Việc tiêm vắc xin giúp cơ thể tạo ra miễn dịch chủ động ngăn ngừa nguy cơ mắc và giảm thiểu các biến chứng nguy hiểm do bệnh truyền nhiễm gây ra. Để vắc xin phát huy hiệu quả bảo vệ tối ưu, tất cả trẻ em và người lớn cần chủ động tiêm chủng đầy đủ, đúng lịch các loại vắc xin và tiêm càng sớm càng tốt trong độ tuổi được khuyến cáo. Vậy, nếu tiêm vắc xin trễ có sao không? Và cần xử trí như thế nào khi lịch tiêm bị trì hoãn? Chuyên gia của Hệ thống tiêm chủng VNVC sẽ giải đáp trong bài viết này.
Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi BS Nguyễn Văn Mác Toàn – Quản lý Y khoa vùng 1 khu vực miền Trung – Tây Nguyên, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC.
Việc tiêm vắc xin trễ có thể làm ảnh hưởng đến hiệu quả bảo vệ của vắc xin, điều này khiến nguy cơ mắc bệnh tăng cao, do cơ thể thiếu kháng thể để bảo vệ và đối phó với các tác nhân gây bệnh khi tiếp xúc. Đặc biệt nguy hiểm ở những đối tượng có hệ miễn dịch còn non nớt như trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ hay người có hệ miễn dịch suy giảm như người lớn tuổi, người mắc bệnh nền mạn tính, phụ nữ có thai…
Vì vậy, cần ưu tiên tiêm ngừa vắc xin đầy đủ và đúng thời gian quy định, đồng thời duy trì khoảng cách phù hợp giữa các lần tiêm/uống vắc xin để đạt hiệu quả phòng bệnh tối ưu nhất.
Tiêm vắc xin trễ hẹn có thể làm gián đoạn quá trình hình thành miễn dịch, đặc biệt với những loại vắc xin yêu cầu tiêm nhắc lại để đạt hiệu quả bảo vệ tối ưu. Trong trường hợp trễ hẹn chích ngừa 1 ngày, tác động đến hiệu quả miễn dịch thường không đáng kể. Do đó, trong trường hợp này, việc bổ sung mũi tiêm càng sớm càng tốt, trong thời gian nhanh nhất vẫn giúp cơ thể duy trì miễn dịch gần như hoàn chỉnh, bảo vệ người tiêm khỏi các bệnh truyền nhiễm cũng như các biến chứng nghiêm trọng do chúng gây ra.
Tuy nhiên, nếu thời gian trễ tiêm kéo dài, hệ miễn dịch có thể không được kích hoạt hoặc duy trì liên tục, điều này làm tăng nguy cơ nhiễm bệnh trong giai đoạn cơ thể chưa có đủ lượng kháng thể cần thiết bảo vệ. Đối với các trường hợp này, người tiêm vắc xin nên tham khảo ý kiến bác sĩ để điều chỉnh lịch tiêm phù hợp nhằm đảm bảo hiệu quả bảo vệ vacxin cho từng đối tượng.
Tiêm vắc xin trễ có sao không? Nếu tiêm vắc xin muộn 1 tháng, cơ thể có thể không được bảo vệ đầy đủ, đặc biệt đối với các bệnh truyền nhiễm có khả năng lây nhiễm cao. Các mũi vaccine nhắc lại được thiết kế để kích thích hệ miễn dịch sản sinh và duy trì lượng kháng thể ở mức đủ cao nhằm chống lại các tác nhân gây bệnh trong thời gian dài.
Trong trường hợp tiêm chậm trễ 1 tháng, mức kháng thể trong cơ thể lúc này có thể đã giảm xuống, khiến hệ miễn dịch mất đi phần nào khả năng sẵn sàng phản ứng với mầm bệnh. Điều này đồng nghĩa với việc cơ thể có nguy cơ mắc bệnh và gặp biến chứng nguy hiểm trong khoảng thời gian bị gián đoạn, nhất là với trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ, người lớn tuổi, người có hệ miễn dịch yếu, mắc bệnh nền mạn tính hoặc phụ nữ có thai.
