Bệnh Crohn, còn được gọi là viêm ruột mạn tính từng vùng là một tình trạng rối loạn tiêu hóa, liên quan đến bất kỳ vị trí tổn thương nào trên đường tiêu hóa nhưng chủ yếu phân bố ở ruột non và đại tràng. Bệnh bắt đầu với áp xe, sau đó có thể phát triển thành rò trong, ngoài và tắc ruột ở những trường hợp nghiêm trọng. Bên cạnh những triệu chứng điển hình là tiêu chảy và đau bụng, bệnh Crohn cũng có thể gây ra tình trạng viêm khớp cho người bệnh. Hiện nay, bệnh Crohn được điều trị nội khoa bằng thuốc hoặc phẫu thuật nếu ở giai đoạn nặng, người bệnh không đáp ứng các phương pháp điều trị khác.
Bệnh Crohn (còn được gọi là bệnh viêm ruột mạn tính từng vùng IBD) là một bệnh tự miễn gây ra bởi tình trạng viêm ở đường tiêu hóa.
Tiêu hóa là một thống kéo dài từ khoang miệng đến hậu môn. Vì vậy, bệnh Crohn có thể xuất hiện ở bất cứ vị trí nào ở đoạn ruột này. Thống kê cho thấy, bệnh thường tổn thương đến ống tiêu hóa, cụ thể là khoảng 40 -50% ca bệnh có tình trạng viêm xảy ra ở vùng hồi – manh tràng, tiếp theo là vị trí ruột non, cuối cùng là đại tràng.
Khác với các bệnh nhiễm trùng đường tiêu hóa khác, bệnh Crohn là bệnh viêm ruột mạn tính, gây ra vết loét tại ruột không liên tục. Triệu chứng bệnh Crohn thường gặp là đau bụng, tiêu chảy và suy dinh dưỡng trầm trọng do những vết loét sâu trên thành ruột.
Phác đồ điều trị viêm ruột mạn tính từng vùng phụ thuộc vào loại viêm, nguyên nhân gây bệnh và bối cảnh lâm sàng ở từng người. 3 dạng chính của bệnh, tương ứng với từng giai đoạn nghiêm trọng của bệnh, gồm:
Đây là một bệnh tiêu hóa nguy hiểm, có khả năng tiến triển thành những biến chứng ảnh hưởng lớn đến sức khỏe và tính mạng của người bệnh. Ở giai đoạn đầu, những dấu hiệu lâm sàng có thể tương đồng với những bệnh viêm cấp tính đường tiêu hóa khác, tuy nhiên khi bệnh tiến triển thành giai đoạn sau, người bệnh sẽ bị suy nhược sức khỏe nghiêm trọng và thường xuyên trải qua những cơn đau đớn.(1)
Do vậy, người bệnh Crohn cần nghiêm túc tiếp nhận điều trị theo chỉ định của bác sĩ ngay sau khi phát hiện bệnh.
Nguyên nhân cụ thể gây bệnh crohn vẫn chưa được xác định. Thực phẩm và các vấn đề về sức khỏe tâm thần không phải là nguyên nhân chính gây ra bệnh. Tuy nhiên, đây lại là những yếu tố làm tăng mức độ nghiêm trọng của bệnh, kích thích bệnh nhanh tiến triển đến các giai đoạn sau hơn bình thường.
Hơn nữa, bệnh Crohn được phân loại là bệnh tự miễn, đồng nghĩa với việc bệnh do phản ứng tự miễn của cơ thể gây ra.
Những nguyên nhân khác được cho là căn nguyên gây ra bệnh viêm ruột mạn tính từng vùng gồm: hệ miễn dịch, bệnh sử của người trong gia đình, chất lượng môi trường sống và chế độ dinh dưỡng
Nguyên nhân thường gặp đến từ hệ thống miễn dịch. Bệnh tự miễn là bệnh xảy ra khi cơ thể người bệnh mất khả năng nhận biết kháng nguyên và vi khuẩn gây bệnh xâm nhập từ bên ngoài. Từ đó, thay vì cần phải chống lại vi khuẩn, virus gây hại thì nó lại tấn công ngược các cơ quan trong cơ thể.
