Ông Karl John Baker (70 tuổi, quốc tịch Anh) sụt 20kg trong vòng 6 tháng do tình trạng nuốt nghẹn nghiêm trọng, được các bác sĩ điều trị bằng phương pháp kết hợp 2 kỹ thuật hiện đại POEM và Z-POEM.

Trước đó, ông Baker được chẩn đoán mắc bệnh co thắt tâm vị đã kéo dài 4 năm. Ban đầu, ông chỉ thỉnh thoảng thấy nuốt nghẹn nhẹ, cảm giác thức ăn di chuyển chậm từ họng xuống dạ dày. Ông còn nhận thấy mùi thức ăn lưu lại rất lâu trong miệng, như uống cà phê 2-3 tiếng sau vẫn còn cảm giác mùi. Theo thời gian, các triệu chứng ngày càng nặng hơn. Bên cạnh đó, ông Baker có tiền sử viêm phổi tái phát nhiều lần, dù đã điều trị nhưng không cải thiện. Ông từng trải qua hai ca phẫu thuật điều trị bệnh lý tuyến tiền liệt, song cả hai lần đều gặp khó khăn do tình trạng hô hấp phức tạp, gây trở ngại cho quá trình gây mê và can thiệp.

Tháng 10/2025, Ông Baker được giới thiệu đến thăm khám tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội trong tình trạng nuốt nghẹn nặng, gần như không thể ăn uống. Mỗi khi ăn, ông đều nôn toàn bộ thức ăn ra ngoài, khiến cân nặng sụt giảm nghiêm trọng từ 92 kg xuống còn 72 kg chỉ trong vòng 6 tháng. Tình trạng ho, khạc đờm do viêm phổi của ông cũng xuất hiện ngày càng nhiều và nặng hơn, đặc biệt khi nằm xuống, buộc ông phải ngủ ở tư thế nửa nằm nửa ngồi để dễ thở hơn.

ThS.BS Đào Trần Tiến, khoa Tiêu hóa – Gan mật – Tụy, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội cho biết, bệnh nhân Baker đến khám với thể trạng đã khá mệt mỏi gầy yếu, điểm Eckardt (đánh giá mức độ nặng của bệnh co thắt tâm vị) ở mức 9 – mức rất nặng. Người bệnh được xếp vào nhóm co thắt tâm vị có biến chứng nặng, tức là bệnh đã gây ảnh hưởng toàn thân như viêm phổi do sặc (viêm phổi hít) và suy kiệt cơ thể.

Để đánh giá chính xác mức độ bệnh và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp, các bác sĩ tiến hành đo áp lực và nhu động thực quản, chụp X-quang thực quản và nội soi tiêu hóa trên nhằm quan sát trực tiếp cấu trúc, phát hiện vùng tắc nghẽn hoặc giãn bất thường của thực quản. Kết quả cho thấy ông Baker có tình trạng co thắt tâm vị type III với đoạn trên thực quản giãn to tới 3-4 cm trong khi đoạn dưới thực quản lại co thắt chặt ngăn không cho thức ăn đi qua, kèm theo đó là toàn bộ thân thực quản co cứng càng làm cho việc lưu chuyển thức ăn vô cùng khó khăn, khiến chúng không thể xuống được dạ dày.

Trong quá trình nội soi đánh giá, các bác sĩ phát hiện ông Baker có một túi thừa thực quản lớn vẫn còn chứa nhiều thức ăn dù ông đã nhịn ăn qua đêm. Đây là loại túi thừa Zenker, kích thước khoảng 4-5 cm, nằm ở đoạn trên thực quản gần vùng hầu. Do túi thừa này, khi ăn, thức ăn không đi xuống thực quản ngay mà bị ứ đọng lại trong túi, sau đó có thể trào ngược vào khí quản và phế quản khi nằm, gây viêm phổi do sặc tái phát nhiều lần mà trước đó chưa rõ nguyên nhân. Đây cũng chính là lý do khiến ông Baker luôn cảm thấy mùi thức ăn vương lại trong miệng dù đã ngừng ăn nhiều giờ.

“Như vậy, các triệu chứng nuốt nghẹn, ho khạc đờm và trào ngược của bệnh nhân Baker không chỉ do co thắt tâm vị mà còn là hậu quả của vấn đề túi thừa thực quản. Để xử lý hoàn toàn các triệu chứng khó chịu, cần đồng thời giải quyết cả hai bệnh lý phối hợp này”, bác sĩ Tiến nhấn mạnh.