Bên cạnh đó, việc trễ 1 tháng cũng ảnh hưởng đến hiệu quả tổng thể của quá trình tiêm chủng làm giảm khả năng tạo miễn dịch tối ưu. Tuy nhiên, nếu bị chậm trễ 1 tháng, người tiêm vắc xin vẫn nên tiếp tục hoàn thành các mũi tiêm còn lại bằng cách liên hệ với bác sĩ tại các trung tâm tiêm chủng hoặc cơ sở y tế, bệnh viện để được tư vấn và bổ sung mũi tiêm ngay khi có thể và lưu ý không trì hoãn thêm để bảo vệ sức khỏe tốt nhất.
Việc tiêm ngừa trễ có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm do hệ miễn dịch không được bảo vệ kịp thời. Mỗi loại vắc xin đều có lịch tiêm tối ưu đã được nghiên cứu kỹ lưỡng nhằm kích thích hệ miễn dịch sản sinh kháng thể đặc hiệu vào đúng thời điểm, tạo ra “lá chắn” bảo vệ cơ thể trước khi tiếp xúc với mầm bệnh.
Nếu tiêm ngừa trễ lịch, cơ thể chưa có đủ kháng thể cần thiết để chống lại virus hay vi khuẩn gây bệnh, dẫn đến nguy cơ nhiễm bệnh cao hơn, biến chứng nặng, thậm chí đe dọa tính mạng. Điều này đặc biệt quan trọng ở trẻ em, vì hệ thống miễn dịch của trẻ em vẫn đang trong giai đoạn phát triển đầu đời, trẻ sơ sinh và trẻ em cần được bảo vệ nhiều hơn với các tác nhân gây bệnh truyền nhiễm. Một bệnh gây ra triệu chứng nhẹ ở người lớn khỏe mạnh có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm ở trẻ em.
Bằng chứng từ các nghiên cứu trước đây đã chứng minh rằng việc tiêm chủng chậm trễ có thể làm tăng nguy cơ mắc ho gà, sởi và Haemophilus influenzae B lên đến 6 lần và dẫn đến bùng phát dịch. Trong trường hợp một số loại vaccine có giới hạn độ tuổi trên (ví dụ như vắc xin Rota có giới hạn độ tuổi tối đa đến 32 tuần tuổi, tương đương 8 tháng tuổi, việc tiêm chủng chậm trễ qua mốc 8 tháng sẽ khiến trẻ mất quyền lợi được bảo vệ bởi vắc xin, dẫn đến giảm tỷ lệ bao phủ của vắc xin trong cộng đồng. (1)
Trong khi đó, Rotavirus là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tiêu chảy cấp ở trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi, có thể đe dọa đến tính mạng nếu không được xử lý kịp thời. Khi bị nhiễm Rotavirus, trẻ xuất hiện các triệu chứng như tiêu chảy nhiều lần trong ngày, sốt, buồn nôn, nôn mửa liên tục, dẫn đến mất nước và điện giải nghiêm trọng. Sự mất nước này có thể làm trẻ mệt mỏi, yếu ớt và nhanh chóng suy giảm sức khỏe, đặc biệt nguy hiểm ở trẻ sơ sinh và trẻ dưới 2 tuổi do cơ thể còn rất non nớt, khả năng bù nước và đề kháng kém hơn.
Mặt khác, một trong những yếu tố làm Rotavirus trở nên đáng sợ là tốc độ lây lan nhanh chóng qua đường tiêu hóa, chủ yếu do tiếp xúc với phân hoặc tay, đồ chơi, bề mặt bị nhiễm khuẩn. Môi trường nhà trẻ, khu vui chơi, nơi đông người là những địa điểm mà trẻ dễ dàng tiếp xúc và nhiễm virus. Thống kê cho thấy Rotavirus khiến hơn 185.000 trẻ em dưới 5 tuổi tử vong mỗi năm và là nguyên nhân gây ra hơn một phần ba số ca tử vong do tiêu chảy ở trẻ em, nhất là ở các nước đang phát triển nơi điều kiện vệ sinh chưa đảm bảo. (2)
Xem thêm video Tiêu chảy do rota và bệnh tả khủng khiếp ra sao?