Viêm ruột mạn tính từng vùng nằm trong những loại bệnh tự miễn thường gặp. Ngoài ra, những người bệnh Crohn do nguyên nhân này cũng sẽ có các triệu chứng liên quan đến viêm khớp.
Di truyền trong gia đình là nguyên nhân gây bệnh hoặc làm tăng cao khả năng mắc bệnh Crohn, bao gồm cả bệnh viêm ruột mạn tính từng vùng. Theo thống kê năm 2022, tỷ lệ người bệnh Crohn do di truyền trong gia đình là 15%. Đây là một con số đáng lưu ý với những ai có người thân từng mắc bệnh, bởi khả năng mắc bệnh Crohn của họ khá cao.
Môi trường sống không đạt chuẩn là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến các bệnh nhiễm trùng, viêm nhiễm, trong đó có viêm ruột mạn tính từng vùng.
Khu vực sống, đặc biệt là nhà ở có chất lượng vệ sinh kém, tiềm ẩn nhiều mầm bệnh từ vi khuẩn và virus gây hại được xem là một môi trường sống không đạt chuẩn. Tiếp xúc thường xuyên sẽ phát sinh nhiều loại bệnh.
Tương tự như yếu tố môi trường sinh sống không đạt chuẩn, việc thu nạp các loại thức ăn không đảm bảo chất lượng vệ sinh khiến tăng nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng, viêm nhiễm do vi khuẩn, virus gây hại…
Triệu chứng bệnh Crohn thường xuất hiện xen kẽ giữa giai đoạn bùng phát và ổn định. Dựa vào các biểu hiện bất thường của cơ thể để nhận biết được tình trạng bệnh của mình.
Triệu chứng bệnh Crohn gồm:
Triệu chứng cận lâm sàng của bệnh Crohn nằm ở tình trạng máu và phân. Đối với tế bào máu, người bệnh Crohn có tốc độ máu lắng (ESR) tăng và protein phản ứng (CRP) tăng. Người bệnh cũng có thể xuất hiện các hiện tượng như giảm albumin máu, rối loạn điện giải, giảm sắt và B12 huyết thanh. Trong trường hợp người bệnh Crohn bị giảm hấp thu, phân cũng sẽ bị lẫn bạch cầu và máu.
Những đối tượng có nguy cơ mắc bệnh Crohn là những nhóm đối tượng sau:
Thực tế, bệnh Crohn có thể xảy ra với bất cứ đối tượng nào, thuộc mọi độ tuổi. Bệnh bắt đầu từ tình trạng viêm ruột do vi khuẩn gây ra. Vì vậy, hệ thống miễn dịch tốt là chìa khóa giúp phòng ngừa bệnh viêm ruột mạn tính từng vùng tối ưu. Và ngược lại, nguy cơ mắc bệnh của người có hệ miễn dịch kém sẽ cao hơn so với người khác do cơ thể không có đủ khả năng chống lại vi khuẩn gây bệnh xâm nhập.
Quy trình thực hiện chẩn đoán bệnh Crohn gồm 3 bước: Chẩn đoán xác định, chẩn đoán phân biệt và chẩn đoán biến chứng.
Chẩn đoán xác định là bước đầu tiên, bác sĩ sẽ dựa trên những triệu chứng lâm sàng mà người bệnh có và đưa ra đánh giá chung. Sau đó, tiếp tục chỉ định người bệnh thực hiện các xét nghiệm cận lâm sàng để có thể đưa ra kết luận đúng về loại bệnh crohn và giai đoạn của người bệnh.(2)
Những hoạt động chẩn đoán cận lâm sàng của viêm ruột mạn tính từng vùng gồm:
Tiếp đến, dựa vào kết quả từ chẩn đoán xác định, bác sĩ sẽ tiếp tục chẩn đoán phân biệt bệnh Crohn với hai nhóm bệnh chính là bệnh ruột non vùng hồi manh tràng và các bệnh đại tràng liên quan khác.
