Xạ trị là phương pháp điều trị chủ đạo hoặc bổ trợ với nhiều bệnh ung thư. Người bệnh được chỉ định điều trị bằng phương pháp này thường thắc mắc bản thân sau xạ trị sống được bao lâu, cũng như những yếu tố nào ảnh hưởng đến thời gian sống?
Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi bác sĩ CKII Nguyễn Thế Hiển, Trưởng khoa Xạ trị – Khoa học Hạt nhân, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM.
Người bệnh ung thư sống được bao lâu sau xạ trị phụ thuộc vào nhiều yếu tố như loại ung thư, giai đoạn, phương pháp, tổng trạng của người bệnh, khả năng đáp ứng điều trị… Do đó, không thể có con số chính xác. Thay vì một con số chính xác về thời gian sống sau điều trị, các bác sĩ thường đề cập đến tiên lượng sống (prognosis).
Tỷ lệ sống sau 5 năm (5-year survival rate) là thước đo phổ biến trong ung thư học, cho biết tỷ lệ người bệnh mắc cùng loại ung thư, cùng giai đoạn, vẫn còn sống sau 5 năm kể từ khi được chẩn đoán hoặc bắt đầu điều trị.
Ví dụ, nếu tỷ lệ sống sau 5 năm của một loại ung thư là 90%, có nghĩa trong 100 người được chẩn đoán, có khoảng 90 người vẫn sống sau 5 năm.
Xạ trị vẫn là 1 trong 3 phương pháp “trụ cột” dùng trong điều trị ung thư. Một nghiên cứu trên 37 người bệnh ung thư biểu mô đường mật (biliary tract carcinoma) giai đoạn II và III cho thấy, thời gian sống của người bệnh được xạ trị cao hơn hẳn người không thực hiện. Cụ thể, thời gian sống trung bình giữa người được xạ trị là 28,9 tháng, trong khi người không xạ trị chỉ 14,5 tháng. Ngoài ra, tỷ lệ sống sau mốc 1 năm và 2 năm ở nhóm được xạ trị lần lượt là 82,4% và 55,8%, trong khi người không được xạ trị lần lượt là 55% và 25%. (1)
Thời gian, tiên lượng sống của người bệnh phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố:
Mỗi loại ung thư có mức độ ác tính và phản ứng khác nhau với xạ trị. Một số ung thư như ung thư vú, tuyến giáp, ung thư da có tỷ lệ sống cao trung bình cao hơn nhiều khi so với các loại ung thư như ung thư phổi hay tuyến tụy.
Giai đoạn ung thư ảnh hưởng rất lớn đến kết quả điều trị. Được phát hiện ở giai đoạn càng sớm, tỷ lệ sống của người bệnh càng cao. Xạ trị triệt căn ung thư thường hiệu quả hơn ở các giai đoạn sớm, trong khi ung thư ở giai đoạn cuối (giai đoạn 4) thường nhắm đến mục tiêu kiểm soát triệu chứng và kéo dài thời gian sống cho người bệnh.
Các kỹ thuật hiện đại như IMRT, VMAT, SBRT, Proton Therapy… có thể giúp kiểm soát khối u hiệu quả hơn và ít độc tính hơn.
Kết hợp với các phương pháp điều trị khác như phẫu thuật và hóa trị có thể giúp nâng cao hiệu quả điều trị và cải thiện tỷ lệ sống hiệu quả. Kể cả người bệnh không đáp ứng tốt với xạ trị, vẫn còn một số phương pháp hỗ trợ cải thiện chất lượng và thời gian sống như liệu pháp nhắm trúng đích hay liệu pháp miễn dịch.
Khả năng đáp ứng của người bệnh có thể quyết định mức độ hiệu quả và kéo dài sự sống. Một số người có thể đáp ứng rất tốt với phương pháp, trong khi người khác lại không.
Người bệnh có sức khỏe tổng thể tốt thường có khả năng phục hồi và phản ứng tốt hơn với xạ trị. Các bệnh lý nền như tim mạch, tiểu đường có thể ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu quả điều trị.
Tinh thần và sự lạc quan của người bệnh đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ quá trình điều trị. Người bệnh có tinh thần vững vàng, lạc quan, tích cực thường có thể vượt qua các tác dụng phụ tốt hơn và đạt hiệu quả điều trị cao hơn.
Một số bệnh có thể điều trị hiệu quả hoặc được ưu tiên chỉ định phương pháp xạ trị thay vì phẫu thuật gồm:
Ngoài ra, còn nhiều bệnh có thể được chỉ định thực hiện phương pháp này như ung thư phổi, ung thư tuyến giáp, ung thư gan… Tuy nhiên, phụ thuộc vào tình trạng và giai đoạn bệnh cụ thể của mỗi người bệnh mà tiên lượng điều trị sẽ khác nhau.
Rất khó để có câu trả lời chính xác cho vấn đề này, tuy nhiên chắc chắn rằng:
Để kéo dài tuổi thọ cho người bệnh ung thư sau khi thực hiện, có một số yếu tố quan trọng cần lưu ý:
Xạ trị ung thư thường gây những tác dụng phụ như mệt mỏi, da nhạy cảm, rụng tóc (lông) ở vùng da được chiếu xạ… Những tác dụng phụ thường hết sau khi kết thúc liệu trình một thời gian (thường vài tuần). Người bệnh nên tham khảo với bác sĩ tại cơ sở y tế, bệnh viện trước những tác dụng phụ có thể gặp, cách kiểm soát tác dụng phụ, tăng chất lượng sống. Ngoài ra, nên quan tâm, hỏi bác sĩ một số vấn đề như:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
“Xạ trị sống được bao lâu?” – câu hỏi ngắn gọn nhưng chứa đựng đầy lo âu và hy vọng của người bệnh. Không có một câu trả lời chung cho tất cả mọi người. Thay vì ám ảnh bởi một con số vô định, người bệnh hãy trang bị cho mình kiến thức, hiểu biết và một tinh thần chủ động. Người bệnh hãy coi đội ngũ y bác sĩ là những người đồng hành trong lộ trình điều trị cá thể hóa, tập trung vào việc cải thiện chất lượng sống, trân trọng từng ngày và không ngừng hy vọng.
