HPV là nguyên nhân chính gây ra ung thư cổ tử cung, ung thư hậu môn, ung thư miệng và nhiều loại ung thư khác. Theo thống kê, có đến 11-12% dân số thế giới, tương đương 700-800 triệu người đang nhiễm HPV ở cả nam và nữ giới. Tại Việt Nam, tỷ lệ nhiễm HPV cũng ngày càng tăng cao, khoảng 8-11% tùy vùng miền. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, HPV có thể để lại những hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe, tính mạng người bệnh. Vậy virus HPV lây qua đường nào? Bài viết dưới đây sẽ giải đáp thắc mắc trên chi tiết nhất.
Bài viết được sự tư vấn chuyên môn của BS Phan Nguyễn Trường Giang – Quản lý Y khoa vùng 3 Mekong, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC
BS Phan Nguyễn Trường Giang – Quản lý Y khoa vùng 3 Mekong, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC cho biết: “HPV là tác nhân gây ra hơn 600.000 ca ung thư cổ tử cung, 80.000 ca ung thư hầu họng, 11.000 ca ung thư hậu môn và nhiều loại bệnh ung thư nguy hiểm khác. HPV lây truyền chủ yếu qua đường tình dục, nhưng cũng có thể lây qua tiếp xúc gián tiếp hoặc từ mẹ sang con. Để bảo vệ sức khỏe, biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất là quan hệ tình dục an toàn và tiêm vắc xin phòng ngừa HPV đầy đủ.”
HPV là tên viết tắt của Human Papilloma Virus – loại virus gây u nhú ở người. Với hơn 100 chủng khác nhau, HPV xâm nhập vào cơ thể và tấn công nhiều bộ phận, đặc biệt là vùng sinh dục. Khoảng 40 loại HPV có thể gây ra các bệnh tại các bộ phận sinh dục và hậu môn. Trong đó có 15 chủng HPV có nguy cơ cao, đặc biệt là chủng HPV 16 và HPV 18, có thể gây tổn thương tiền ung thư, ung thư cổ tử cung, ung thư hậu môn và ung thư bộ phận sinh dục khác. Các chủng nguy cơ thấp như chủng HPV 6 và HPV 11 có thể gây mụn cóc sinh dục, sùi mào gà/mụn cóc ở bộ phận sinh dục và hậu môn.
Theo thống kê, trung bình trên thế giới có khoảng hơn 600.000 trường hợp ung thư liên quan đến HPV mỗi năm được ghi nhận ở cả nam và nữ. Bất kỳ ai cũng có khả năng nhiễm HPV, ước tính xác suất nhiễm HPV ít nhất một lần trong đời ở nữ giới là khoảng 85%, trong khi nam giới, con số này lên đến 91% . Như vậy có thể thấy, HPV là tác nhân gây bệnh nguy hiểm ở cả nữ giới và nam giới, thậm chí nam giới có tỷ lệ thải loại HPV ra khỏi cơ thể thấp hơn 26% so với nữ giới và độ lưu hành HPV ở đường sinh dục của nam cao hơn nữ ở mọi lứa tuổi.
Tại Việt Nam, mỗi năm có 5.100 phụ nữ được chẩn đoán mắc mới và 2.500 trường hợp tử vong do ung thư cổ tử cung. Tỷ lệ nam giới mắc ung thư vòm họng cao gấp 5 lần so với nữ giới. Hầu hết các loại bệnh ung thư nguy hiểm như ung thư cổ tử cung ở phụ nữ và các bệnh lây qua đường tình dục ở nam giới như mụn cóc sinh dục, ung thư vòm họng, ung thư hậu môn,… đều do nhiễm HPV.
Virus HPV lây qua đường nào? Theo các chuyên gia, Virus HPV có thể lây truyền qua nhiều con đường khác nhau. Virus HPV rất phổ biến và dễ dàng lây lan nên ai cũng có thể bị lây nhiễm. Một người có thể lây truyền HPV sang cho người khác kể cả khi họ không có bất cứ triệu chứng nào (1). Cụ thể, HPV có thể lây qua những đường sau:
HPV lây nhiễm qua đường nào? Virus HPV lây truyền chủ yếu qua tiếp xúc trực tiếp, đặc biệt là trong quan hệ tình dục, bao gồm cả đường âm đạo, hậu môn và miệng. Virus thường xâm nhập và cư trú ở vùng thượng bì, ở lớp biểu bì mô da và niêm mạc ẩm ướt. Tỷ lệ lây truyền HPV giữa nam và nữ thông qua quan hệ tình dục là 40%. Đặc biệt, tỷ lệ này cao hơn đáng kể trong cộng đồng đồng tính nam (MSM) và cộng đồng những người đồng tính (LGBT).
