Anh Cường, 36 tuổi, nhiều lần bị gia đình thúc giục sinh con dẫn đến căng thẳng, mất ham muốn tình dục.

Kết hôn 4 năm chưa có con, vợ chồng anh Cường từng uống hàng trăm chén thuốc nam do mẹ chồng tự sắc. Bà cũng thường xuyên chế biến nhân sâm, đông trùng hạ thảo trong bữa ăn hằng ngày, với hy vọng “bổ thận, dưỡng tinh”. Không ít bữa cơm, câu chuyện gia đình xoay quanh việc vợ chồng anh nên quan hệ vào ngày nào của chu kỳ để sớm có thai. Áp lực dồn nén khiến hơn 6 tháng nay, anh Cường thường xuyên rối loạn cương, không thể gần gũi vợ. “Tôi cảm thấy việc quan hệ tình dục trở thành trách nhiệm”, anh nói.

Tương tự, anh Hùng trải qua ba năm hiếm muộn do tinh trùng yếu, vợ mắc buồng trứng đa nang. Hai lần bơm tinh trùng (IUI) thất bại khiến anh mặc cảm đàn ông yếu sinh lý, sống khép mình, né tránh tụ họp. Gần đây, anh tìm cách tự giải quyết nhu cầu sinh lý vì “ngại thất bại”.

Thạc sĩ, bác sĩ tâm lý Phạm Văn Dương, khoa Nội tổng hợp, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội cho biết, tình trạng của anh Cường và anh Hùng không hiếm gặp. Nhiều nghiên cứu cho thấy tỷ lệ rối loạn tình dục, tâm lý ở các cặp vô sinh cao hơn nhóm có khả năng sinh con bình thường. Không ít vợ chồng chia sẻ họ tránh quan hệ trong những giai đoạn không rơi vào “cửa sổ thụ thai”.

Theo bác sĩ Dương, điều trị vô sinh gây căng thẳng về cảm xúc, thể chất và tài chính. Nhiều thủ thuật mang tính xâm lấn, lặp đi lặp lại khiến cảm xúc tiêu cực tích tụ, làm giảm ham muốn và khoái cảm. Với nhiều cặp đôi, quan hệ tình dục vốn là sự kết nối tình cảm.

Nhưng khi gắn liền với thất bại, thất vọng hay áp lực có thai, sự thân mật bị bào mòn dần. Bác sĩ dẫn ra nghiên cứu cho thấy 69% nam giới có tăng cortisol nội sinh bị giảm ham muốn tình dục. Phân tích tổng hợp của 49 nghiên cứu cũng phát hiện ra nam giới bị trầm cảm có nguy cơ mắc rối loạn cương dương tăng 39% so với nhóm không có vấn đề tâm lý.

Áp lực phải quan hệ đúng thời điểm hoặc kiêng cữ theo phác đồ điều trị cũng khiến chuyện ấy trở nên thiếu tự nhiên và thú vị. “Khi tình dục bị biến thành nhiệm vụ sinh con có thể khiến các cặp đôi đánh mất hứng thú”, bác sĩ Dương nói.

Theo bác sĩ Dương, khác với phụ nữ, nam giới ít được chú ý đến khía cạnh tâm lý vì được mặc định là phái mạnh. Xã hội kỳ vọng đàn ông phải vững vàng, không than phiền, khiến nhiều người kìm nén cảm xúc buồn bã, lo lắng… Điều này khiến họ hiếm khi chủ động tìm kiếm sự hỗ trợ. Sự dồn nén kéo dài có thể gây trầm cảm, rối loạn lo âu. Ngoài ra, sự can thiệp quá sâu của gia đình khiến nam giới tăng cảm giác tự ti. Áp lực nối dõi với đàn ông là con một cao hơn, dẫn đến né tránh quan hệ vì sợ thất bại.

Trong khi đó, stress kéo dài làm rối loạn trục dưới đồi – tuyến yên – tinh hoàn, kích hoạt cơ chế glucocorticoid, tăng hoạt hóa adrenergic, dẫn đến co mạch nhiều hơn ở tinh hoàn, làm giảm testosterone, ảnh hưởng quá trình sản xuất tinh trùng, giảm chức năng sinh lý.

Tình trạng này cũng gây stress oxy hóa, ảnh hưởng đến chất lượng tinh dịch, gây khó có thai, thạc sĩ, bác sĩ Vũ Thị Ngọc, Trung tâm Hỗ trợ sinh sản, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội (IVF Tâm Anh) cho biết. Nghiên cứu đăng trên Thư viện Y khoa Mỹ cho thấy, căng thẳng khiến nồng độ tinh trùng giảm 39%, khả năng vận động của tinh binh giảm 48%.

