Với quá trình lão hóa tự nhiên, càng lớn tuổi các chức năng của các cơ quan dần suy thoái, điều này khiến người già gặp nhiều vấn đề sức khỏe, trong đó có hội chứng tiểu đêm. Vậy tiểu đêm ở người già có nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị như thế nào?
Tiểu đêm ở người già là tình trạng người bệnh phải thức dậy từ 1 lần trở lên để đi tiểu, làm gián đoạn giấc ngủ, đây là tình trạng phổ biến ở người lớn tuổi. Tỷ lệ mắc bệnh ở những người từ 70 tuổi trở lên được báo cáo là 69% – 93% ở nam giới và khoảng 75% ở phụ nữ. Vì tình trạng này rất phổ biến nên người bệnh thường xem tiểu đêm là triệu chứng bình thường của quá trình lão hóa và các bác sĩ cũng đưa ra lời khuyên hạn chế về đối phó với tình trạng này.
Tuy nhiên, tác động của chứng tiểu đêm đối với chất lượng cuộc sống có thể rất sâu sắc. Nó ảnh hưởng đến các mối quan hệ cá nhân do thiếu ngủ và mệt mỏi liên quan. Chứng tiểu đêm có thể làm thay đổi khái niệm về tuổi tác của bản thân và dẫn đến trầm cảm, những người bị tiểu đêm thường dễ cảm thấy họ già hơn. Chứng tiểu đêm ở người già cũng nguy hiểm vì họ có thể bị ngã khi thức giấc vào ban đêm và dẫn đến gãy xương đùi hoặc thậm chí tử vong.
Không riêng gì người già, tiểu đêm cũng ảnh hưởng đến những người ở tuổi trung niên. Tỷ lệ mắc bệnh tiểu đêm ở nam và nữ là tương tự nhau và tình trạng này ảnh hưởng đến 28% – 93% số người từ 40 tuổi trở lên . Tỷ lệ này tăng cao ở nhóm người bị ung thư, rối loạn lo âu và đang sử dụng các loại thuốc như thuốc lợi tiểu.
Nguyên nhân gây chứng tiểu đêm ở người già được xác định do những thay đổi trong đường tiết niệu có liên quan đến tuổi tác và nhiều thay đổi về hormone. Bên cạnh đó, một số nguyên nhân được xác định góp phần gây ra hội chứng tiểu đêm ở người già bao gồm:
Triệu chứng tiểu đêm ở người cao tuổi gồm:
Mặc dù tiểu đêm ở nhiều già được các bác sĩ xem là 1 phần của lão hóa tự nhiên, nhưng hội chứng này cũng cảnh báo một số vấn đề sức khỏe nhất định, bao gồm:
Phì đại tuyến tiền liệt hay tăng sản tuyến tiền liệt lành tính (BPH), (1) khiến tuyến tiền liệt mở rộng, chèn ép vào bàng quang và niệu đạo, khiến bàng quang khó làm trống hơn và dẫn đến cảm giác buồn tiểu thường xuyên và mạnh hơn, đặc biệt là vào ban đêm.
Bệnh đái tháo đường cũng gây triệu chứng tiểu đêm ở người già. Người bệnh có lượng đường trong máu cao, khiến cơ thể bài tiết lượng glucose dư thừa qua nước tiểu. Trong trường hợp nhiều đường xuất hiện trong nước tiểu làm tăng lượng nước tiểu được sản xuất thêm. Nếu thường xuyên có lượng đường trong máu cao, người bệnh có thể tăng nguy cơ bị nhiễm trùng đường tiết niệu, điều này cũng làm tăng nhu cầu đi tiểu suốt đêm.
Đái tháo nhạt có liên quan mật thiết với hội chứng tiểu đêm ở người già. Tình trạng gây khát nước quá mức, đi tiểu thường xuyên và sản xuất lượng lớn nước tiểu có màu nhạt hoặc không màu. Bệnh dẫn đến tình trạng đa niệu, tăng sản xuất nước tiểu, điều này khiến người bệnh phải đi tiểu nhiều hơn, bất kể ngày hay đêm.
