Vắc xin phế cầu Pneumovax 23 chính thức được cấp phép sử dụng và triển khai tiêm chủng lần đầu tiên tại Việt Nam tại trung tâm tiêm chủng vắc xin Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh cùng hàng trăm trung tâm tiêm chủng VNVC trên toàn quốc từ năm 2024. Vắc xin tiêm cho trẻ từ 2 tuổi và người lớn với lịch tiêm 1 mũi, khuyến cáo tiêm sau khi đã hoàn thành phác đồ vắc xin Phế cầu cộng hợp như Phế cầu 15, 20 để tăng cường phạm vi cũng những củng cố khả năng miễn dịch.
Bài viết được tư vấn bởi chuyên gia BS Huỳnh Trần An Khương – Quản lý Y khoa vùng 2 Hồ Chí Minh, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC.
Vắc xin Pneumovax 23 (PPSV23) là vắc xin phế cầu công nghệ bất hoạt chứa, Polysaccharide tinh khiết các kháng nguyên của 23 loại vi khuẩn phế cầu có độc lực cao trong số 83 phân nhóm phế cầu khuẩn, bao gồm: 1, 2, 3, 4, 5, 6B, 7F, 8, 9N, 9V, 10A, 11A, 12F, 14, 15B, 17F, 18C, 19A, 19F, 20, 22F, 23F, 33F, cung cấp khả năng phòng các bệnh viêm phổi, viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết,… do các chủng phế cầu xâm lấn có thành phần kháng nguyên trong vắc xin gây ra.
Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Hoa Kỳ, sau 2 – 3 tuần tiêm vắc xin, hơn 80% người lớn khỏe mạnh được tiêm Pneumovax 23 sẽ phát triển kháng thể chống lại các huyết thanh có trong vắc xin, với nồng độ kháng thể tăng cao kéo dài nhiều năm. Đặc biệt, vắc xin có hiệu quả từ 60 – 70% trong việc ngăn ngừa mắc bệnh phế cầu khuẩn xâm lấn do các huyết thanh có trong vắc xin gây ra. (1)
Bài nghiên cứu “Hiệu quả của vắc xin polysaccharide phế cầu khuẩn trong phòng ngừa bệnh viêm phổi ở người cao tuổi” đăng trên Tạp chí Hô hấp Châu Âu đã chứng minh khả năng của vắc xin Phế cầu 23 trong việc ngăn ngừa nhập viện do viêm phổi mắc phải trong cộng đồng (CAP) ở người từ 65 tuổi trở lên. CAP là nguyên nhân quan trọng gây bệnh tật và tử vong cao ở người cao tuổi và những người có bệnh lý nền ở mọi lứa tuổi, trong đó phế cầu khuyến gây ra khoảng 10 – 20% các trường hợp CAP ở người lớn.
Việc tiêm vắc xin polysaccharide phế cầu khuẩn 23 hóa trị đã làm giảm 13% (2) nguy cơ mắc bệnh viêm phổi mắc phải trong cộng đồng ở người lớn và giảm 28% ở nhóm đối tượng bao gồm người lớn trên 65 tuổi, những người mắc bệnh phổi và những người sống trong viện dưỡng lão. Đồng thời, vắc xin Pneumovax 23 có khả năng làm giảm nguy cơ mắc bệnh ở nhóm bệnh phổi mạn tính đến 65%, giảm đến 73% ở nhóm có bệnh mạch vành, 77% với nhóm cắt lách và 84% với nhóm đái tháo đường (3).
Vắc xin Pneumovax 23 được nghiên cứu và sản xuất bởi Công ty Merck Sharp & Dohme (MSD) – Tập đoàn Dược phẩm Đa quốc gia hàng đầu thế giới tại Hoa Kỳ. MSD được thành lập từ những năm 60 của thế kỷ 19, có chi nhánh tại hơn 140 quốc gia trên thế giới và hơn 80.000 nhân viên. Trong 130 năm qua, MSD đã và đang hướng tới những dược phẩm bảo vệ sức khỏe con người, bao gồm các loại thuốc kháng sinh, kháng nấm, những phát minh giúp kéo dài và cải thiện cuộc sống của người mắc ung thư, đặc biệt là các loại vắc xin phòng bệnh nguy hiểm.
