Mắc bệnh thấp tim nhiều năm mà không biết, bà Nương, 61 tuổi, phát hiện bệnh khi đã có biến chứng tổn thương đa van tim gây giãn buồng tim, rung nhĩ.

Bà Nương làm công việc chân tay nhiều năm nay, thường xuyên lao động gắng sức nhưng chỉ hơi mệt, nghỉ ngơi một lúc là hết. Vài tháng nay bà thấy mệt hơn dù cường độ làm việc không thay đổi, đôi lúc hụt hơi, thở dốc. Đi khám tại bệnh viện tỉnh, bà được chẩn đoán hẹp van động mạch chủ và van 2 lá, chuyến đến Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM điều trị tiếp.

ThS.BS.CKII Huỳnh Hoàng Khang, Trưởng khoa Ngoại tim mạch, Trung tâm Tim mạch Can thiệp, cho biết hai lá van của bệnh nhân hẹp khít kèm vôi hóa nặng. Hẹp van tim là tình trạng van bị hẹp và không mở đúng cách. Các lá van có thể dày lên, cứng lại hoặc dính nhau, khiến van không thể mở hoàn toàn. Do đó, tim phải làm việc nhiều hơn để bơm máu qua van, lâu ngày gây biến chứng suy tim, rối loạn nhịp, tử vong.

Trường hợp bà Nương, bệnh nhân là dân lao động lâu năm, làm công việc gắng sức mỗi ngày nên khó nhận ra các triệu chứng điển hình của hẹp van tim như khó thở, hụt hơi, chóng mặt, tim đập loạn nhịp… Đến khi khả năng gắng sức kém đi, bà mới đi khám thì bệnh đã tiến triển nặng, làm cho buồng nhĩ giãn lớn gây rung nhĩ. Huyết khối hình thành rải rác trong nhĩ trái người bệnh, có nguy cơ trôi theo mạch máu lên não gây đột quỵ, lên phổi gây thuyên tắc phổi bất cứ lúc nào.

Bác sĩ Khang nhận định, có nhiều nguyên nhân gây hẹp van tim, nhưng hẹp nhiều van kèm vôi hóa như bà Nương là biểu hiện đặc trưng của bệnh van tim hậu thấp. Đây là tình trạng van tim bị tổn thương do hậu quả của bệnh thấp tim, một bệnh tự miễn gây ra bởi liên cầu khuẩn beta tan huyết nhóm A.

Bệnh van tim hậu thấp thường khởi phát sau các đợt viêm họng, viêm nhiễm đường hầu họng, kéo dài khoảng 2-3 tuần. Trong thời gian bị bệnh, cơ thể sản sinh kháng thể chống lại vi khuẩn gây bệnh. Nhưng chất cấu tạo nên van tim và cơ tim gần giống tế bào vi khuẩn nên kháng thể quay sang tấn công. Hậu quả là các lá van tim dày lên và dính lại với nhau. Về lâu dài, sự lắng đọng canxi khiến các lá van dày và cứng hơn, giảm khả năng đóng mở linh hoạt vốn có, dẫn đến tình trạng hẹp, hở van tim.

Ê kíp tiến hành ca phẫu thuật thay van tim cho bà Nương. Bác sĩ cắt bỏ hai lá van tổn thương, thay bằng van sinh học và khâu bít tiểu nhĩ trái để giảm nguy cơ hình thành và trôi huyết khối, phòng ngừa đột quỵ. Sau mổ, van tim nhân tạo hoạt động tốt, bệnh nhân cải thiện hụt hơi, khó thở và có thể đi lại nhẹ nhàng. Theo dõi tại phòng nội trú thêm 5 ngày, bà trở lại sinh hoạt như bình thường và được xuất viện.

Bác sĩ Khang thông tin, van tim hậu thấp thường khởi phát ở tuổi thiếu niên với triệu chứng sốt, viêm họng, đau khớp. Trẻ em và thanh thiếu niên nhiễm liên cầu khuẩn không được điều trị phù hợp có nguy cơ cao bị bệnh van tim hậu thấp. Sau khi bệnh nhân hết nhiễm trùng và ngưng sốt, các dấu hiệu tổn thương tim có thể phát triển trong nhiều năm trước khi xuất hiện triệu chứng.

Dấu hiệu điển hình nhất của bệnh van tim hậu thấp là khó thở tăng dần theo thời gian, đặc biệt khi làm việc nặng, leo cầu thang, vận động nhiều. Một số trường hợp kèm hồi hộp, tim đập nhanh, cảm giác choáng váng, phù chân… Trẻ bị van tim hậu thấp thường mau mệt, hạn chế vận động, có thể chậm tăng trưởng so với bạn cùng lứa.

Để phòng bệnh, mỗi người cần giữ ấm, giữ vệ sinh cơ thể nhằm tránh nhiễm khuẩn hô hấp có thể dẫn đến viêm họng, nguyên nhân chính của bệnh thấp tim. Tăng cường vận động, ăn uống đủ dinh dưỡng để tăng cường sức đề kháng. Điều trị sớm bệnh lý nhiễm trùng, đặc biệt là viêm họng và các bệnh liên quan đến hầu họng. Tiêm phòng vắc xin phòng viêm phổi, cúm, rubella và các bệnh nhiễm khuẩn khác.

Đối với những người bị bệnh van tim hậu thấp, cần tuân thủ lối sống khoa học nhằm ngăn ngừa bệnh tiến triển nặng: tăng cường rau xanh, trái cây tươi, ngũ cốc nguyên hạt, các loại thịt trắng (cá, thịt gà…) trong khẩu phần ăn; hạn chế thực phẩm chứa nhiều chất béo xấu (thịt mỡ, thức ăn nhanh, đồ chiên xào…); tập thể dục đều đặn, tránh xa stress…

*Tên bệnh nhân đã được thay đổi