Viêm đường ruột là rối loạn thường gặp, biểu hiện với các triệu chứng từ nhẹ đến nặng tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng. Nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như ung thư đại tràng, hình thành cục máu đông… Do đó, ngay khi nhận thấy dấu hiệu bất thường, người bệnh nên khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị sớm.
Viêm đường ruột là gì?
Viêm đường ruột (IBD) là các rối loạn liên quan đến tình trạng viêm mô mãn tính trong đường tiêu hóa, bao gồm:
Viêm loét đại tràng: Đây là tình trạng viêm, lở loét dọc theo niêm mạc đại tràng và trực tràng.
Bệnh Crohn: Bệnh Crohn đặc trưng bởi tình trạng viêm niêm mạc đường tiêu hóa, thường có thể liên quan đến các lớp sâu hơn ở bên trong, ảnh hưởng nhiều nhất đến ruột non. Theo đó, ruột già và đường tiêu hóa trên cũng có nguy cơ tổn thương nhưng không phổ biến.
Dấu hiệu đặc trưng của cả hai dạng này đều là tiêu chảy, đau bụng, mệt mỏi, sụt cân và chảy máu trực tràng. Một số trường hợp chỉ biểu hiện với những triệu chứng nhẹ nhưng đôi khi là cảnh báo về tình trạng suy nhược nghiêm trọng, có nguy cơ dẫn đến các biến chứng nguy hiểm.
Viêm đường ruột xuất hiện với các triệu chứng khác nhau tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng và vị trí tổn thương. Một số dấu hiệu điển hình phải kể đến gồm:(1)
Đến thời điểm hiện tại, nguyên nhân gây viêm đường ruột vẫn chưa được xác định chính xác. Trước đây, chế độ ăn uống và tâm lý căng thẳng được nghi ngờ nhưng bác sĩ kết luận đây không phải là nguyên nhân gây bệnh mà chỉ là những yếu tố làm bệnh nặng hơn. Nhiều nghiên cứu cho thấy có thể do rối loạn chức năng hệ thống miễn dịch. Khi hệ thống miễn dịch chống lại sự xâm nhập của virus, vi khuẩn, phản ứng miễn dịch bất thường làm hệ thống miễn dịch tấn công nhầm vào các tế bào trong đường tiêu hóa. Ngoài ra, một số đột biến gen cũng liên quan đến tình trạng viêm ruột.
Các yếu tố nguy cơ:
Tuổi tác: Viêm ruột thường xảy ra phổ biến ở những người dưới 30 tuổi, một số trường hợp xuất hiện trong giai đoạn 50 – 60 tuổi.
Chủng tộc: Viêm đường ruột xảy ra phổ biến ở người da trắng.
Tiền sử gia đình có người mắc bệnh
Thói quen hút thuốc lá
Sử dụng thuốc chống viêm không steroid, gồm: Ibuprofen, Naproxen natri, Diclofenac natri…
Chẩn đoán bệnh viêm đường ruột
1. Xét nghiệm
Xét nghiệm đánh giá thiếu máu hoặc nhiễm trùng: Mục đích là để kiểm tra tình trạng thiếu máu (thiếu hồng cầu, gây giảm vận chuyển oxy đến các mô) hoặc dấu hiệu nhiễm trùng do vi khuẩn hoặc virus.
Xét nghiệm phân: Bác sĩ tiến hành xét nghiệm phân tích mẫu phân để phát hiện máu ẩn và ký sinh trùng.
2. Nội soi
Nội soi đại tràng: Bác sĩ sử dụng một ống nội soi nhỏ được gắn máy ảnh để xem xét toàn bộ đại tràng bên trong. Trong quá trình này, các mẫu mô nhỏ cũng có thể được lấy ra để tiến hành phân tích trong phòng xét nghiệm.