Virus HPV có khả năng sống sót trong môi trường khô và chịu được nhiệt độ cao. Chính vì vậy, ngoài con đường lây truyền chủ yếu qua quan hệ tình dục, HPV còn có thể lây nhiễm qua tiếp xúc gián tiếp với các vật dụng cá nhân như đồ lót, dụng cụ cắt móng, hoặc kim bấm sinh thiết đã nhiễm virus. Đặc biệt, HPV dễ dàng lây lan qua tiếp xúc trực tiếp da kề da ở những vùng như âm hộ, hậu môn.
HPV lây truyền qua đường nào? Trong một số trường hợp, HPV có thể lây truyền từ mẹ sang con. Khi người mẹ bị nhiễm HPV tuýp 6, tuýp 11 đang hoạt động có thể lây qua cho em bé khi mà em bé sinh qua ngã âm đạo hít phải dịch tiết âm đạo của người mẹ nhiễm HPV. Các nghiên cứu cho thấy, thai phụ khi bị nhiễm HPV thường không bị sảy thai, sinh non hay gặp bất cứ biến chứng thai kỳ khác. Khả năng lây truyền HPV từ mẹ sang con cũng rất thấp. Tuy nhiên, vẫn có một số trường hợp hiếm gặp trẻ bị mụn cóc cổ họng và đa bướu gai đường hô hấp do lây truyền từ mẹ nhiễm HPV trong quá trình sinh con.
Các chuyên gia khuyến cáo, nếu đã từng có tiền sử nhiễm HPV và có kế hoạch mang thai, bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ về việc có cần thực hiện các xét nghiệm về HPV hay không. Việc xét nghiệm giúp xác định chính xác rằng bạn có đang nhiễm HPV hay cơ thể đã đào thải, đặc biệt là các chủng có nguy cơ cao gây ung thư cổ tử cung. Từ đó, bác sĩ có thể đưa ra những lời khuyên phù hợp nhất cho từng trường hợp cụ thể giúp bạn an tâm cho kế hoạch mang thai của mình.
Đối với những trường hợp nhiễm HPV nhóm nguy cơ cao, bác sĩ sẽ theo dõi sát sao để đảm bảo sức khỏe cho cả mẹ và bé. Nếu xuất hiện mụn cóc sinh dục, tùy thuộc vào vị trí và mức độ nghiêm trọng, bác sĩ có thể chỉ định điều trị ngay hoặc trì hoãn đến khi sinh. Trong trường hợp mụn cóc gây cản trở quá trình sinh nở, việc loại bỏ chúng là cần thiết để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé.
Virus HPV hoàn toàn có thể lây truyền từ người bệnh sang người khỏe mạnh dù trước đó không có triệu chứng cụ thể nào. Tình trạng lây nhiễm không phụ thuộc vào số lượng đối tượng, điều này có nghĩa dù chỉ có duy nhất một bạn tình vẫn có thể bị nhiễm HPV. Theo các chuyên gia, những đối tượng có nguy cơ lây nhiễm HPV gồm:
Bên cạnh thắc mắc “HPV lây qua đường nào?” cũng có khá nhiều người băn khoăn loại virus này gây ra những căn bệnh nguy hiểm nào. Thực tế, virus HPV có thể tồn tại nhiều năm, âm thầm tiến triển và không có triệu chứng nên rất khó để phát hiện. Loại virus này có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, từ các tổn thương da lành tính đến các loại ung thư nguy hiểm như: (2)
Ung thư cổ tử cung là loại ung thư xảy ra ở tế bào lót cổ tử cung – phần dưới của tử cung, nối liền với âm đạo. Cổ tử cung được bao phủ một lớp mô mỏng được tạo thành từ các tế bào ở cổ tử cung. Ung thư bắt đầu khi các tế bào lót ở cổ tử cung phát triển không kiểm soát và lấn át tế bào thường, tạo thành khối u trong cổ tử cung.
Đây là loại ung thư nguy hiểm đứng thứ 2 chỉ sau ung thư vú. 99.7% trường hợp ung thư cổ tử cung đều có sự hiện diện của HPV, phổ biến nhất là 2 tuýp virus HPV 16, 18, kế tiếp là các tuýp HPV 31, 33, 45. Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm thế giới ghi nhận hơn 604.000 trường hợp mắc mới ung thư cổ tử cung và khoảng 342.000 ca tử vong. (3)
Ung thư âm hộ là loại ung thư xảy ra trên bề mặt bộ phận sinh dục ngoài của nữ giới nhưng thường ảnh hưởng đến vị trí mô lớn (môi ngoài), môi bé (môi trong) và đáy chậu (vùng da giữa âm đạo và hậu môn) bằng cách hình thành cục u hoặc vết loét trên âm hộ thường gây ngứa. Nghiên cứu chỉ ra rằng, các loại HPV phổ biến nhất liên quan đến ung thư âm hộ là: HPV tuýp 16, 33 và 18. Theo thống kê, ước tính có khoảng 45.240 người được chẩn đoán mắc bệnh ung thư âm hộ vào năm 2020, trong đó có khoảng 17.427 người trên toàn thế giới chết vì ung thư âm hộ.
