Bạn biết gì về xạ trị ung thư tuyến tụy?

Ung thư tuyến tụy là loại ung thư rất nguy hiểm, với tỷ lệ sống trung bình sau 5 năm chỉ khoảng 13,3% (1). Vậy xạ trị ung thư tuyến tụy có khả thi không? Xạ trị đóng vai trò như thế nào trong điều trị ung thư tuyến tụy? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết sau.

Ung thư tuyến tụy có xạ trị được không?

Ung thư tuyến tụy có thể được điều trị bằng xạ trị. Xạ trị là một phương pháp điều trị ung thư cục bộ, sử dụng bức xạ năng lượng cao (như chùm tia photon hoặc hạt như proton) để tiêu diệt tế bào ung thư hoặc ngăn chặn chúng phát triển và lan rộng. Mục tiêu của xạ trị là điều trị để ngăn khối u phát triển hoặc tái phát.

Khi nào nên xạ trị ung thư tuyến tụy?

Các trường hợp xạ trị được chỉ định kết hợp cùng phẫu thuật gồm:

• Xạ trị trước phẫu thuật (Điều trị tân bổ trợ – Neoadjuvant): Xạ trị thường được chỉ định trước khi phẫu thuật đối với các khối u được phân loại là có khả năng cắt bỏ được, mục đích nhằm thu nhỏ khối u và giúp việc loại bỏ hoàn toàn dễ dàng hơn. (2)
• Xạ trị sau phẫu thuật (Điều trị bổ trợ – Adjuvant): Xạ trị có thể được chỉ định sau khi phẫu thuật cắt bỏ khối u, mục đích giúp ngăn ung thư quay trở lại và tiêu diệt các tế bào ung thư nhỏ có thể còn sót lại sau phẫu thuật.

Với những bệnh nhân có khối u đã phát triển vượt ra khỏi tuyến tụy và không thể loại bỏ bằng phẫu thuật, xạ trị được sử dụng như một phần của điều trị chính. Lúc này, xạ trị giúp thu nhỏ và kiểm soát ung thư trong thời gian dài nhất có thể. Xạ trị thường được kết hợp với hóa trị (hóa xạ trị) trong trường hợp này.

Ngoài ra, xạ trị có thể được sử dụng để giảm nhẹ các triệu chứng ở những người mắc ung thư tiến triển hoặc những người không đủ sức khỏe để thực hiện các phương pháp điều trị khác.

Các phương pháp xạ trị tuyến tụy

Tùy vào mục tiêu điều trị, có thể lựa chọn các phương pháp xạ trị khác nhau đối với ung thư tuyến tụy, bao gồm:

1. Xạ trị ba chiều theo hình dạng khối u (3D-CRT)

3D-CRT là phương pháp sử dụng hình ảnh 3 chiều (từ CT hoặc MRI) để xác định kích thước, vị trí khối u và các cơ quan lành. Từ đó, kỹ sư vật lý y khoa sẽ thiết kế và định hình chùm tia xạ phù hợp với hình dạng, kích thước khối u một cách chặt chẽ. Nhờ vậy khi tiến hành xạ trị, tia xạ từ nhiều hướng khác nhau sẽ tập trung chính xác vào khối u, giảm ảnh hưởng đến các mô lành.

2. Xạ trị điều biến liều (IMRT/VMAT)

Phương pháp IMRT/VMAT cho phép cung cấp liều bức xạ cao hơn đến khối u, giúp giảm thiểu lượng bức xạ được đưa đến các mô khỏe mạnh gần tuyến tụy. So với xạ trị tiêu chuẩn, IMRT/VMAT ít gây tác dụng phụ hơn.

3. Xạ phẫu định vị thân (SBRT)

Phương pháp SBRT được thiết kế để cung cấp liều xạ rất tập trung vào khối u, tập trung chỉ trong năm lần điều trị hoặc ít hơn, giúp giảm tác dụng phụ đến mô lành xung quanh và giảm thời gian điều trị đáng kể cho người bệnh.

