khác, gây ra hiện tượng viêm và nhiều triệu chứng khác nhau.

2. Lupus ban đỏ dạng đĩa

Lupus ban đỏ dạng đĩa (viết tắt là DLE) là bệnh da mạn tính, thường gây ra các mảng da đỏ, tròn và có vảy. Những vùng da này thường xuất hiện ở nơi dễ tiếp xúc với ánh nắng như mặt và tay. Đôi khi, các tổn thương có thể lan ra cổ hoặc lưng trên.

3. Lupus do thuốc

Lupus do thuốc xảy ra khi một số loại thuốc gây ra các triệu chứng giống với lupus ban đỏ hệ thống. Tuy nhiên, các triệu chứng này thường biến mất sau khi ngừng dùng thuốc. Một số loại thuốc điều trị huyết áp cao hoặc các vấn đề về tim có thể gây ra tình trạng này.

4. Lupus sơ sinh

Lupus sơ sinh – một dạng lupus hiếm gặp và tạm thời, ảnh hưởng đến thai nhi hoặc trẻ sơ sinh. Bệnh xảy ra khi người mẹ mắc lupus ban đỏ hệ thống (SLE) truyền các kháng thể tự miễn sang con qua nhau thai. Những kháng thể này có thể ảnh hưởng đến da, tim hoặc hệ thống máu của em bé. Tuy nhiên, hầu hết các triệu chứng sẽ biến mất sau vài tháng đầu đời.

Nguyên nhân gây bệnh lupus

1. Di truyền và yếu tố gen

Một số đột biến trong gen có thể làm tăng nguy cơ bị lupus. Các gen này ảnh hưởng đến cách hệ miễn dịch hoạt động, vì chúng kiểm soát việc tạo ra các loại protein có thể làm thay đổi phản ứng miễn dịch của cơ thể. Hiện các nhà khoa học vẫn đang nghiên cứu xem sự thay đổi trong mức protein này ảnh hưởng thế nào đến việc phát triển bệnh lupus.

2. Do môi trường

Tiếp xúc thường xuyên với ánh nắng mặt trời hoặc các chất độc hại trong môi trường có thể làm tăng nguy cơ mắc lupus, vì chúng có thể kích thích hệ miễn dịch hoạt động quá mức và gây tổn thương cơ thể.

3. Nội tiết tố

Hormone trong cơ thể, đặc biệt estrogen, có thể ảnh hưởng đến hệ miễn dịch và làm tăng nguy cơ mắc bệnh lupus. Phản ứng của cơ thể với những hormone này có thể khiến bệnh dễ phát triển hơn ở một số người.

4. Rối loạn hệ miễn dịch

Khi hệ miễn dịch hoạt động để loại bỏ các tác nhân lạ trong cơ thể gây ra viêm và làm tổn thương một số mô khỏe mạnh. Thông thường, tổn thương này rất nhỏ và không gây vấn đề gì. Nhưng khi hệ miễn dịch hoạt động quá mức, nó sẽ tấn công nhầm vào chính cơ thể, gây ra các bệnh tự miễn như lupus. (2)

5. Giới tính và độ tuổi

Bệnh lupus ảnh hưởng chủ yếu đến phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ. Khoảng 90% người mắc lupus là phụ nữ, đặc biệt những người từ 15-44 tuổi. Tuy nhiên, lupus cũng có thể xuất hiện ở nam giới, trẻ em và thanh thiếu niên nhưng ít hơn. Vì vậy giới tính và tuổi tác là yếu tố góp phần làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

6. Thuốc men

Một số loại thuốc như thuốc huyết áp, thuốc chống động kinh và thuốc kháng sinh có thể gây ra bệnh lupus. Khi ngừng dùng thuốc, các triệu chứng lupus do thuốc thường giảm dần. Tuy nhiên, trong một vài trường hợp hiếm, triệu chứng có thể kéo dài dù đã ngừng thuốc.

Triệu chứng của bệnh lupus

1. Triệu chứng toàn thân

Triệu chứng của bệnh lupus thường phát triển chậm. Ban đầu, bạn có thể chỉ thấy một vài dấu hiệu, sau đó các triệu chứng khác sẽ xuất hiện thêm. Những biểu hiện phổ biến bao gồm đau hoặc sưng khớp, đau cơ, đau ngực khi hít thở sâu, và mệt mỏi kéo dài. Ngoài ra, người bệnh cũng có thể gặp các vấn đề như sốt, loét miệng, khó thở, sưng tuyến, sưng tay chân hoặc mặt, đau đầu.