Tiêm vắc xin trễ có sao không? Việc tiêm ngừa trễ có thể khiến hệ miễn dịch không được kích hoạt hoặc duy trì đều đặn, kéo theo khả năng bảo vệ của cơ thể trước các tác nhân gây bệnh bị giảm sút.
Chuyên gia cho biết hầu hết các loại vắc xin được thiết kế theo một phác đồ tiêm chủng duy nhất nhằm đảm bảo hệ miễn dịch được kích thích thường xuyên, sản sinh và duy trì lượng kháng thể cần thiết ở mức tối ưu. Khi tiêm trễ, cơ thể có thể không duy trì được lượng kháng thể đủ mạnh để chống, khiến khả năng phản ứng của hệ miễn dịch bị suy yếu đi.
Đặc biệt đối với trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ khi hệ thống miễn dịch vẫn còn non nớt, đang trong quá trình hình thành và phát triển, nếu chẳng may mắc bệnh truyền nhiễm có thể xuất hiện các triệu chứng nặng, gây ra biến chứng nguy hiểm trong khi các triệu chứng này ở người lớn hoặc người khỏe mạnh là tương đối nhẹ.
Đây chính là lý do vì sao phần lớn các trường hợp tử vong do hầu hết các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm như ho gà, sởi, viêm phổi do cúm, phế cầu khuẩn… đều tập trung ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Do đó, việc duy trì lịch tiêm chủng đúng và đều đặn là yếu tố cốt lõi giúp hệ miễn dịch hoạt động hiệu quả, bảo vệ cơ thể trước các tác nhân gây bệnh nguy hiểm.
Tiêm chủng trễ có thể làm giảm hiệu quả của vắc xin khiến khả năng bảo vệ cơ thể trước bệnh tật không còn tối ưu. Mỗi loại vắc xin đều có thời điểm tiêm thích hợp để hệ miễn dịch tạo kháng thể mạnh mẽ nhất; nếu tiêm trễ, người tiêm có thể không đạt được mức miễn dịch cần thiết và dễ bị phơi nhiễm với các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm trước khi hoàn thành đủ các liều. Vì vậy, tuân thủ lịch tiêm chủng là yếu tố quan trọng để đảm bảo vắc xin đạt hiệu quả bảo vệ tối ưu nhất.
Việc tiêm phòng trễ không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân mà còn tác động đến sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là trong việc kiểm soát và ngăn ngừa các bệnh truyền nhiễm. Vắc xin không chỉ bảo vệ người tiêm mà còn giúp hình thành “miễn dịch cộng đồng” vững chắc, ngăn chặn sự lây lan của mầm bệnh trong cộng đồng. Khi tiêm trễ, miễn dịch cộng đồng có thể bị suy giảm, hình thành các “khoảng trống miễn dịch”, điều này sẽ tạo điều kiện cho các tác nhân gây bệnh xâm nhập và tấn công con người.
Việc tiêm ngừa trễ có thể ảnh hưởng đến tâm lý cho người tiêm và cả người thân, đặc biệt là cảm giác lo lắng về nguy cơ bệnh tật. Sự lo lắng này không chỉ ảnh hưởng đến tinh thần mà còn có thể tác động đến chất lượng cuộc sống hàng ngày, làm giảm hiệu suất làm việc và học tập, khiến người tiêm và người thân luôn ở trong trạng thái đề phòng trước bệnh tật.
Do đó, việc tuân thủ lịch tiêm đã được nhà sản xuất khuyến cáo là rất quan trọng để giúp người tiêm vắc xin và gia đình cảm thấy an tâm trước các dịch bệnh truyền nhiễm có diễn biến phức tạp.
Khi quên tiêm chủng vắc xin đúng lịch, việc đầu tiên cần làm là liên hệ ngay với cơ sở y tế hoặc trung tâm tiêm chủng gần nhất để được tư vấn và sắp xếp lịch tiêm bù. Bác sĩ sẽ xem xét loại vắc xin, mức độ trễ và tình trạng sức khỏe của người tiêm để đưa ra chỉ định tiêm chủng phù hợp và chính xác nhất. Hầu hết các loại vắc xin, việc tiêm bù có thể được thực hiện mà không cần tiêm lại từ đầu, đảm bảo hiệu quả bảo vệ mà không làm gián đoạn phác đồ tiêm chủng.