Cuối cùng là bước chẩn đoán chính xác bệnh bằng cách kết hợp các phương tiện, đánh giá mức độ và biến chứng của người bệnh. Những biến chứng người bệnh có thể gặp là:
Tắc ruột là một biến chứng thường gặp, tiến triển từ bệnh Crohn. Người bệnh sẽ trải qua sự suy giảm cơ học đáng kể, thậm chí quá trình vận chuyển các chất bên trong ruột cũng sẽ bị ngưng hoàn toàn vì tình trạng tắc nghẽn. Các triệu chứng có thể nhận biết là bí trung tiện và đại tiện, nôn, đau thắt.
Loét ruột non và đại tràng là biến chứng do viêm ruột mạn tính từng vùng gây ra. Bệnh gây ra sự viêm xuyên thành mạn tính ở bất kỳ vị trí nào tại hệ tiêu hóa. Vị trí thường gặp nhất là hồi tràng, ruột và đại tràng. Đây cũng được xem như một tiền đề dẫn đến biến chứng loét ruột non, đại tràng.
Lỗ rò là một trong những biến chứng nguy hiểm của bệnh Crohn vì bệnh khó điều trị khỏi hoàn toàn. Ngoài ra, lỗ rò còn gây tác động rất xấu đến hệ miễn dịch của người bệnh, tăng nguy cơ nhiễm trùng cũng như làm chậm quá trình điều trị.
Biến chứng này là sự thoát dịch, mủ hoặc mô viêm bất thường từ hệ tiêu hóa sang các cơ quan khác. Nếu bệnh không được can thiệp điều trị kịp thời, các lỗ rò có thể sẽ lan rộng đến da ngoài vùng bụng hoặc vào trong các cơ quan nội tạng trong ổ bụng của người bệnh.
Nứt hậu môn do bệnh viêm ruột mạn tính từng vùng gây ra, được chẩn đoán qua tình trạng rách mô ở vùng hậu môn hoặc vùng da xung quanh. Biến chứng này có thể làm tăng khả năng nhiễm trùng cho người bệnh vì vết nứt này là nơi dễ tiếp xúc với vi khuẩn gây bệnh, cũng khiến chúng dễ xâm nhập vào cơ thể.
Người bệnh khi bị nứt hậu môn sẽ xuất hiện các cơn đau khi đi đại tiện. Nếu không phát hiện và điều trị ngay, bệnh sẽ phát triển thành biến chứng lỗ rò hậu môn.
Ung thư đại tràng là một biến chứng có thể gặp, đặc biệt là ở những người bệnh cao tuổi.
Theo thống kê, bệnh Crohn có tỷ lệ tử vong khá thấp, hầu như không gây tử vong trực tiếp. Tuy nhiên, bệnh là yếu tố tăng rủi ro mắc các bệnh ung thư tiêu hóa, ung thư đại tràng khi tình trạng tổn thương ở khu vực này kéo dài. Đặc biệt là đối với những người lớn tuổi, có sức đề kháng yếu sẽ phải đối mặt với nguy cơ tử vong cao nếu bệnh viêm ruột mạn tính tiến triển thành biến chứng ung thư đại tràng.
Huyết khối tĩnh mạch sâu, hay còn gọi là cục máu đông xuất hiện trong tĩnh mạch sâu hoặc vùng chậu là do bệnh Crohn gây ra. Bệnh có thể làm xuất hiện các cục máu đông nằm ở tĩnh mạch bắp chân, đùi hoặc các khu vực vùng chậu như là một biến chứng mà người bệnh cần đề phòng.
Biến chứng sẽ gây ra tình trạng tổn thương nội mạc, rối loạn chức năng hoặc gây tăng động cho người bệnh.