Ung thư âm đạo là loại ung thư xảy ra trong âm đạo phụ nữ (phần ống cơ nối tử cung với bộ phận sinh dục ngoài) khi các tế bào trong âm đạo nằm ngoài khả năng kiểm soát của cơ thể. Tế bào ung thư có thể xâm lấn và di căn tới các cơ quan bộ phận khác nhau của cơ thể và tiếp tục phát triển tại đó. 2 tuýp HPV 16, 18 là tác nhân chiếm đến 50-65% trường hợp bị ung thư âm đạo. Đây là một loại ung thư hiếm gặp, chiếm 1-2% trong tất cả các bệnh ung thư phụ khoa. Vào năm 2022, tại Hoa Kỳ ước tính có khoảng 8.870 ca mắc mới và 1.630 ca tử vong do ung thư âm đạo và các bộ phận sinh dục nữ khác.
Ung thư hậu môn là các loại ung thư biểu mô tế bào vảy, ung thư tuyến, ung thư hạch, khối u ác tính hoặc ung thư biểu mô basaloid. Đây là một trong những bệnh ung thư nghiêm trọng nhất khi nam giới nhiễm HPV, gây ra bởi 2 tuýp virus HPV 16 và 18. Theo thống kê, trên toàn thế giới, vào năm 2020, có khoảng 50.685 người được chẩn đoán mắc bệnh ung thư hậu môn và có đến 19.293 ca tử vong do căn bệnh này.
Đây là loại ung thư bắt nguồn từ các tế bào khác thường, không kiểm soát được trên hoặc trong dương vật của nam giới, thường bắt đầu từ các tế bào da và có nguy cơ lây lan sang các cơ quan khác trong cơ thể. Nguyên nhân chính gây bệnh là do không cắt bao quy đầu và phơi nhiễm với HPV. Virus HPV có thể được phát hiện trong 30-50% số trường hợp ung thư biểu mô dương vật. Có đến 30-90% nguyên nhân gây ung thư dương vật do hai tuýp virus HPV 16,18 gây ra.
Ung thư vòm họng là căn bệnh bao gồm ung thư mũi hầu (phần trên của họng, ngay sau mũi), ung thư hầu họng (phần giữa của họng) và ung thư hạ hầu hay còn gọi là ung thư hạ họng (phần dưới cùng của họng). Hai tuýp virus HPV 16 và 18 là tác nhân chính liên quan đến 70% ca ung thư vòm họng.
Nhiễm HPV dai dẳng có thể hình thành các tổn thương tiền ung thư hoặc loạn sản. Những tổn thương tiền ung thư là các thay đổi khiến tế bào cổ tử cung không còn như bình thường mà có xu hướng tiến triển thành ung thư, nhưng những tổn thương này chưa phải là ung thư. Chỉ khi không được can thiệp kịp thời mới có nguy cơ phát triển thành ung thư.
Virus HPV chủ yếu lây nhiễm qua đường tình dục. Quan hệ an toàn bằng cách sử dụng bao cao su giúp giảm nguy cơ lây nhiễm HPV. Tuy nhiên, những vùng da không được bao cao su bao phủ vẫn có khả năng nhiễm HPV. Do đó, để phòng ngừa lây nhiễm HPV, bạn có thể áp dụng một số cách sau:
Tiêm vắc xin HPV là biện pháp phòng ngừa HPV an toàn, tiết kiệm và hiệu quả nhất. Vắc xin HPV sẽ tạo cho cơ thể khả năng đáp ứng miễn dịch chống lại sự xâm nhập và gây bệnh của virus Human Papilloma (HPV) ở người. Vắc xin HPV có khả năng khả năng phòng ung thư cổ tử cung, âm hộ, âm đạo, các tổn thương tiền ung thư và loạn sản, mụn cóc sinh dục và bệnh lý do nhiễm virus HPV dành cho cả nam và nữ giới.