Quy trình xạ trị ung thư tụy

Quy trình xạ trị ung thư tụy cơ bản như sau:

• Khám và chỉ định:
  • Đánh giá ban đầu: bác sĩ ung bướu/xạ trị xem xét giai đoạn ung thư tụy, kết quả CT, MRI, PET-CT, xét nghiệm tổng quát.
  • Hội chẩn đa chuyên khoa: quyết định có chỉ định xạ trị hay không, thường kết hợp với phẫu thuật và/hoặc hóa trị.
  • Giải thích cho bệnh nhân: mục tiêu (giảm triệu chứng, thu nhỏ khối u trước mổ, kiểm soát bệnh tại chỗ).
• Lập kế hoạch xạ trị:
  • Chụp mô phỏng: bệnh nhân nằm trên bàn với tư thế cố định (dùng gối định vị, khuôn ép bụng để hạn chế di động khi thở). Sau đó chụp CT mô phỏng có tiêm thuốc cản quang.
  • Xác định thể tích xạ trị: bác sĩ vẽ vùng khối u, hạch nghi ngờ và các cơ quan lành cần bảo vệ (gan, thận, ruột non, tủy sống).
  • Tính liều xạ: dùng phần mềm để tối ưu hóa liều tập trung vào khối u, giảm tổn thương mô lành.
• Tiến hành điều trị:
  • Thời gian: mỗi lần xạ trị kéo dài 10-30 phút, 5 buổi/tuần, thường dài 4-6 tuần.
  • Kỹ thuật: thường dùng IMRT hoặc VMAT, đôi khi là SBRT.
  • Trong buổi điều trị: bệnh nhân nằm yên, máy gia tốc tuyến tính xoay quanh cơ thể, không gây đau.

Sau khi xạ trị, người bệnh có thể được chỉ định thêm phương pháp điều trị khác hoặc đến bệnh viện tái khám thường xuyên để theo dõi sức khỏe.

Kết quả khi xạ trị ung thư tuyến tụy

Kết quả của xạ trị ung thư tuyến tụy phụ thuộc vào giai đoạn bệnh, loại khối u, kỹ thuật xạ trị kết hợp với hóa trị hoặc phẫu thuật, ví dụ:

• Trước phẫu thuật (xạ trị tân bổ trợ): giúp thu nhỏ khối u, tăng khả năng phẫu thuật triệt để.
• Sau phẫu thuật (xạ trị bổ trợ): tiêu diệt tế bào ung thư còn sót lại, giảm nguy cơ tái phát.
• Không phẫu thuật được (xạ trị triệt căn hoặc phối hợp hóa – xạ trị): kiểm soát sự phát triển khối u, kéo dài thời gian sống.
• Xạ trị giảm nhẹ (palliative radiotherapy): giảm đau, giảm vàng da hoặc tắc nghẽn do khối u chèn ép.

Tác dụng phụ có thể xảy ra khi xạ trị tuyến tụy

Xạ trị thường chỉ gây các tác dụng phụ ngắn hạn và tự biến mất sau vài tuần kết thúc xạ trị. Một số tác dụng phụ cấp tính (ngắn hạn) có thể gặp khi xạ trị tuyến tụy gồm:

• Buồn nôn
• Tiêu chảy
• Chán ăn
• Khó tiêu
• Vùng da xạ trị đỏ, bong tróc
• Rụng lông, tóc ở vùng da được xạ trị.

Một số tác dụng phụ có thể xuất hiện muộn gồm:

• Viêm dạ dày/viêm ruột
• Chảy máu tá tràng
• Rối loạn chức năng tụy
• Ung thư thứ phát.

Chi phí xạ trị ung thư tuyến tụy là bao nhiêu?

Chi phí xạ trị ung thư tuyến tụy tại Việt Nam có thể dao động khá rộng, tùy thuộc vào phương pháp xạ trị, số lượng buổi điều trị, cơ sở y tế và các yếu tố liên quan khác. Thông thường, một liệu trình xạ trị có chi phí từ khoảng 50 triệu trở lên. Người bệnh nên trao đổi với bác sĩ xạ trị để được tư vấn cụ thể.

Trên đây là những thông tin chung nhất về xạ trị ung thư tuyến tụy. Xạ trị có thể đóng vai trò hỗ trợ cho phẫu thuật hoặc vai trò chính trong điều trị ung thư tiến triển, không thể phẫu thuật. Với sự phát triển của kỹ thuật xạ trị hiện nay, xạ trị tuyến tụy đã trở nên hiệu quả, an toàn hơn cho người bệnh.