Ông Baker đã lớn tuổi, sức khỏe suy yếu và có nhiều bệnh nền, đặc biệt là viêm phổi tái phát, nên việc phẫu thuật xâm lấn tiềm ẩn nhiều rủi ro và kéo dài thời gian hồi phục. Để giảm thiểu nguy cơ cho người bệnh, các bác sĩ lựa chọn can thiệp nội soi trong 2 thì. Thì một, sử dụng kỹ thuật POEM – cắt cơ vòng thực quản qua đường miệng, giúp giải phóng tình trạng co thắt bất thường, được xem là “tiêu chuẩn vàng” trong điều trị co thắt tâm vị. Thì hai, thực hiện Z-POEM – kỹ thuật biến thể của POEM, áp dụng cho túi thừa Zenker, giúp cắt vách ngăn giữa túi thừa và lòng thực quản, khôi phục đường nuốt bình thường và loại bỏ nguy cơ ứ đọng thức ăn. Ưu điểm của các phương pháp này là xâm lấn tối thiểu, ít nguy cơ chảy máu hoặc tổn thương dây thần kinh, mang lại hiệu quả điều trị cao, tỷ lệ tái phát thấp và giúp người bệnh hồi phục nhanh, sớm trở lại sinh hoạt bình thường.

Một trong những khó khăn của êkíp gặp phải khi thực hiện kỹ thuật POEM điều trị co thắt tâm vị type III, đó là ở thể bệnh này (type III), toàn bộ thân thực quản và cơ vòng dưới đều co cứng. Do vậy, cắt cơ đoạn ngắn ở vùng thực quản dưới và tâm vị như các ca POEM thông thường là không đủ. Bác sĩ buộc phải cắt cơ dọc toàn bộ thân thực quản, với chiều dài lên tới 10-14 cm, đây là thao tác phức tạp, đòi hỏi độ chính xác và kinh nghiệm cao.

Can thiệp diễn ra thành công, ông Baker giảm rõ rệt triệu chứng nuốt nghẹn ngay sau ngày đầu tiên. Sau 2 ngày, tình trạng ổn định, các bác sĩ tiếp tục tiến hành kỹ thuật Z-POEM để điều trị túi thừa thực quản. Vừa hoàn thành 2 kỹ thuật điều trị, ông Baker hết hoàn toàn các triệu chứng nuốt nghẹn và cảm giác ứ đọng thức ăn ở họng, đã có thể uống nước và ăn các thức ăn mềm dễ dàng. Tình trạng ho cũng đã hết hẳn, việc điều trị kháng sinh đối với viêm phổi cũng hiệu quả hơn do đã triệt tiêu hoàn toàn nguyên nhân trào dịch vào phổi, người bệnh phục hồi nhanh chóng.
“Tôi đã từng mắc bệnh rất nặng, từng ho nhiều, khó chịu khi đi máy bay nhưng giờ tôi ăn uống bình thường, khỏe mạnh, tôi thực sự rất vui”, ông Baker chia sẻ.

Sau khi xuất viện, trong tuần đầu, người bệnh duy trì chế độ ăn lỏng, mềm để tránh ảnh hưởng đến vùng niêm mạc mới khâu. Sau khoảng 1-2 tuần, có thể ăn uống gần như bình thường. Bệnh nhân cần kiêng rượu, bia, thuốc lá và các chất kích thích để tránh gây viêm, tổn thương vùng thực quản. Ngoài ra, nên dùng thuốc ức chế bài tiết axit theo hướng dẫn bác sĩ nhằm phòng ngừa trào ngược dạ dày – thực quản và các biến chứng liên quan. Người bệnh nên tái khám định kỳ để đánh giá triệu chứng và duy trì hiệu quả phục hồi lâu dài.

Theo bác sĩ Tiến, túi thừa thực quản trên là bệnh lý hiếm gặp. Trong khi đó, trường hợp như ông Baker vừa có túi thừa thực quản vừa mắc co thắt tâm vị là rất hiếm, y văn thế giới chỉ ghi nhận số ít ca tương tự. Túi thừa của ông Baker thực chất đã tồn tại từ lâu, túi có thành mỏng, nằm ở vị trí rất cao sát đường thở – vùng hầu họng nên khó quan sát, dễ bị bỏ sót trong quá trình nội soi. Khác với các túi thừa nằm ở đoạn thấp của thực quản vốn ít tác động đến đường thở, túi thừa vùng hầu họng làm tăng nguy cơ viêm phổi do sặc, đặc biệt ở người lớn tuổi – nhóm có tỷ lệ mắc túi thừa Zenker cao hơn.

Người bệnh có các triệu chứng nuốt vướng, nghẹn hoặc mắc thức ăn ở vùng họng – thực quản có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân, từ rối loạn chức năng nhẹ đến các bệnh lý thực thể như viêm loét, túi thừa hay khối u. Bác sĩ Tiến khuyến cáo người bệnh không nên chủ quan hoặc tự điều trị tại nhà mà cần thăm khám tại cơ sở y tế có chuyên khoa tiêu hóa để được chẩn đoán chính xác, can thiệp sớm, tránh biến chứng và bảo vệ chức năng thực quản lâu dài.