2. Triệu chứng ngoài da

• Phát ban hình cánh bướm xuất hiện trên má và sống mũi.
• Dễ bị kích ứng hoặc tổn thương da khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời
• Rụng tóc.
• Tê và đổi màu ngón tay, ngón chân (trắng hoặc xanh) khi trời lạnh hoặc khi căng thẳng – đây là hiện tượng Raynaud.

3. Tổn thương cơ quan

• Khô mắt kéo dài.
• Các vấn đề tâm lý như trầm cảm, lo âu.
• Co giật do ảnh hưởng đến hệ thần kinh.
• Thiếu máu vì rối loạn trong quá trình tạo máu.
• Loãng xương, dễ gãy xương.
• Các bệnh liên quan đến tim.
• Tổn thương chức năng thận, có thể dẫn đến suy thận nếu không điều trị kịp thời.

Một số biến chứng lupus có thể xảy ra

Bệnh lupus có thể gây ra nhiều biến chứng khác nhau, ảnh hưởng đến cả cơ thể và tinh thần. Cụ thể, người mắc lupus có thể gặp phải:

• Tổn thương cơ quan: thường gặp nhất là ở thận, tim và phổi.
• Rối loạn máu: bao gồm thiếu máu, huyết áp cao và nguy cơ hình thành cục máu đông.
• Vấn đề sức khỏe tâm thần: có thể xuất hiện trầm cảm, lo âu và cảm giác mệt mỏi kéo dài.
• Biến chứng thần kinh: như co giật, chóng mặt hoặc suy giảm thị lực.
• Dễ bị nhiễm trùng: do hệ miễn dịch bị suy yếu bởi bệnh và thuốc điều trị.
• Loãng xương: xương dễ bị yếu và gãy hơn bình thường.
• Biến chứng thai kỳ: gồm tiền sản giật, sinh non và nguy cơ sảy thai cao hơn.

Chẩn đoán bệnh lupus

Lupus rất khó chẩn đoán vì triệu chứng đa dạng, thay đổi theo thời gian và dễ nhầm với bệnh khác. Bác sĩ sẽ kết hợp triệu chứng lâm sàng, xét nghiệm máu, nước tiểu, chẩn đoán hình ảnh và đôi khi cần sinh thiết để đưa ra chẩn đoán.

• Xét nghiệm máu và nước tiểu thường bao gồm:
  • Công thức máu toàn phần: giúp kiểm tra số lượng hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu và mức hemoglobin. Lupus thường gây thiếu máu, giảm bạch cầu hoặc tiểu cầu.
  • Tốc độ lắng hồng cầu (ESR): đo tốc độ hồng cầu lắng xuống trong một ống nghiệm. Nếu tốc độ này cao, có thể cơ thể đang bị viêm như trong bệnh lupus.
  • Xét nghiệm chức năng gan và thận: lupus có thể ảnh hưởng đến gan và thận, nên các xét nghiệm là cần thiết để đánh giá hoạt động của hai cơ quan này.
  • Xét nghiệm nước tiểu: nếu phát hiện có protein hoặc hồng cầu trong nước tiểu, điều đó có thể cho thấy lupus đang làm tổn thương thận.
  • Xét nghiệm ANA (kháng thể kháng nhân): đây là xét nghiệm giúp phát hiện kháng thể do hệ miễn dịch tạo ra. Hầu hết người mắc lupus đều có ANA dương tính, nhưng người bình thường cũng có thể có kết quả này dương tính, nên cần xét nghiệm thêm để xác định chính xác.
• Chẩn đoán hình ảnh
  • Chụp X-quang ngực: giúp phát hiện viêm hoặc tràn dịch ở phổi.
  • Siêu âm tim (echocardiogram): dùng sóng âm để kiểm tra nhịp tim, van tim và các bất thường ở tim.
• Sinh thiết
  • Sinh thiết thận: có thể được thực hiện khi cần xác định mức độ tổn thương thận do lupus để lựa chọn cách điều trị phù hợp. Mẫu mô thận thường được lấy bằng kim nhỏ.
  • Sinh thiết da: nếu lupus gây tổn thương da, bác sĩ có thể lấy mẫu da để kiểm tra dưới kính hiển vi nhằm xác định chẩn đoán.

Người mắc bệnh lupus khi nào cần gặp bác sĩ?

Bạn nên đến gặp bác sĩ ngay khi có bất kỳ thay đổi nhỏ nào, vì đó có thể là dấu hiệu bệnh đang chuyển biến. Các thay đổi cần lưu ý gồm:

• Thuốc điều trị không còn hiệu quả như trước.
• Các triệu chứng xuất hiện thường xuyên hơn hoặc nặng hơn bình thường.
• Khó thở, không thể thở được.
• Đau dữ dội không rõ nguyên nhân.
• Có dấu hiệu giống đau tim như đau ngực, tức ngực, buồn nôn, toát mồ hôi lạnh hoặc chóng mặt.