Ngày 28/08/2024, vắc xin Pneumovax 23 chính thức được triển khai tiêm chủng đầu tiên tại các trung tâm tiêm chủng vắc xin Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh và hàng trăm trung tâm tiêm chủng VNVC trên toàn quốc cho trẻ em từ 2 tuổi và người lớn. Trước đó, Pneumovax 23 đã có mặt tại gần 50 quốc gia trên toàn thế giới như Mỹ, Anh Quốc, Tây Ban Nha, Úc, Hồng Kông, Singapore…, với hơn 400 triệu liều được tiêm để bảo vệ cộng đồng.
Vắc xin Pneumovax 23 hoạt động theo cơ chế đưa các polysaccharide, loại đường phức có trên bao nang (capsule) của phế cầu khuẩn vào cơ thể nhằm kích thích hệ miễn dịch sản sinh ra kháng thể đặc hiệu, chủ động với 23 chủng Phế cầu khuẩn có trong vắc xin, từ đó giúp cơ thể nhận diện, tiêu diệt và ghi nhớ phế cầu khuẩn khi chúng xâm nhập vào cơ thể. Cho đến lần nhiễm trùng sau, các kháng thể sẽ phát huy tác dụng để chống lại sự xâm nhập của virus. Cơ chế cụ thể như sau:
| Kích hoạt miễn dịch không phụ thuộc tế bào T (T-independent) | Nhận diện vi khuẩn có vỏ sau khi tiêm vắc xin | Dung nạp kháng nguyên |
| Các polysaccharide trong Pneumovax 23 được nhận diện như kháng nguyên bởi các tế bào miễn dịch B (B cells) trong hệ miễn dịch thích nghi của cơ thể. Tuy nhiên, vì các polysaccharide không mạnh mẽ như protein để kích hoạt tế bào T hỗ trợ (T-helper cells), nên cơ chế hoạt động của vắc xin này không phụ thuộc vào việc kích thích tế bào T. Thay vào đó, tế bào B được kích hoạt trực tiếp, tạo ra các kháng thể đặc hiệu (chủ yếu là IgM và một phần IgG) chống lại mỗi loại polysaccharide liên quan đến từng serotype. | Các kháng thể đặc hiệu được tạo ra sẽ “đánh dấu” vi khuẩn phế cầu khi cơ thể bị nhiễm bệnh, tạo điều kiện cho hệ thống miễn dịch tự nhiên nhận diện nhanh chóng và tiêu diệt vi khuẩn thông qua quá trình thực bào. Những kháng thể này giúp bảo vệ cơ thể khỏi nguy cơ mắc các bệnh do phế cầu khuẩn gây ra, như viêm phổi, viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết và các biến chứng nghiêm trọng khác. | Pneumovax 23 tạo ra đáp ứng miễn dịch mạnh mẽ ở người trưởng thành và những người có hệ miễn dịch đã phát triển hoàn chỉnh. Tuy nhiên, vắc xin này không kích thích đủ mạnh ở trẻ dưới 2 tuổi do sự hạn chế của cơ chế kích hoạt không phụ thuộc tế bào T. |
Vắc xin Phế cầu 23 được khuyến cáo sử dụng cho:
Vắc xin Phế cầu 23 Polysaccharide được khuyến cáo để tạo miễn dịch chủ động chống lại bệnh do phế cầu khuẩn ở trẻ em từ 2 tuổi trở lên, thanh thiếu niên và người lớn. Đối với những người có yếu tố nguy cơ cao mắc các bệnh phế cầu xâm lấn (từ 2 tuổi trở lên) sẽ được chuyên gia y tế cân nhắc thực hiện tiêm chủng lại 5 năm sau liều cơ bản.
