Ông Tuyên, 66 tuổi, bị phình động mạch chủ ngực dọa vỡ, phải can thiệp Hybrid 2 trong 1, mổ mở kết hợp đặt stent graft, để ngăn vỡ túi phình.

Ngày 1/4, ThS.BS.CKI Lê Chí Hiếu, khoa Ngoại Lồng ngực – Mạch máu, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM cho biết, ông Tuyên hút thuốc lá hơn 40 năm, những năm gần đây mỗi ngày hút hơn 1 gói. Ông có tiền sử bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) đang uống thuốc điều trị, sức khỏe ổn định, tập thể dục đều đặn. Một tuần trước ông đi khám tổng quát, chụp CT ngực thì phát hiện loét xuyên thành động mạch chủ kích thước 10×11 mm, kéo dài một đoạn 22 mm, tạo thành túi phình động mạch chủ ngực.

Mạch máu lớn nhất trong cơ thể là động mạch chủ, xuất phát từ tim và mang máu giàu oxy đến các cơ quan khác như ngực, bụng, tứ chi… Phình động mạch chủ ngực xảy ra khi một đoạn của động mạch chủ chạy qua ngực bị tổn thương, dần suy yếu và phình to ra. Khoảng 1/4 các ca phình động mạch chủ xảy ra ở ngực, số còn lại hình thành ở bụng (phình động mạch chủ bụng). Nếu không được điều trị, khối phình mạch có thể bị vỡ, gây ra các biến chứng nghiêm trọng thậm chí tử vong.

Có hai dạng phình động mạch chủ: dạng thoi (hai mặt của động mạch chủ giãn to đối xứng) và dạng túi (mặt bên của động mạch chủ phồng lên và không đối xứng). Khi phình dạng túi, khả năng vỡ tự nhiên rất cao.

TS.BS Nguyễn Anh Dũng, Trưởng khoa Ngoại Lồng ngực – Mạch máu, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM nhận định, hút thuốc lá nhiều năm là tác nhân thúc đẩy hình thành các mảng xơ vữa ở động mạch chủ, đồng thời trên nền những mảng xơ vữa này có những tổn thương loét.

Đây là lý do khiến lòng các động mạch bị hẹp và có thể có biến chứng của loét động mạch là hình thành túi phình (phình động mạch dạng túi) hoặc bóc tách động mạch. Ông Tuyên có tiền sử bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) nên tình trạng bệnh phức tạp hơn. Khối phình dạng túi, bác sĩ quyết định can thiệp sớm để phòng tránh vỡ gây chảy máu, huyết khối dẫn tới đột quỵ, nhồi máu cơ tim, tắc động mạch chi dưới…

Trước đây, với những tổn thương của động mạch chủ như ông Tuyên, bác sĩ phải tiến hành ca mổ lớn, rạch đường mổ giữa ngực và cắt bỏ khối phình động mạch chủ, thay bằng ống ghép mạch máu nhân tạo. Người bệnh được sử dụng máy tim phổi nhân tạo để thay thế chức năng tim phổi trong thời gian thực hiện mổ. Tim được làm ngừng đập bằng dung dịch liệt tim, thân nhiệt người bệnh được hạ thấp để làm ngừng tuần hoàn khi thực hiện cắt bỏ và khâu nối thay thế đoạn động mạch chủ bị phình.

Quá trình này tiềm ẩn một số biến chứng nặng như suy hô hấp, loạn nhịp tim, tổn thương cơ tim do thiếu máu, đột quỵ não. Hiện, bác sĩ chọn đặt stent graft bởi kỹ thuật này xâm lấn tối thiểu giảm rủi ro trong, sau mổ.

Tuy nhiên, túi phình nằm ở vị trí đối diện động mạch dưới đòn trái. Nếu đưa stent graft vào che phủ toàn bộ túi phình thì sẽ che luôn nhánh mạch máu nuôi não, gây tình trạng thiếu máu não. Vì thế, bệnh nhân cần được phẫu thuật chuyển vị các nhánh mạch máu nuôi não trước nhằm ổn định dòng máu lên não. Bác sĩ Dũng quyết định thực hiện ca phẫu thuật và can thiệp trong cùng một ngày (phẫu thuật Hybrid – 2 trong 1), tránh cho người bệnh phải trải qua nhiều ca mổ về sau.

Ca mổ đầu tiên, phẫu thuật chuyển vị các nhánh mạch máu nuôi não, được thực hiện qua đường mổ cổ thay vì mở ngực, góp phần giảm thiểu các biến chứng phẫu thuật và rút ngắn thời gian hồi phục. Ê kíp sử dụng mạch máu nhân tạo để nối giữa hai động mạch cảnh, đồng thời tạo miếng nối trực tiếp giữa động mạch cảnh chung và dưới đòn trái. Tiếp đến, ở ca thủ thuật đặt stent graft, bác sĩ đưa dụng cụ từ động mạch đùi hai bên đi lên động mạch chậu và đến động mạch chủ.

Sau khi xác định chính xác vị trí phình, các bác sĩ tiến hành bung stent graft che phủ túi phình mà không ảnh hưởng đến nhánh mạch máu nuôi não. Nhờ vậy, túi phình không còn chịu áp lực của động mạch chủ cũng như áp lực của dòng máu, ngăn ngừa nguy cơ vỡ.

Tổng thời gian thực hiện ca mổ Hybrid là 5 giờ. Bệnh nhân được chuyển khoa Hồi sức tích cực (ICU) để hỗ trợ hô hấp, tuần hoàn, ổn định huyết áp, nhịp tim. Hai ngày sau, sức khỏe ông ổn định và được chuyển về phòng nội trú, xuất viện hai ngày sau đó.

Theo bác sĩ Hiếu, nguyên nhân phổ biến gây phình động mạch chủ là xơ vữa động mạch. Mạch máu bị lấp đầy bởi mảng xơ vữa sẽ trở nên kém linh hoạt. Khi đó, dòng máu lưu thông qua đây sẽ tạo thêm áp lực cho động mạch, khiến thành mạch yếu đi và phình to, gây ra chứng phình động mạch chủ. Ngoài ra còn có yếu tố di truyền, giới tính nam, tuổi cao (trên 60 tuổi), tiền sử tăng huyết áp, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, bệnh động mạch vành, hút thuốc lá, chấn thương vùng ngực do tai nạn xe cộ, tai nạn lao động…

Không có biện pháp giúp phòng tránh tuyệt đối chứng phình động mạch chủ ngực. Tuy nhiên, có thể giảm nguy cơ mắc bệnh bằng cách tuân thủ lối sống lành mạnh để giảm xơ vữa động mạch – nguyên nhân hàng đầu gây bệnh.

Mỗi người nên duy trì chỉ số huyết áp và mức cholesterol trong giới hạn bình thường, xây dựng thực đơn ăn uống tốt cho sức khỏe tim mạch, không tiếp xúc với thuốc lá dưới mọi hình thức, tập luyện tối thiểu 150 phút mỗi tuần với các bài tập cường độ vừa phải như đi bộ, đạp xe, yoga, khiêu vũ, bơi lội… Kiểm tra sức khỏe tim mạch định kỳ, đặc biệt là những người có yếu tố nguy cơ phình động mạch chủ ngực.

*Tên bệnh nhân đã được thay đổi