Chuyên khoa Da liễu – Thẩm mỹ Da, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh quy tụ đội ngũ bác sĩ giỏi, giàu kinh nghiệm trong điều trị bệnh lupus và các bệnh da liễu tự miễn. Khoa sở hữu hệ thống trang thiết bị hiện đại nhập khẩu từ Âu Mỹ mang đến dịch vụ chất lượng cao. Người bệnh sẽ được thăm khám kỹ lưỡng và xây dựng phác đồ điều trị cá nhân hóa phù hợp nhất. Thủ tục nhanh chóng, chi phí hợp lý, đáp ứng được nhu cầu của nhiều đối tượng khách hàng.

Điều trị bệnh lupus như thế nào?

• Thuốc kháng viêm không steroid (NSAID): những loại thuốc không cần toa như naproxen và ibuprofen giúp giảm đau, sưng và sốt do lupus. Đôi khi bác sĩ sẽ kê thuốc NSAID mạnh hơn. Tuy nhiên, thuốc này có thể gây tác dụng phụ như chảy máu dạ dày, vấn đề về thận và tăng nguy cơ bệnh tim. Do đó người bệnh cần trao đổi và thông báo đầy đủ cho bác sĩ về tình trạng sức khỏe để được xây dựng phương án điều trị phù hợp, an toàn
• Thuốc chống sốt rét: hydroxychloroquine giúp điều chỉnh hệ miễn dịch và giảm nguy cơ bệnh lupus bùng phát. Thuốc này có thể gây đau dạ dày và ảnh hưởng đến mắt nên bạn cần khám mắt định kỳ khi dùng.
• Corticosteroid: thuốc như prednisone giúp giảm viêm do lupus. Với những trường hợp nghiêm trọng, liều cao như methylprednisolone được dùng để kiểm soát tổn thương thận hoặc não. Thuốc này có thể gây tăng cân, dễ bầm tím, loãng xương, huyết áp cao, tiểu đường và tăng nguy cơ nhiễm trùng, nhất là khi dùng lâu dài hoặc liều cao.
• Thuốc ức chế miễn dịch: dùng khi lupus nặng, giúp giảm hoạt động của hệ miễn dịch. Một số thuốc gồm azathioprine, mycophenolate, methotrexate, cyclosporine. Tác dụng phụ có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng, tổn thương gan, giảm khả năng sinh sản và tăng nguy cơ ung thư.

Hướng dẫn phòng ngừa bệnh lupus

• Tìm hiểu về bệnh: hiểu rõ về lupus sẽ giúp bạn kiểm soát triệu chứng tốt hơn. Khi biết được nguyên nhân gây bùng phát, cách giảm đau và mệt mỏi, bạn sẽ dễ dàng đưa ra quyết định đúng đắn để chăm sóc sức khỏe và chủ động trong việc điều trị.
• Bảo vệ da khỏi ánh nắng: tia cực tím từ ánh nắng có thể làm bệnh bùng phát hoặc gây phát ban. Hãy mặc quần áo dài, đội mũ rộng vành, đeo kính râm và dùng kem chống nắng có chỉ số SPF ít nhất 50+ mỗi khi ra ngoài, kể cả khi trời nhiều mây.
• Tập thể dục đều đặn: tập thể dục giúp xương chắc khỏe, giảm nguy cơ mắc bệnh tim và nâng cao sức khỏe tổng thể.
• Không hút thuốc: hút thuốc làm tăng nguy cơ bệnh tim và làm bệnh lupus ảnh hưởng xấu hơn đến tim mạch.
• Ăn uống lành mạnh: hãy ăn nhiều trái cây, rau củ và ngũ cốc nguyên hạt. Nếu bạn có các bệnh khác như cao huyết áp, bệnh thận hay vấn đề tiêu hóa, bác sĩ sẽ giúp bạn điều chỉnh chế độ ăn phù hợp.
• Giảm căng thẳng: căng thẳng có thể làm triệu chứng lupus nặng hơn. Bạn nên sắp xếp công việc hợp lý, dành thời gian thư giãn bằng cách đi bộ, nghe nhạc, và tránh xa những tình huống gây stress.

Bài viết đã giúp bạn hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng, phương pháp và cách phòng ngừa bệnh lupus. Để kiểm soát bệnh tốt hơn, bạn nên thường xuyên theo dõi sức khỏe và luôn tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ trong suốt quá trình điều trị.