Nội soi đại tràng sigma: Bác sĩ sử dụng một ống soi nhỏ để kiểm tra trực tràng và đại tràng sigma. Nếu đại tràng bị viêm nặng, người bệnh có thể được chỉ định thực hiện xét nghiệm này thay vì nội soi toàn bộ đại tràng.
Nội soi viên nang: Người bệnh nuốt một viên nang có chứa camera bên trong. Theo đó, các hình ảnh chi tiết thu thập được sẽ gửi về máy ghi hình đeo trên thắt lưng. Sau khi kết thúc quá trình này, viên nang cũng tự động ra khỏi cơ thể thông qua đường phân.
Nội soi ruột non dùng bóng hỗ trợ: Xét nghiệm này cho phép nhìn sâu hơn vào bên trong ruột non – vị trí mà máy nội soi tiêu chuẩn không thể di chuyển tới.
Nội soi tiêu hóa trên: bác sĩ dùng ống soi để kiểm tra thực quản, dạ dày và tá tràng. Những vùng này ít khi bị tổn thương trong bệnh Crohn nên xét nghiệm này thường được thực hiện chỉ khi bệnh nhân có triệu chứng buồn nôn, nôn, nuốt khó hoặc đau vùng bụng trên.
3. Chẩn đoán hình ảnh
Chụp X-quang: Nếu người bệnh có các triệu chứng nghiêm trọng, bác sĩ có thể chỉ định chụp X-quang vùng bụng để kiểm tra tình trạng phình đại tràng hoặc thủng đại tràng.
Chụp cắt lớp vi tính (CT): Phương pháp chụp cắt lớp vi tính (CT) giúp thu được hình ảnh chi tiết về toàn bộ ruột cũng như các mô bên ngoài ruột.
Chụp cộng hưởng từ (MRI): Máy quét MRI sử dụng từ trường để tạo ra hình ảnh chi tiết về các mô, cơ quan, từ đó giúp phát hiện lỗ rò xung quanh hậu môn hoặc ruột non.
Thuốc chống viêm nhóm aminosalicylate như mesalamine, balsalazide, olsalazine thường là giải pháp đầu tiên trong điều trị viêm loét đại tràng từ nhẹ đến trung bình.
Corticosteroid dùng trong thời gian ngắn: Tác dụng chính là giảm viêm và ức chế miễn dịch.
Thuốc ức chế miễn dịch: Những loại thuốc này hoạt động với cơ chế ngăn chặn phản ứng miễn dịch giải phóng các hóa chất gây viêm trong cơ thể, từ đó tránh tình trạng tổn thương niêm mạc ruột. Một số loại thường được chỉ định gồm: azathioprine, mercaptopurine, methotrexate.
Thuốc sinh học: thuốc sinh học là nhóm thuốc mới được dùng để ức chế những protein gây ra phản ứng viêm trong cơ thể. Một số thuốc thường dùng là infliximab, adalimumab, certolizumab, vedolizumab, ustekinumab.
Thuốc kháng sinh: Thuốc kháng sinh thường dùng khi nghi ngờ có tình trạng nhiễm trùng, như trong trường hợp bệnh Crohn quanh hậu môn.
Thuốc chống tiêu chảy: Thuốc bổ sung chất xơ như bột psyllium, methylcellulose. Loperamid được dùng trong trường hợp tiêu chảy nặng.
Thuốc giảm đau: Acetaminophen trong trường hợp đau nhẹ. Nhóm thuốc giảm đau không steroid như ibuprofen, naproxen, diclofenac… có thể làm cho bệnh nặng hơn và nên tránh sử dụng.
Những người bị bệnh viêm đường ruột phải tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng thuốc. Một số loại thuốc ức chế miễn dịch có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng nặng. Do đó, người bệnh nên làm xét nghiệm tầm soát lao, viêm gan siêu vi B, C… và tiêm tất cả các loại vacxin được khuyến nghị trước khi bắt đầu điều trị các thuốc có khả năng ức chế miễn dịch.
