Tại sao phải nhổ răng khi xạ trị vùng đầu cổ? Có cần thiết?

Trong điều trị ung thư vùng đầu cổ, xạ trị đóng vai trò quan trọng, giúp kiểm soát khối u và cải thiện tiên lượng sống cho người bệnh. Tuy nhiên, tia xạ cũng có thể gây một số biến chứng, trong đó có tổn thương niêm mạc miệng và xương hàm. Do đó, bác sĩ Xạ trị thường khuyến cáo người bệnh cần khám Nha khoa và loại bỏ các răng lung lay nhiều, sâu nặng… Vậy tại sao phải nhổ răng khi xạ trị vùng đầu cổ? Bài viết dưới đây sẽ cung cấp các thông tin chi tiết.

Tại sao phải nhổ răng khi xạ trị vùng đầu cổ?

Nhổ răng trước khi xạ trị vùng đầu cổ giúp người bệnh giảm các nguy cơ biến chứng nặng về răng, hàm; cải thiện chất lượng cuộc sống trong và sau quá trình điều trị.

• Hạn chế nguy cơ hoại tử xương hàm: sau xạ trị, mô xương hàm bị giảm lưu lượng máu, do đó giảm khả năng lành thương. Nếu phải nhổ răng trong hoặc sau khi xạ trị, người bệnh có nguy cơ hoại tử xương hàm rất cao và việc điều trị thường khó khăn. Do đó, các răng có tiên lượng xấu (sâu nặng, viêm tủy, lung lay nhiều, vỡ mảng lớn, mòn khớp cắn…) cần được loại bỏ trước khi bắt đầu chiếu tia. Theo nghiên cứu trên 879 người bệnh ung thư vùng đầu cổ được xạ trị, những người nhổ răng sớm (trung bình 9 ngày) trước khi xạ trị có nguy cơ hoại tử xương hàm thấp hơn so với nhóm nhổ gần thời điểm xạ trị (trung bình 6 ngày). (1)
• Ngăn ngừa nhiễm trùng răng miệng: răng sâu, viêm tủy, viêm nha chu hoặc gãy vỡ dễ trở thành ổ nhiễm trùng. Sau xạ trị, người bệnh có thể bị khô miệng, viêm niêm mạc miệng và suy giảm miễn dịch do tia xạ, đây là cơ hội để nhiễm trùng tiến triển nặng hơn, gây đau và khiến người bệnh khó ăn uống. Do đó người bệnh cần nhổ răng hoặc điều trị bảo tồn trước theo chỉ định để ngăn ngừa tình trạng này.
• Duy trì chất lượng sống: giữ lại các răng tiên lượng xấu có thể khiến người bệnh đau, khó nhai nuốt, ăn uống kém. Việc loại bỏ các răng này trước khi xạ trị giúp người bệnh ăn uống dễ dàng hơn, từ đó duy trì dinh dưỡng đầy đủ, cải thiện sức khỏe và tinh thần, đẩy nhanh quá trình phục hồi sau xạ trị.

Mốc thời gian an toàn khi nhổ răng trước xạ trị vùng đầu cổ:

• Nhổ răng trước khi bắt đầu xạ trị từ 14 ngày trở lên (lý tưởng là từ 14 – 21 ngày) để vết thương lành tốt.
• Tránh nhổ răng trong vòng 7 ngày trở lại trước khi chiếu tia.

Lưu ý: Không để việc nhổ răng làm trì hoãn xạ trị quá mức. Bác sĩ Xạ trị sẽ phối hợp chặt chẽ cùng bác sĩ Nha khoa để có đánh giá toàn diện cho người bệnh. Nếu có nguy cơ trễ điều trị, bác sĩ có thể cân nhắc phương án bảo tồn (trám, điều trị tủy, điều trị nha chu tích cực).

Trước khi thực hiện thủ thuật, bác sĩ cần đánh giá bản đồ liều dự kiến. Nguy cơ hoại tử xương tăng rõ khi xương hàm, đặc biệt hàm dưới, nhận liều xạ ≥ 60Gy. Do đó cần cân nhắc kỹ với các răng nằm trong vùng dự kiến liều cao.

Sau khi xạ trị có bị sâu răng không?