Hiện nay, có hai loại vắc xin HPV được cấp phép sử dụng tại Việt Nam là Gardasil và Gardasil 9. Trong đó, vắc xin Gardasil phòng 4 tuýp virus HPV 6, 11, 16, 18 chỉ định cho trẻ em gái và phụ nữ từ 9-26 tuổi. Vắc xin Gardasil 9 được xem là vắc xin bình đẳng giới vì mở rộng cả đối tượng và phạm vi phòng bệnh rộng hơn ở nam và nữ giới, giúp bảo vệ khỏi 9 tuýp virus HPV phổ biến 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52 và 58 gây bệnh ung thư cổ tử cung, ung thư âm hộ, ung thư âm đạo, ung thư hậu môn, ung thư hầu họng, mụn cóc sinh dục, các tổn thương tiền ung thư hoặc loạn sản…, với hiệu quả bảo vệ lên đến trên 90%.
Vắc xin Gardasil (Mỹ) có lịch tiêm 3 mũi như sau:
Vắc xin Gardasil 9 (Mỹ) có lịch tiêm như sau:
Phác đồ 2 mũi:
Phác đồ 3 mũi (0-2-6):
Phác đồ 3 mũi (0-2-6):
Phác đồ tiêm nhanh:
Để phòng ngừa lây nhiễm HPV, nữ giới từ 21 tuổi trở lên nên tiến hành tầm soát ung thư cổ tử cung định kỳ. Tầm soát ung thư cổ tử cung là phương pháp chẩn đoán, phát hiện sớm và ngăn chặn các tế bào bất thường ở cổ tử cung của phụ nữ. Tầm soát giúp phát hiện các biến đổi tế bào sớm, trước khi chúng phát triển thành ung thư cổ tử cung. Điều này cho phép can thiệp và điều trị kịp thời, cải thiện tỷ lệ sống sót và giảm khối lượng điều trị cần thiết.
Quan hệ tình dục an toàn cũng là một trong những biện pháp hiệu quả để phòng ngừa HPV. Bên cạnh việc sử dụng biện pháp an toàn khi quan hệ như bao cao su, bạn có thể giảm nguy cơ lây nhiễm HPV bằng việc quan hệ với 1 bạn tình, không quan hệ quá sớm để tránh làm tổn thương cổ tử cung đang còn trong giai đoạn phát triển.
KHÔNG! Hiện nay, không có bằng chứng nào cho thấy virus HPV có thể lây truyền qua nước bọt. HPV chủ yếu lây truyền thông qua tiếp xúc trực tiếp với da hoặc niêm mạc của người nhiễm virus, thường qua hoạt động tình dục. Mặc dù virus HPV có thể tồn tại trong một số dịch tiết của cơ thể, nhưng nước bọt không được xem là môi trường lý tưởng để virus này sinh sôi và phát triển. Lượng virus HPV trong nước bọt thường rất thấp và không đủ để gây nhiễm.
KHÔNG! Hiện nay, chưa có bằng chứng khoa học nào cho thấy virus HPV lây truyền qua đường ăn uống. HPV lây truyền chủ yếu thông qua tiếp xúc trực tiếp với da hoặc niêm mạc của người nhiễm, thường thông qua quan hệ tình dục. HPV không tồn tại trong thực phẩm và không thể xâm nhập vào cơ thể qua đường tiêu hóa.
KHÔNG! HPV không lây truyền qua máu. HPV sống ở các lớp bề mặt da. Nhiễm trùng HPV thường là kết quả của việc tiếp xúc trực tiếp da kề da trong quá trình quan hệ tình dục thân mật với người bị nhiễm virus. Virus có thể lây truyền qua quan hệ tình dục xâm nhập cũng như không xâm nhập (bộ phận sinh dục-bộ phận sinh dục, miệng-bộ phận sinh dục, hậu môn-bộ phận sinh dục, miệng-hậu môn). Do đó, HPV không lây truyền qua máu hoặc dịch cơ thể, ví dụ như tinh dịch. (4)
Để được tư vấn các thông tin về vắc xin HPV hoặc đặt mua vắc xin, đặt lịch tiêm chủng, Quý khách vui lòng liên hệ VNVC theo thông tin sau:
Để đặt mua vắc xin và tham khảo các sản phẩm vắc xin, Quý khách vui lòng truy cập: vax.vnvc.vn.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Hy vọng qua bài viết trên, bạn đã biết được HPV lây qua đường nào? Làm thế nào để phòng ngừa lây nhiễm? Nhìn chung, HPV lây truyền chủ yếu thông qua quan hệ tình dục không an toàn. Do đó, nam và nữ giới cần sử dụng biện pháp an toàn khi quan hệ, không quan hệ quá sớm hay quan hệ với nhiều bạn tình. Đặc biệt, nên tiêm vắc xin phòng HPV sớm và đầy đủ để bảo vệ sức khỏe, ngăn ngừa lây nhiễm HPV.