Bệnh Crohn là một bệnh thuộc về đường tiêu hóa, vì thế các triệu chứng mà người bệnh trải qua, bao gồm các cơn đau thắt vùng bụng, sốt toàn thân và rối loạn tiểu tiện sẽ dẫn đến cảm giác mệt mỏi, giảm đáng kể cảm giác muốn ăn uống. Nghiêm trọng là cơ thể cũng không thể hấp thu đầy đủ các dinh dưỡng mà người bệnh nạp vào cơ thể. Tình trạng này kéo dài và không có tiến triển sẽ dẫn đến suy dinh dưỡng ở người bệnh.
Phương pháp điều trị nội khoa bằng thuốc luôn được ưu tiên trong các phác đồ điều trị cho người bệnh. Hầu hết các thuốc được sử dụng đều giúp kiểm soát và làm thuyên giảm các triệu chứng, cũng như ngăn ngừa tái phát.
Những loại thuốc thường sử dụng cho người bệnh Crohn gồm:
Phương pháp điều trị bệnh Crohn bằng phẫu thuật được chỉ định cho những trường hợp cần thiết, bệnh ở giai đoạn nặng hoặc người bệnh có xuất hiện biến chứng như áp xe, hẹp đường ruột và các bệnh vùng quanh trực tràng.
Mục đích của phẫu thuật điều trị bệnh Crohn là loại bỏ phần ruột bị viêm. Các bác sĩ sẽ loại bỏ phần ruột bị viêm để loại bỏ và nối các phần ruột khỏe mạnh lại với nhau.
Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong mọi phác đồ điều trị bệnh Crohn, kể cả người bệnh thực hiện điều trị nội khoa hay phẫu thuật. Người bệnh cần nghiêm túc nghe theo chỉ định và lời khuyên dinh dưỡng để kết hợp với phương pháp điều trị khác để thúc đẩy quá trình hồi phục.
Lưu ý dinh dưỡng mà người bệnh Crohn cần biết:
Bệnh Crohn có thể được phòng ngừa tối ưu nhất bằng cách chủ động thay đổi thói quen sinh hoạt và chế độ dinh dưỡng khoa học để bảo vệ sức khỏe toàn diện.
Ngoại trừ những người có các yếu tố rủi ro như người trong gia đình có bệnh sử viêm ruột mạn tính từng vùng, thuộc nhóm tuổi dễ bị mắc bệnh… thì hệ miễn dịch yếu là yếu tố gia tăng khả năng bị bệnh Crohn cao hơn bình thường.
Việc thay đổi thói quen sống, bao gồm giữ gìn vệ sinh môi trường sống, xây dựng nền sức khỏe tốt cho cơ thể bằng cách luyện tập thể dục thường xuyên và có một chế độ dinh dưỡng phù hợp… hạn chế được việc bị vi khuẩn xấu xâm nhập vào và làm tổn thương cơ thể.
Bên cạnh đó, bảo vệ và duy trì sức khỏe tiêu hóa ở mức ổn định giúp bạn có thể phòng tránh hiệu quả các loại bệnh lý về đường tiêu hóa, bao gồm bệnh viêm ruột mạn tính từng vùng. Bạn cần có một chế độ ăn cung cấp đầy đủ dinh dưỡng cho cơ thể, và luôn đảm bảo các loại thực phẩm tiêu thụ vào trong thể hợp vệ sinh. Hạn chế tình trạng bỏ bữa, ăn không điều độ hoặc tiêu thụ quá nhiều các chất béo xấu, dầu mỡ không cần thiết.
Bệnh Crohn không thể lây nhiễm từ người sang người. Dù với bất kỳ nguyên nhân bị mắc bệnh nào bệnh Crohn cũng không lây sang người khác, thậm chí qua đường tình dục.
Bệnh Crohn là một bệnh tiêu hóa nguy hiểm. Trước tiên, đây là một bệnh mạn tính, yêu cầu người bệnh phải thực hiện điều trị nghiêm túc kết hợp theo chỉ định từ bác sĩ trong thời gian dài.