Tiểu đêm có thể xuất hiện sớm ở bệnh thận mãn tính (CKD). (2) Chức năng thận suy giảm có thể dẫn đến tiểu đêm do làm suy giảm khả năng cân bằng muối và nước trong cơ thể. Điều này có thể khiến cơ thể sản xuất quá nhiều nước tiểu hoặc làm giảm khả năng lưu trữ nước tiểu của bàng quang. Bệnh thận mạn nên được cân nhắc khi đánh giá ở trường hợp bị tiểu đêm, để xác định các cơ chế và điều trị thúc đẩy. Ở người già, bác sĩ thường điều trị khắc phục bệnh thận mạn hơn là khắc phục triệu chứng tiểu đêm.
Suy tim sung huyết làm giảm lưu lượng huyết tương qua thận và tăng tỷ lệ lọc trong quá trình đi lại. Điều này có liên quan đến việc giữ natri. Nằm ngửa vào ban đêm giúp cải thiện huyết động học của thận và bài tiết natri, dẫn đến tiểu đêm.
Hội chứng đa niệu về đêm, 1 nguyên nhân thường gặp gây tiểu đêm ở người cao tuổi, có thể là do giảm tiết hormone chống bài niệu về đêm. Ngoài ra, 1 số bệnh về hệ tiết niệu khác được cảnh báo qua hội chứng tiểu đêm bao gồm:
Những người bị rối loạn giấc ngủ có thể bị tiểu đêm do khi nằm mà không ngủ sâu thì lượng nước tiểu lọc qua thận nhiều hơn nhưng không hấp thu lại được nên tạo ra lượng nước tiểu nhiều hơn.
Nhiều tình trạng bệnh khác có liên quan đến tiểu đêm bao gồm: đái tháo đường, đái tháo nhạt, suy tim sung huyết, hội chứng thận hư, ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn, bệnh thận mạn tính và các tình trạng thần kinh như bệnh thần kinh tự chủ, bệnh Parkinson và bệnh Alzheimer. (3)
Bệnh thần kinh có thể ảnh hưởng đến sự kiểm soát trung ương đối với việc giải phóng hormone hàng ngày, như hormone chống bài niệu. Việc sử dụng các loại thuốc như thuốc lợi tiểu và thuốc chẹn kênh canxi và các thói quen như uống quá nhiều chất lỏng, sử dụng rượu và caffeine cũng gây rối loạn chức năng của các hormone và làm xuất hiện triệu chứng tiểu đêm ở người già.
Bàng quang hoạt động quá mức (OAB) có thể gây tiểu đêm ở người cao tuổi vì nó làm giảm khả năng lưu trữ nước tiểu của bàng quang vào ban đêm. Bệnh gây triệu chứng kích thích cho bàng quang phải đi tiểu nhưng thực tế lượng nước tiểu ít chưa cần phải đi tiểu ngay.
Tiểu đêm nhiều lần ở người già gây ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Tiểu đêm có liên quan đến việc tăng tỷ lệ té ngã và gãy xương – đặc biệt là gãy xương đùi và gia tăng nỗi sợ té ngã ở người cao tuổi. Té ngã là do người già ra khỏi giường trong bóng tối đi vào nhà vệ sinh để đi tiểu.
Khi giấc ngủ bị xáo trộn và rời rạc do phải đi tiểu vào ban đêm, người bệnh có thể buồn ngủ vào ban ngày. Điều này làm tăng tình trạng mệt mỏi và giảm mức năng lượng, làm suy giảm sự cân bằng, nhận thức, khả năng tập trung và trí nhớ, tâm trạng thấp hơn và gây trầm cảm.
Tác động của tiểu đêm đến chất lượng cuộc sống có thể so sánh với tác động của các tình trạng khác như: bệnh gút, tăng huyết áp, tiểu đường và đau thắt ngực. Nó ảnh hưởng đến nhận thức của người bệnh về tuổi tác của họ, làm những người mắc bệnh tiểu đêm cảm thấy già hơn, cũng như góp phần gây béo phì và tỷ lệ tử vong cao hơn ở những người mắc bệnh tim mạch vành.
