Phương pháp xạ trị có hướng dẫn bề mặt SGRT

Xạ trị có hướng dẫn bề mặt (Surface-Guided Radiation Therapy – SGRT) là kỹ thuật hiện đại giúp kiểm soát chính xác tư thế người bệnh trong suốt quá trình điều trị. Vậy phương pháp này có lợi ích gì? BS.CKII Nguyễn Thế Hiển, Trưởng khoa Xạ trị, Trung tâm Ung bướu, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM (Cơ sở P.Tân Sơn Hòa, Q.Tân Bình cũ) sẽ giải đáp chi tiết thông qua bài viết dưới đây.

Xạ trị có hướng dẫn bề mặt SGRT là gì?

Xạ trị có hướng dẫn bề mặt SGRT là công nghệ dùng camera 3D và ánh sáng công suất thấp để quét bề mặt cơ thể, tạo “bản đồ bề mặt” và giám sát tư thế theo thời gian thực. Hệ thống so sánh với bề mặt tham chiếu đã lưu từ buổi mô phỏng/lập kế hoạch; khi phát hiện lệch khỏi ngưỡng an toàn (mm/độ), máy có thể tự động tạm dừng chiếu tia (beam-hold) để hiệu chỉnh. Vì vậy, trong nhiều ca (đặc biệt u sâu/di động), phương pháp này thường sẽ phối hợp với IGRT (X-quang/CBCT) để xác nhận vị trí cơ quan/khối u.

SGRT có thể được sử dụng cho nhiều kỹ thuật xạ trị bao gồm:

• IMRT (Intensity Modulated Radiation Therapy – Xạ trị điều biến liều): Cố định tư thế người bệnh chính xác, đồng thời giám sát độ lệch trong suốt quá trình quay cung để đảm bảo tia xạ tập trung đúng vị trí khối u.
• VMAT (Volumetric Modulated Arc Therapy – Xạ trị điều biến thể tích cung tròn): Giống IMRT nhưng tia xạ được phát ra liên tục trong khi máy quay quanh người bệnh, giúp rút ngắn thời gian điều trị và tăng độ chính xác.
• SRS/SBRT (Stereotactic Radiosurgery / Stereotactic Body Radiation Therapy – Xạ trị định vị lập thể/ Xạ trị định vị thân): Hỗ trợ điều trị không cần khung cố định, có khả năng theo dõi chuyển động trong quá trình xạ trị (theo dõi nội phân – intrafraction) để đảm bảo tia chiếu chính xác ngay cả khi người bệnh có cử động nhỏ.
• DIBH (Deep Inspiration Breath Hold – Nín thở hít sâu): Áp dụng cho xạ trị ung thư vú trái hoặc vùng thành ngực, kỹ thuật này chỉ phát tia khi người bệnh đạt đến ngưỡng hít sâu đã định sẵn, giúp giảm liều chiếu vào tim và phổi.
• ART (Adaptive Radiation Therapy – Xạ trị thích ứng): Cung cấp dữ liệu hình ảnh và tư thế bề mặt trong mỗi buổi điều trị, hỗ trợ bác sĩ điều chỉnh kế hoạch chiếu xạ phù hợp với thay đổi thực tế của cơ thể người bệnh.
• IGRT (Image-Guided Radiation Therapy – Xạ trị có hướng dẫn hình ảnh): SGRT không thay thế IGRT mà hỗ trợ giảm tần suất cần chụp thêm hình ảnh, đặc biệt trong các trường hợp tư thế người bệnh đã đủ ổn định, giúp giảm liều chiếu phụ và tiết kiệm thời gian điều trị.

Xem thêm: Xạ trị là gì? Ưu điểm và khi nào cần?

Lợi ích của phương pháp xạ trị SGRT

Dưới đây là một số lợi ích của phương pháp xạ trị có hướng dẫn bề mặt:

• Không cần dấu xăm để đánh dấu vị trí điều trị trên cơ thể người bệnh.
• Rút ngắn thời gian chuẩn bị trước mỗi buổi xạ trị nhờ khả năng kiểm tra tư thế nhanh chóng và chính xác.
• Theo dõi liên tục trong quá trình điều trị, hệ thống sẽ tự động dừng nếu cơ thể di chuyển sai tư thế, hạn chế tối đa sự ảnh hưởng của tia xạ đến các mô lành.

Xạ trị có hướng dẫn bề mặt sử dụng công nghệ nào?

SGRT hoạt động nhờ hệ thống đèn chiếu và camera 3D, kết hợp với phần mềm chuyên dụng để tạo bản đồ bề mặt cơ thể theo thời gian thực. Nhờ đó, bác sĩ có thể theo dõi chính xác tư thế và vị trí của người bệnh trong suốt quá trình điều trị. Người bệnh có thể nhìn thấy một chùm sáng đỏ nhỏ giống như tia đèn pin khi hệ thống hoạt động. (1)

Một số bệnh ung thư có thể được điều trị bằng SGRT

Kỹ thuật này phát huy hiệu quả trong nhiều trường hợp như:

• Ung thư vú trái/thành ngực: Kết hợp kỹ thuật DIBH giúp giảm liều chiếu vào tim.
• Vùng đầu – cổ: Giám sát tư thế khi mang mặt nạ bất động, phát hiện lệch sớm.
• Lồng ngực, ổ bụng (phổi, gan, tụy): Hỗ trợ điều khiển phát tia theo bề mặt khi có chuyển động hô hấp.
• SRS/SBRT không khung: Kiểm soát chính xác dịch chuyển nhỏ trong lúc chiếu xạ.