2. Phẫu thuật
Với các trường hợp nghiêm trọng không thể điều trị hiệu quả bằng thuốc, bác sĩ có thể đề nghị phẫu thuật, cụ thể như sau:
Phẫu thuật viêm loét đại tràng (cắt bỏ toàn bộ đại tràng và trực tràng).
Cắt bỏ một phần đường tiêu hóa bị tổn thương và nối các phần khỏe mạnh lại với nhau.
Điều trị viêm đường ruột tại nhà
Dưới đây là một số giải pháp điều trị tại nhà thường được chỉ định áp dụng cho tình trạng viêm đường ruột:
Hạn chế ăn các loại thực phẩm, đồ uống từ sữa để tránh làm trầm trọng hơn triệu chứng đau bụng, đầy hơi, tiêu chảy…
Ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày (5 – 6 bữa nhỏ thay vì 2 – 3 bữa lớn).
Uống nhiều nước mỗi ngày, tránh sử dụng rượu, trà, cà phê, đồ uống cáo gas.
Xem xét bổ sung Vitamin tổng hợp.
Tình trạng chán ăn, tiêu chảy và hấp thu kém do viêm có thể khiến cơ thể người bệnh khó nhận được lượng calo và chất dinh dưỡng cần thiết. Theo đó, trẻ em bị viêm đường ruột nên ăn nhiều loại thực phẩm có lợi, uống nhiều nước và tránh một số loại đồ ăn (sữa, cà phê…) dễ làm các triệu chứng trở nên tồi tệ hơn. Một số trường hợp có thể cần bổ sung Vitamin, khoáng chất, đặc biệt là Canxi và Vitamin D. Trẻ em không phát triển tốt đôi khi phải tham khảo các công thức đặc biệt khác để tăng cường lượng calo và dinh dưỡng.
Cách phòng ngừa viêm đường ruột
Viêm đường ruột gây ra nhiều triệu chứng đau đớn, khó chịu, thậm chí có thể dẫn đến vô vàn biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị hiệu quả. Hiện nay, chưa có phương pháp phòng ngừa bệnh viêm ruột. Dưới đây là một số giải pháp hữu ích có thể giúp kiểm soát triệu chứng mà người bệnh nên thực hiện:(2)
Ăn các bữa nhỏ cách nhau 2 – 4 giờ.
Kiểm soát căng thẳng bằng cách thiền, tập thái cực quyền, yoga, nghe nhạc…
Duy trì ngủ đủ giấc và hoạt động thể chất đều đặn.
Tránh tiêu thụ các loại thực phẩm có thể gây kích thích đường ruột điển hình là sữa, thức ăn nhiều gia vị, thức ăn nhiều dầu mỡ…
Hạn chế tiêu thụ thức uống chứa cồn, caffeine, gas…
Dưới đây là một số giải đáp liên quan đến thắc mắc về bệnh viêm đường ruột:
1. Bệnh viêm đường ruột có cần tầm soát định kỳ không?
Bệnh viêm ruột có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng cho sức khỏe, thậm chí đe dọa đến tính mạng nếu không điều trị hiệu quả. Một trong số đó là làm tăng nguy cơ mắc ung thư đại tràng. Vì vậy, người bệnh nên tầm soát, thăm khám định kỳ để theo dõi tình trạng một cách sát sao, tránh bệnh triển trầm trọng.
2. Viêm đường ruột nên ăn gì? Kiêng gì?
Chế độ ăn uống hằng ngày có thể ảnh hưởng đến hiệu quả cải thiện triệu chứng viêm ruột. Cụ thể như sau:
Thực phẩm nên ăn: Thực phẩm giàu axit béo Omega-3 (hạt lanh, dầu cá…), thực phẩm dễ tiêu hóa (bánh mì, bột yến mạch…).