Tiểu đêm ở người già cần gặp bác sĩ khi:
Các bác sĩ phải hiểu được sự phức tạp của bệnh tiểu đêm và các loại bệnh tiểu đêm khác nhau biểu hiện như thế nào trước khi cân nhắc bất kỳ lựa chọn điều trị nào. Điều này nên được thực hiện bằng cách tiến hành đánh giá tổng thể, kỹ lưỡng về cảm nhận của người bệnh thế nào về tình trạng tiểu đêm, tần suất đi tiểu đêm của họ, cũng như bệnh nền và tình trạng sức khỏe hiện tại.
Phương pháp chẩn đoán tiểu đêm ở người già bao gồm theo dõi lượng chất lỏng tiêu thụ của người bệnh và ghi lại lượng nước tiểu của họ thông qua biểu đồ thể tích tần số (FVC) hoặc nhật ký bàng quang, cũng như hiểu loại chất lỏng người bệnh đang tiêu thụ và tiêu thụ khi nào.
Để giúp các bác sĩ Tiết niệu chẩn đoán bệnh tiểu đêm dễ hơn, người bệnh nên ghi nhật ký về các lần đi vệ sinh vào ban đêm và các yếu tố xung quanh mỗi lần đi như màu sắc nước tiểu, lượng nước tiểu, tốc độ dòng chảy,… Bác sĩ sẽ xem lại nhật ký để xác định nguyên nhân có thể gây ra và lựa chọn cách điều trị chứng tiểu đêm.
Bên cạnh đó, người bệnh nên mang theo các loại thuốc mình đang sử dụng, kể cả thực phẩm chức năng, vì chúng có thể là nguyên nhân gây tiểu đêm. Trong trường hợp cần thiết, bác sĩ có thể yêu cầu phân tích nước tiểu hoặc cấy nước tiểu để tìm nhiễm trùng, protein và các yếu tố khác.
Cách điều trị bệnh tiểu đêm ở người già có thể bao gồm các phương pháp không dùng thuốc, như: liệu pháp hành vi và thay đổi lối sống. Ngoài ra, còn có can thiệp bằng thuốc hoặc các lựa chọn phẫu thuật. Lựa chọn phẫu thuật thường được giới hạn trong phẫu thuật tuyến tiền liệt. Các lựa chọn điều trị nên bắt đầu bằng việc thay đổi lối sống và hành vi, việc này nên được thực hiện trong tối đa 3 tháng trước khi thử các phương pháp điều trị khác.
Dưới đây là 1 số phương pháp điều trị tiểu đêm ở người già thường được sử dụng:
Xem thêm: Tiểu đêm nên ăn gì, kiêng gì hỗ trợ điều trị bệnh hiệu quả nhất?
Phòng ngừa chứng tiểu đêm ở người cao tuổi gần như không thể, vì tiểu đêm là 1 phần của lão hóa tự nhiên, nên gần như không thể phòng ngừa được. Bác sĩ Tiết niệu khuyến khích người bệnh thực hiện các cách sau đây để giảm nguy cơ tiểu đêm như:
Chẩn đoán và điều trị tiểu đêm ở người già tại Khoa Tiết niệu, Trung tâm Tiết niệu – Thận học – Nam khoa, BVĐK Tâm Anh TP.HCM và Đơn vị Tiết niệu, Trung tâm khám chữa bệnh Tâm Anh Quận 7. Tại đây, có đội ngũ bác sĩ giỏi chuyên môn và giàu kinh nghiệm, giúp chẩn đoán và điều trị các vấn đề sức khỏe gây ra hội chứng tiểu đêm ở người cao tuổi nói riêng và các bệnh liên quan đến đường tiết niệu nói chung.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Hy vọng với những thông tin về tiểu đêm ở người già đã giúp bạn hiểu thêm về hội chứng này. Với quá trình lão hóa tự nhiên, người cao tuổi phải đối mặt với nhiều nguy cơ sức khỏe khác nhau, trong đó có vấn đề về đường tiết niệu. Quan trọng hơn, người cao tuổi cần được chăm sóc sức khỏe toàn diện để ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm mà các vấn đề sức khỏe mang lại, trong đó có bệnh tiểu đêm.