Vắc xin Pneumovax 23 được chứng minh an toàn và đảm bảo hiệu quả cho các đối tượng được chỉ định, nhưng một số trường hợp đặc biệt chống chỉ định để tránh rủi ro nguy hiểm xảy ra, cụ thể như sau:
Một số trường hợp cần cẩn thận khi chỉ định tiêm chủng vắc xin Phế cầu 23 bao gồm:
Theo kết quả nghiên cứu, vắc xin Pneumovax 23 có thể dùng đồng thời với vắc xin cúm, miễn là sử dụng các kim tiêm và vị trí tiêm khác nhau. Việc sử dụng đồng thời này không cho thấy rủi ro hay bằng chứng về sự tương tác đáp ứng miễn dịch với các kháng nguyên có trong vắc xin. Trong trường hợp không có nghiên cứu về sự tương hợp, không được trộn lẫn vắc xin Pneumovax 23 với các loại vắc xin khác.
Khả năng sinh đáp ứng miễn dịch giảm nếu sử dụng với các thuốc ức chế miễn dịch hoặc điều trị hóa trị liệu. Do vậy, cần xem xét và sắp xếp thời gian tiêm chủng hợp lý.
⇒ Tham khảo thêm bài viết chi tiết: Tiêm cúm và phế cầu cùng lúc được không? Cần lưu ý gì?
Vắc xin Pneumovax 23 cần được bảo quản ở nhiệt độ từ 2 – 8 độ C (khoảng 36 – 46 độ F), tránh tình trạng đông lạnh. Đặc biệt, vắc xin Phế cầu 23 cần phải được bảo quản theo đúng quy định và quy trình trước khi sử dụng của nhà sản xuất và Bộ Y tế để mang lại hiệu quả tối đa.
Đồng thời, tất cả vắc xin Pneumovax 23 cần phải được loại bỏ sau ngày hết hạn. Các nút lọ, nút pít-tông ống tiêm và nắp đầu ống tiêm không được làm bằng cao su thiên nhiên.
Vắc xin Pneumovax 23 chỉ định tiêm với liều 0,5ml bằng cách tiêm bắp (IM) hoặc tiêm dưới da (SC), tuyệt đối không tiêm bằng các hình thức khác.
Đối với lịch tiêm chủng cơ bản, vắc xin Pneumovax 23 được chỉ định tiêm 1 mũi cho trẻ từ 2 tuổi trở lên và người lớn. Người có nguy cơ cao mắc bệnh phế cầu xâm lấn (≥2 tuổi), được khuyến cáo tiêm chủng lại 5 năm sau liều cơ bản hoặc theo chỉ định của bác sĩ điều trị.
Vắc xin Pneumovax 23 không tiêm đồng thời trong cùng một buổi tiêm chủng với các loại vắc xin Phế cầu cộng hợp khác như vắc xin Phế cầu 10,Phế cầu 13, Phế cầu 15 và Phế cầu 20. Khoảng cách giữa vắc xin Pneumovax 23 với các vắc xin phế cầu cộng hợp khác sẽ phụ thuộc vào tình trạng sức khỏe của từng người đi tiêm và được chỉ định theo bác sĩ khám sàng lọc hoặc bác sĩ điều trị.
Đặc biệt, đối với một số bệnh nhân đang được điều trị bằng liệu pháp ức chế miễn dịch và người cao tuổi, phản ứng kháng thể có thể không đủ để bảo vệ chống lại nhiễm trùng phế cầu khuẩn và có thể xảy ra tình trạng suy giảm phản ứng miễn dịch trong tương lai đối với kháng nguyên phế cầu khuẩn (4). Do đó, khuyến cáo bệnh nhân có nguy cơ cao mắc bệnh lý phế cầu và đã từng tiêm vắc xin Prevenar 13 trước đây, có thể tiêm bổ sung vắc xin Pneumovax 23 cách ít nhất 8 tuần so với mũi tiêm trước.
Đối với các loại vắc xin khác, vắc xin Pneumovax 23 vẫn có thể tiêm đồng thời trong cùng một buổi tiêm chủng.