Ngoài ra, nhiều bệnh lý tiềm ẩn gây vô sinh ở nam giới như suy giảm testosterone, rối loạn chuyển hóa hay giãn tĩnh mạch tinh thường diễn tiến âm thầm trong nhiều năm. Những rối loạn này không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng mà còn làm giảm ham muốn, giảm khả năng cương theo thời gian. Khi kết hợp với áp lực sinh con, tình trạng suy giảm chức năng tình dục càng trở nên rõ rệt và khó hồi phục nếu không được can thiệp sớm.

Theo bác sĩ Ngọc, những bất thường trong vấn đề tình dục dễ khiến nam giới giảm ham muốn, đôi khi không tuân thủ hoặc từ bỏ phác đồ điều trị, ảnh hưởng kết quả thụ thai và hiệu quả điều trị làm tăng gánh nặng tài chính. Áp lực sinh con, công việc, chi phí điều trị khiến nam giới có xu hướng tìm đến rượu bia, thuốc lá, tạo vòng xoắn bệnh lý, gây khó khăn trong điều trị, giảm chất lượng sống.

Tại IVF Tâm Anh, khoảng 35% nam giới vô sinh đến khám có các triệu chứng rối loạn tình dục như giảm ham muốn, rối loạn cương, xuất tinh sớm. Thời gian vô sinh càng lâu, tần suất xuất hiện tình trạng này càng cao.

Để điều trị, bác sĩ cần xác định nguyên nhân gây vô sinh, kết hợp trị liệu tâm lý để người bệnh giải tỏa căng thẳng. Bên cạnh đó, sự khích lệ, cảm thông và đồng hành của gia đình, bạn đời giúp tình trạng cải thiện nhanh chóng, rút ngắn thời gian điều trị.

Như anh Cường, sau khi được vợ và gia đình động viên, đến IVF Tâm Anh khám mới phát hiện bị giãn tĩnh mạch thừng tinh. Đây là tình trạng giãn của đám rối các tĩnh mạch nuôi dưỡng tinh hoàn, một số van tĩnh mạch bị suy yếu dẫn đến dòng máu lưu thông bị ứ trệ, khiến tinh hoàn bị thiếu dinh dưỡng và oxy, ảnh hưởng quá trình sản xuất tinh trùng và hormone testosterone.

Bác sĩ tư vấn phẫu thuật vi phẫu thắt các tĩnh mạch tinh bị giãn để ngăn chặn sự chảy ngược máu, khôi phục chức năng tinh hoàn. Bác sĩ tiến hành rạch một đường nhỏ ở hai bẹn và giữa bìu, sau đó dùng kính hiển vi tìm kiếm các tĩnh mạch bị tổn thương và thắt lại. Vết mổ được phủ một lớp keo sinh học, giúp giảm đau, nguy cơ nhiễm trùng hay hình thành sẹo, người bệnh không cần cắt chỉ. Sau mổ, anh Cường được theo dõi vài giờ và xuất viện trong ngày.

Tái khám sau 3 tháng, xét nghiệm tinh dịch đồ của anh Cường cho thấy chất lượng tinh trùng phục hồi tốt. Vợ chồng anh được khuyến khích thụ thai tự nhiên, nếu không thành công mới thụ tinh ống nghiệm (IVF).

Còn anh Hùng, các xét nghiệm cho thấy thiếu hụt nội tiết và testosterone. Bác sĩ chỉ định điều trị nội tiết kết hợp trị liệu tâm lý, đồng thời hướng dẫn kỹ thuật kiểm soát xuất tinh. Sau ba tháng, đời sống vợ chồng cải thiện rõ rệt. Mong sớm có con, anh chị quyết định thụ tinh ống nghiệm (IVF).

Người vợ được kích trứng, chọc hút trứng, kết hợp với tinh trùng của chồng, thu được 3 phôi chất lượng tốt. Tháng 9/2025, vợ anh Hùng được chuyển phôi thành công. Hiện thai nhi hơn 13 tuần, phát triển khỏe mạnh.

Theo bác sĩ Ngọc, nam giới nên đi khám sức khỏe sinh sản khi có các biểu hiện rối loạn cương, xuất tinh sớm kéo dài trên 3 tháng, lo âu, né tránh quan hệ tình dục, nỗ lực thụ thai trên 1 năm nhưng không có kết quả. Thăm khám sớm giúp loại trừ nguyên nhân thực thể, điều trị đồng thời giữa nam khoa và tâm lý, giúp cặp đôi cải thiện chức năng tình dục, lấy lại đời sống lứa đôi, tăng hiệu quả điều trị vô sinh, từ đó thoát khỏi vòng xoáy áp lực.