Sau khi xạ trị, người bệnh có nguy cơ sâu răng cao, nhất là ở những răng nằm trong vùng chiếu xạ, do:

• Tổn thương tuyến nước bọt gây khô miệng, giảm pH, giảm tái khoáng men.
• Mảng bám khó rửa trôi, vi khuẩn sinh axit phát triển mạnh.
• Kiểu sâu răng đặc trưng (radiation caries) tiến triển nhanh, thường gặp ở cổ răng, bờ cắn hoặc mặt nhẵn.

Nên xử lý sâu răng ở bệnh nhân phải xạ trị như thế nào?

Với người bệnh cần xạ trị, tùy từng thời điểm (trước, trong và sau xạ trị), bác sĩ sẽ có những cách xử trí sâu răng khác nhau:

• Trước khi xạ trị: người bệnh được khám lâm sàng, chụp X-quang để đánh giá toàn diện sức khỏe răng miệng, xác định các răng có tiên lượng xấu. Răng sâu nặng, không thể phục hồi (tổn thương lan rộng, gãy vỡ nhiều, bệnh nha chu nặng) cần được nhổ bỏ trước khi xạ trị. Với các răng sâu có thể phục hồi, cần trám hoặc điều trị tủy, nhằm bảo tồn răng và tránh phải nhổ sau xạ trị.
• Trong thời gian xạ trị: hạn chế tối đa can thiệp xâm lấn. Nếu có sâu răng mới, cần xử trí bảo tồn bằng cách trám hoặc điều trị nội nha. Có thể kết hợp fluoride tại chỗ (kem đánh răng chứa fluoride nồng độ cao, khay fluoride) và vệ sinh răng miệng nghiêm ngặt nhằm ngăn ngừa sâu răng tiến triển.
• Sau xạ trị: tránh nhổ răng vì nguy cơ hoại tử xương hàm cao. Nghiên cứu thực hiện trên 50 người bệnh được lên kế hoạch xạ trị dự phòng nhưng không thể/không muốn nhổ răng theo khuyến cáo điều trị cho thấy: tỷ lệ lộ xương trong vòng 2 năm ở những người nhổ răng ngay sau khi xạ trị là 40% và 7% ở những người không nhổ răng. Trong số 13 người bị lộ xương, có 8 người được xác nhận là hoại tử xương do xạ trị. Nếu buộc phải nhổ, người bệnh cần được chăm sóc và theo dõi chặt chẽ sau thủ thuật. (2)

Biện pháp dự phòng sâu răng sau khi xạ trị

Quá trình này có thể khiến người bệnh khô miệng, thay đổi men răng và làm tăng nguy cơ sâu răng. Do đó, người bệnh cần thực hiện các biện pháp dự phòng tình trạng này như:

• Vệ sinh răng miệng kỹ lưỡng: đánh răng 2 lần/ngày bằng bàn chải lông mềm, dùng kem đánh răng theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Sử dụng fluoride dự phòng: dùng khay fluoride theo hướng dẫn của bác sĩ hoặc nước súc miệng chứa fluoride hàng ngày để tăng cường men răng, hạn chế sâu răng.
• Giữ ẩm khoang miệng: uống nhiều nước, ăn kẹo không đường chứa xylitol để giảm khô miệng do xạ trị.
• Có chế độ ăn hợp lý: hạn chế thực phẩm chứa nhiều đường và tinh bột có thể dính răng. Tránh ăn vặt thường xuyên vì có thể tăng nguy cơ sâu răng.
• Đến bệnh viện khám định kỳ theo lịch hẹn với bác sĩ Nha khoa và bác sĩ Xạ trị để phát hiện sớm và xử trí kịp thời các tổn thương răng miệng hoặc biến chứng khác.

Trên đây là các thông tin giúp bạn đọc giải đáp thắc mắc: tại sao phải nhổ răng khi xạ trị vùng đầu cổ và các biện pháp phòng ngừa biến chứng này. Theo đó, trước khi xạ trị, người bệnh cần khám nha khoa và xử trí các răng sâu, ổ viêm… theo tư vấn của bác sĩ; đồng thời giữ vệ sinh và chăm sóc sức khỏe răng miệng kỹ lưỡng cả trước, trong và sau quá trình xạ trị.