Ngoài ra, các chuyên gia nhấn mạnh điều quan trọng là không nên tự ý điều chỉnh lịch tiêm hoặc bỏ qua mũi tiêm đã quên, bởi việc này có thể ảnh hưởng đến khả năng phòng bệnh của cơ thể. Mỗi người cần tạo thói quen lập kế hoạch tiêm chủng rõ ràng hoặc sử dụng ứng dụng nhắc lịch tiêm cũng là cách hiệu quả để hạn chế tối đa tình trạng quên lịch, đảm bảo tiêm chủng đúng và đủ để đạt được mức độ bảo vệ tối ưu từ vắc xin.
Chuyên gia cho biết, để tránh tình trạng trễ lịch tiêm vắc xin, người tiêm có thể áp dụng một số biện pháp sau đây để đảm bảo bản thân và những người xung quanh được tiêm vắc xin đầy đủ, đúng lịch:
Để không bỏ lỡ những mốc tiêm chủng quan trọng, việc sử dụng ứng dụng nhắc lịch tiêm là giải pháp hữu ích. Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC đã nghiên cứu và triển khai ứng dụng “Trợ lý tiêm chủng” – App VNVC, một ứng dụng tiêm chủng hiện đại hỗ trợ người dùng dễ dàng tra cứu lịch sử tiêm chủng cá nhân; gợi ý các loại vắc xin quan trọng phù hợp với từng đối tượng; đồng thời cập nhật liên tục các tin tức mới nhất về dịch bệnh cũng như thông tin hữu ích, giúp nâng cao sức khỏe toàn diện.
Quý Khách hàng có thể tải App VNVC dễ dàng bằng 2 link sau:
Xem thêm Hướng dẫn tải App VNVC
Đặt giữ trước vắc xin tại trung tâm tiêm chủng là một giải pháp hiệu quả giúp hạn chế tối đa tình trạng tiêm chủng chậm trễ. VNVC hiện cung cấp dịch vụ giữ chỗ vắc xin miễn phí cho tất cả Khách hàng với điều kiện mũi tiêm được thực hiện trong vòng 5 tuần đầu sau khi đặt giữ.
Để tránh bị bỏ lỡ lịch tiêm chủng, người tiêm hoặc phụ huynh nên chủ động xây dựng kế hoạch cụ thể về các mũi tiêm cần thiết và thời gian tiêm theo khuyến cáo. Sau đó, có thể lưu lại ngày hẹn tiêm vào lịch cá nhân, ứng dụng trên điện thoại, hoặc máy tính để tiện theo dõi và quản lý. Việc này giúp đảm bảo tiêm đúng lịch, đúng mũi, và duy trì hiệu quả bảo vệ tối ưu từ vắc xin.
Nếu còn bất kỳ thắc mắc nào về vấn đề tiêm vacxin muộn có sao không, quý Khách hàng có thể liên hệ trực tiếp với VNVC thông qua hotline 028.7102.6595 hoặc inbox qua fanpage VNVC – Trung tâm Tiêm chủng Trẻ em & Người lớn hoặc đến ngay các trung tâm tiêm chủng VNVC trên toàn quốc để được nhân viên chăm sóc Khách hàng hướng dẫn chi tiết, được bác sĩ thăm khám sàng lọc, tư vấn sức khỏe và chỉ định tiêm ngừa phù hợp. Tra cứu trung tâm tiêm chủng VNVC gần nhất tại đây.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Như vậy, qua bài viết thắc mắc tiêm vắc xin trễ có sao không đã được giải đáp. Việc trì hoãn tiêm chủng có thể làm giảm hiệu quả bảo vệ, gia tăng nguy cơ nhiễm bệnh và gây ảnh hưởng đến tâm lý của người tiêm và người thân. Vì vậy, mỗi người cần nhận thức rõ tầm quan trọng của việc tuân thủ lịch tiêm và chủ động theo dõi để không bỏ lỡ bất kỳ mũi tiêm nào, từ đó bảo vệ sức khỏe bản thân và cộng đồng một cách tốt nhất.