Xạ trị hướng dẫn bề mặt SGRT được tiến hành như thế nào?

Đây là kỹ thuật hiện đại giúp bác sĩ định vị và theo dõi người bệnh trong suốt quá trình điều trị, nhờ đó nâng cao hiệu quả và giảm thiểu tác dụng phụ. Quy trình cơ bản diễn ra như sau:

• Xác nhận tư thế trước điều trị: Trước mỗi buổi xạ trị, đội ngũ bác sĩ và kỹ thuật viên sẽ dùng SGRT để so khớp tư thế với bề mặt tham chiếu. Theo lịch IGRT (xạ trị có hướng dẫn hình ảnh) được cá thể hoá, người bệnh có thể được chụp kV-X-ray (tia X năng lượng kilovolt – chụp hai hướng vuông góc) hoặc CBCT (Cone Beam CT – CT chùm tia hình nón, chụp 3D ngay trên bàn xạ) để so sánh với CT mô phỏng (hình ảnh lập kế hoạch ban đầu). Nếu phát hiện sai lệch vượt ngưỡng an toàn, hệ thống sẽ beam-hold (tạm dừng phát tia) và kỹ thuật viên sẽ điều chỉnh nhẹ tư thế rồi mới bắt đầu chiếu xạ.
• Định vị ban đầu: Thay vì phải xăm dấu trên da, hệ thống camera 3D sẽ quét và tạo bản đồ bề mặt cơ thể để xác định chính xác tư thế nằm của người bệnh trước khi điều trị.
• Theo dõi liên tục: Trong khi chiếu tia, máy sẽ theo dõi chuyển động cơ thể theo thời gian thực. Nếu phát hiện lệch vị trí dù rất nhỏ, hệ thống sẽ tự động dừng phát tia để đảm bảo an toàn.
• Ứng dụng DIBH: Kỹ thuật hít sâu nín thở (DIBH) thường được áp dụng cho người bệnh ung thư vú trái hoặc thành ngực. Người bệnh sẽ được yêu cầu hít một hơi thật sâu và giữ hơi thở khoảng 20 giây. Khi phổi căng đầy không khí, tim sẽ dịch ra xa khỏi vùng chiếu xạ, nhờ đó giảm thiểu nguy cơ tia xạ tác động đến tim. Máy chỉ phát tia trong lúc người bệnh nín thở và sẽ tự động dừng nếu có cử động ngoài ý muốn, giúp điều trị an toàn và chính xác hơn.
• Không tăng liều xạ phụ: Do chỉ dùng camera hồng ngoại để theo dõi, phương pháp không làm tăng thêm lượng bức xạ cho người bệnh như một số kỹ thuật khác.

Nhờ những bước này, SGRT đảm bảo việc xạ trị đạt độ chính xác cao, an toàn hơn với người bệnh.

Một số tác dụng phụ có thể gặp phải

Các tác dụng phụ khi xạ trị sẽ khác nhau tùy loại ung thư và vị trí điều trị. Bác sĩ xạ trị sẽ tư vấn cụ thể về những tác dụng phụ có thể xảy ra và thời điểm xuất hiện. Tuy nhiên, SGRT không làm phát sinh thêm tác dụng phụ, ngược lại, còn giúp tăng độ chính xác và giảm ảnh hưởng đến các mô, cơ quan lành xung quanh khối u.

Cách chăm sóc bệnh nhân sau khi thực hiện

Sau mỗi buổi xạ trị, người bệnh cần lưu ý một số điểm để cơ thể phục hồi tốt hơn và hạn chế tác dụng phụ:

• Nghỉ ngơi hợp lý: ngủ đủ giấc, tránh làm việc quá sức để giảm tình trạng mệt mỏi.
• Chế độ dinh dưỡng khoa học: ăn uống đầy đủ dưỡng chất, tăng cường rau xanh, trái cây tươi và uống đủ nước để hỗ trợ cơ thể phục hồi.
• Chăm sóc da vùng chiếu xạ: giữ sạch, khô ráo, tránh cào gãi, không tự ý bôi thuốc hay mỹ phẩm khi chưa có chỉ định của bác sĩ.
• Vận động nhẹ nhàng: tập thể dục phù hợp như đi bộ, yoga nhẹ để cải thiện sức khỏe tổng thể.
• Theo dõi triệu chứng: nếu xuất hiện các dấu hiệu bất thường như sốt, khó thở, đau nhiều hoặc da tổn thương nặng, cần báo ngay cho bác sĩ.
• Tái khám định kỳ: giúp bác sĩ kiểm tra tiến triển điều trị và xử trí kịp thời nếu có tác dụng phụ.

Để đặt lịch khám, tư vấn, xạ trị tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách hàng có thể liên hệ theo thông tin.

Kỹ thuật xạ trị có hướng dẫn bề mặt (SGRT) mang lại độ chính xác cao, an toàn hơn và giúp giảm thiểu tác dụng phụ, mở ra nhiều cơ hội điều trị hiệu quả cho người bệnh ung thư. Tại Khoa Xạ trị, Trung tâm Ung bướu, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM, người bệnh sẽ được thăm khám, tư vấn và điều trị trực tiếp bởi đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm cùng hệ thống trang thiết bị hiện đại.