Theo các chuyên gia y tế, vắc xin Pneumovax 23 đáp ứng miễn dịch tốt, sinh kháng thể phòng bệnh, những nghiên cứu theo dõi kháng thể duy trì khả năng bảo vệ kéo dài trong suốt nhiều năm, đặc biệt hiệu quả lâu dài và bền vững khi tiêm sau các vắc xin Phế cầu công nghệ cộng hợp.
Vắc xin Phế cầu 23 có thể gây ra một số phản ứng phụ nhưng thường biểu hiện nhẹ và tự giới hạn trong thời gian ngắn. Một số tác dụng phụ phổ biến khi tiêm vắc Phế cầu 23 bao gồm:
Một số trường hợp hiếm gặp với tỷ lệ dưới 1/10.000 người đến 1/1.000 người như sưng lan tỏa chi được tiêm và hầu như không ghi nhận phản ứng phụ nghiêm trọng nào.
Trước và sau khi tiêm vắc xin Phế cầu 23 cần lưu ý một số điều quan trọng sau:
Trung tâm tiêm chủng tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh hiện cung cấp đầy đủ vắc xin phế cầu 23 và hơn 50 loại vắc xin phòng ngừa gần 50 bệnh truyền nhiễm nguy hiểm cho cả trẻ em và người lớn. Các vắc xin được nhập khẩu trực tiếp từ các hãng sản xuất hàng đầu thế giới như Sanofi Pasteur, GlaxoSmithKline, MSD…, đảm bảo chất lượng cao và nguồn gốc rõ ràng.
Khách hàng đến tiêm chủng vắc xin tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh sẽ được tư vấn chi tiết về các mũi tiêm quan trọng phù hợp với từng độ tuổi, cũng như hướng dẫn chăm sóc và theo dõi sức khỏe sau tiêm.
Trung tâm tiêm chủng Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh cung cấp nhiều gói vắc xin linh hoạt cho từng đối tượng, từ phụ nữ chuẩn bị mang thai, mẹ bầu, trẻ sơ sinh (0 – 24 tháng), trẻ tiền học đường, đến người trưởng thành và người cao tuổi. Đặc biệt, các bé sinh ra tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh được ưu tiên đăng ký gói vắc xin cơ bản với lịch tiêm chủng được đảm bảo đúng thời gian.
Song song với đó Hệ thống trung tâm tiêm chủng VNVC với nhiều năm trong tiêm chủng dự phòng là đơn vị tiêm chủng dịch vụ uy tín, chất lượng mà người dân có thể tin tưởng tiêm vắc xin phế cầu 23 cũng như các loại vắc xin phòng bệnh quan trọng khác cho bản thân và gia đình. Đặc biệt, VNVC chính là đơn vị đầu tiên mang về và triển khai vắc xin phế cầu 23 cho người dân trên toàn quốc, cam kết nhập khẩu chính hãng từ nhà sản xuất MSD và tuân thủ quy trình bảo quản nghiêm ngặt, đảm bảo chất lượng cao với từng hộp vắc xin.
Tại Trung tâm tiêm chủng vắc xin Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh và Hệ thống trung tâm tiêm chủng VNVC, giá thành của vắc xin Pneumovax 23 khoảng 1.450.000 đồng trên một mũi tiêm*.
(*) Giá thành có thể thay đổi phụ thuộc vào tình trạng cung ứng của vắc xin trên thị trường cũng như những chính sách thay đổi của nhà sản xuất.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Tóm lại, vắc xin Pneumovax 23 là vắc xin chứa kháng nguyên 23 loại phế cầu khuẩn phòng các bệnh do phế cầu khuẩn gây bệnh viêm phổi, viêm màng não, nhiễm trùng huyết, viêm tai giữa hiệu quả, chỉ định tiêm cho trẻ từ 2 tuổi trở lên và người lớn với 1 mũi tiêm duy nhất. Vắc xin Pneumovax 23 được chứng minh an toàn và mang hiệu quả phòng bệnh cao trong điều kiện bảo quản từ 2 – 8 độ C. Tiêm chủng tại Hệ thống trung tâm tiêm chủng VNVC cam kết an toàn và chất lượng trên từng mũi tiêm, mang đến trải nghiệm dịch vụ chuyên nghiệp đến cho Khách hàng.