Nếu bệnh không được phát hiện và điều trị sớm, tình trạng viêm sẽ lan sang các bộ phận khác khiến cho các triệu chứng của người bệnh trở nên trầm trọng, đồng thời sức khỏe suy yếu rõ rệt. Hơn nữa, bệnh Crohn ở những giai đoạn sau cũng làm tăng rủi ro gặp các biến chứng khác, là những bệnh lý tiêu hóa nguy hiểm đến tính mạng ví dụ như tắc ruột, ung thư đại tràng.
Người bệnh Crohn cần có một chế độ ăn bổ sung hợp lý. Nhìn chung, chế độ ăn cần phải cân bằng giữa các chất, hạn chế hấp thụ các chất béo xấu. Hơn nữa, người bệnh cũng cần hạn chế sử dụng các chế phẩm từ sữa động vật, có chứa lactose.
Đối với người bị Crohn có biến chứng xơ tắc ruột, nên ăn theo chế độ ăn ít dư lượng. Những người bị viêm tại vị trí ruột non, hoặc ruột non bị tổn thương nhiều nên hạn chế các thực phẩm béo và đồ ăn nhiều dầu mỡ.
Gia đình người bệnh cần lưu ý, trừ những trường hợp được chỉ định bởi các bác sĩ chuyên môn, việc tiếp nạp dinh dưỡng bằng đường miệng sẽ đem lại hiệu quả tối ưu cho người bệnh, hơn là bằng đường truyền tĩnh mạch.
Bạn cần đi khám bác sĩ ngay khi cơ thể xuất hiện những dấu hiệu bất thường như các cơn đau kéo dài hơn 1 tuần, tiêu chảy, rối loạn đại tiện rõ rệt và suy nhược cơ thể.
Trong trường hợp các triệu chứng xuất hiện nhưng không ảnh hưởng đến sinh hoạt hằng ngày, bạn có thể theo dõi các dấu hiệu trong vòng tối đa 3 -5 ngày để có thể quan sát được tình trạng sức khỏe và cơ thể rõ ràng hơn trước khi đến thăm khám với bác sĩ. Tuy nhiên, không được để triệu chứng về bệnh kéo dài quá lâu vì chúng có thể tiến triển nặng hơn.(3)
Trung tâm Nội soi và Phẫu thuật nội soi tiêu hóa (BVĐK Tâm Anh TP.HCM) và Khoa Tiêu hóa – Gan mật – Tụy (BVĐK Tâm Anh Hà Nội) là những trung tâm y tế chuyên khoa Tiêu hóa uy tín, cung cấp dịch vụ thăm khám và điều trị cao cấp, hiệu quả cho các bệnh nhân mắc các vấn đề về gan từ nhẹ đến nặng (gan nhiễm mỡ, viêm gan cấp tính, mạn tính, xơ gan, ung thư gan…). Hệ thống BVĐK Tâm Anh quy tụ đội ngũ bác sĩ Nội khoa – Ngoại khoa – Nội soi tiêu hóa chuyên môn cao, giàu kinh nghiệm, bên cạnh đó là sự hỗ trợ của hệ thống thiết bị y tế hiện đại, nhập khẩu từ nước ngoài, phục vụ tối đa nhu cầu thăm khám và điều trị của khách hàng.
Để đặt lịch thăm khám và điều trị các bệnh về gan với các chuyên gia bác sĩ về Tiêu hóa của Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, xin vui lòng liên hệ:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Bệnh Crohn hay viêm ruột mạn tính từng vùng là tình trạng viêm ruột xuyên thành mạn tính, thường xảy ra ở ruột non và đại tràng. Bệnh nếu không được điều trị sớm sẽ là tiền đề dẫn đến các bệnh lý tiêu hóa nguy hiểm hơn như áp xe, rò trong, hẹp, tắc ruột và ung thư đại tràng. Phác đồ điều trị tùy vào mức độ nghiêm trọng mà bác sĩ sẽ chỉ định điều trị nội khoa hay phẫu thuật. Tuy nhiên, với bất kỳ phương pháp điều trị nào, người bệnh cũng cần kết hợp với một chế độ ăn cân bằng dinh dưỡng, hạn chế những thực phẩm, chất có thể gây hại cho hệ tiêu hóa.