Thực phẩm nên kiêng: Thực phẩm giàu Omega-6 (thịt đỏ, đồ chiên…), sữa, các sản phẩm từ sữa (phô mai, sữa chua…), thức ăn nhiều đường, đồ uống có cồn, caffeine…
3. Viêm đường ruột có nguy hiểm không?
Viêm đường ruột nếu không được điều trị kịp thời về lâu dài có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng như sau:(3)
Ung thư đại tràng: Viêm loét đại tràng hoặc bệnh Crohn ảnh hưởng đến phần lớn ruột kết, có thể làm tăng nguy cơ ung thư cho cơ quan này. Theo đó, sàng lọc ung thư bằng nội soi đại tràng định kỳ thường chỉ định thực hiện từ khoảng 8 – 10 năm sau khi được chẩn đoán.
Thiếu máu: Tình trạng này xảy ra khi số lượng tế bào hồng cầu khỏe mạnh không đủ để vận chuyển oxy để tất cả các bộ phận trong cơ thể.
Mất nước hoặc suy dinh dưỡng: Tiêu chảy, đau bụng kéo dài khiến cơ thể bị mất nước và khó hấp thụ dinh dưỡng.
Phình đại tràng: Viêm ruột có thể khiến đại tràng giãn nở bất thường, ngừng hoạt động, gây đau dữ dội và thậm chí là tử vong.
Yếu xương: Bệnh Crohn có thể gây loãng xương và mất xương.
Viêm ở cơ quan khác: Viêm gan, sỏi mật, viêm tuyến tụy.
Lỗ rò: Đôi khi tình trạng viêm có thể lan rộng hoàn toàn qua thành ruột, tạo ra lỗ rò gần hoặc xung quanh vùng hậu môn (loại phổ biến nhất) hoặc vùng bên trong, hướng vào thành bụng. Trong một số trường hợp, lỗ rò có thể bị nhiễm trùng, từ đó tạo thành một túi mủ gọi là áp xe.
Nứt hậu môn: Đây là một vết rách nhỏ ở mô lót hoặc vùng da xung quanh hậu môn – nơi nhiễm trùng có thể xảy ra. Tình trạng này thường gây ra triệu chứng điển hình là đau đơn khi đi đại tiện và có thể dẫn đến rò quanh hậu môn.
Trung tâm Nội soi và Phẫu thuật nội soi tiêu hóa (BVĐK Tâm Anh TP.HCM) và Khoa Ngoại Tổng hợp (BVĐK Tâm Anh Hà Nội) là những trung tâm y tế chuyên khoa Tiêu hóa uy tín, cung cấp dịch vụ thăm khám và điều trị cao cấp, hiệu quả cho các bệnh nhân mắc các vấn đề về gan từ nhẹ đến nặng (gan nhiễm mỡ, viêm gan cấp tính, mạn tính, xơ gan, ung thư gan…). Hệ thống BVĐK Tâm Anh quy tụ đội ngũ bác sĩ Nội khoa – Ngoại khoa – Nội soi tiêu hóa chuyên môn cao, giàu kinh nghiệm, bên cạnh đó là sự hỗ trợ của hệ thống thiết bị y tế hiện đại, nhập khẩu từ nước ngoài, phục vụ tối đa nhu cầu thăm khám và điều trị của khách hàng.
Để đặt lịch thăm khám và điều trị các bệnh về gan với các chuyên gia bác sĩ về Tiêu hóa của Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, xin vui lòng liên hệ:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Hà Nội:
108 Hoàng Như Tiếp, P.Bồ Đề, Q.Long Biên, TP.Hà Nội
Trên đây là tổng hợp tất cả các thông tin liên quan đến tình trạng viêm đường ruột, nguyên nhân, triệu chứng điển hình và phương pháp điều trị hiệu quả. Hy vọng thông qua những chia sẻ này, bạn đã có thêm nhiều cập nhật hữu ích để chủ động theo dõi, phát hiện bệnh từ sớm.
