Phương pháp gây mê mask thanh quản: Ưu điểm, chỉ định và quy trình

Gây mê mask thanh quản là biện pháp gây mê toàn thân, được sử dụng nhiều trong gây mê và là giải pháp thay thế phù hợp cho đặt nội khí quản, dùng trong nhiều tình huống lâm sàng, phẫu thuật. Vậy phương pháp này có ưu điểm gì, được dùng trong các trường hợp nào và quy trình cụ thể ra sao? Tìm hiểu thông qua những chia sẻ của Thạc sĩ, bác sĩ CKII Hồ Thị Xuân Nga, Khoa Gây mê – Hồi sức, BVĐK Tâm Anh TP.HCM trong bài viết bên dưới.

Gây mê mask thanh quản là gì?

Gây mê mask thanh quản là kỹ thuật gây mê toàn thân có sử dụng mask thanh quản (Laryngeal mask airway – LMA) là thiết bị đường thở trên thanh môn, giúp kiểm soát hô hấp của người bệnh trong suốt quá trình phẫu thuật. Chúng có thể được sử dụng như một phương pháp tạm thời để duy trì đường thở thông thoáng trong quá trình gây mê hoặc như một biện pháp cấp cứu ngay lập tức cho các trường hợp có đường thở khó hoặc không có khả năng thông khí.

Mask thanh quản được đưa vào thực hành lâm sàng vào những năm 1980, ban đầu chúng được sử dụng chủ yếu trong phòng mổ. Hiện nay, việc sử dụng mask thanh quản đã trở nên phổ biến hơn trong phòng chăm sóc đặc biệt, cấp cứu. (1)

Mask thanh quản (LMA) có thể được đặt dễ dàng sau khi gây mê toàn thân, trong trường hợp có hoặc không có thuốc giãn cơ. Nếu kích thước LMA quá nhỏ, nó có thể không đủ kín, dẫn đến rò rỉ, không đủ không khí cho người bệnh hô hấp. Nếu mask thanh quản quá lớn, có thể làm giảm khả năng thích ứng, đồng thời dẫn đến bịt kín kém hoặc rò rỉ.

Điều này làm tổn thương mô mềm, dây thần kinh lưỡi hoặc thậm chí tổn thương hầu họng nếu nó bị đặt với thao tác mạnh, thô bạo. Kích thước LMA 4 và 5 phù hợp với hầu hết phụ nữ và nam giới trưởng thành, kích thước LMA không phù hợp và áp lực vòng bít cao có thể góp phần gây ra các biến chứng ở họng thanh quản.

LMA có nhiều dạng và tạo hình. Chúng bao gồm một ống gắn với một vòng bít có thể bơm hơi, hình elip được thiết kế để che khu vực trên thanh môn, tạo điều kiện cho đường thở thông thoáng và cho phép thông khí áp lực tự phát hoặc áp lực dương. Thiết kế LMA ban đầu có các thanh ngang trên khe hở được thiết kế để ngăn chặn sự thoát vị thụ động của nắp thanh quản vào lỗ mở.

Tuy nhiên, thiết kế đó khiến việc đặt nội khí quản qua thiết bị trở nên khó khăn hơn nhiều. Những thiết bị thế hệ đầu tiên này vẫn thường được sử dụng cho các trường hợp thông thường do chi phí thấp và tỷ lệ biến chứng thấp. Các LMA thế hệ thứ 2 mới hơn, được áp dụng để cung cấp áp suất bịt kín cao hơn do vật liệu hoặc thiết kế bịt kín được cải tiến, không có thanh khẩu độ, cho phép đặt nội khí quản dễ dàng hơn bằng cách sử dụng ống nội khí quản thông thường, tiếp cận dạ dày để thông hơi hoặc hút các chất trong dạ dày.

Hiện tại, LMA có 5 kích cỡ, sử dụng cho các đối tượng khác nhau

Ưu và nhược điểm của phương pháp gây mê mask thanh quản

Phương pháp gây mê mask thanh quản có nhiều ưu điểm như là:

• Quản lý gây mê, khởi mê, duy trì và thoát mê.
• Việc đặt LMA có thể được thực hiện mà không cần thuốc giãn cơ và đèn nội khí quản.
• Việc tránh succinylcholine (thuốc chẹn thần kinh) có thể làm giảm tỷ lệ đau cơ sau phẫu thuật.
• Khả năng cấp cứu trong trường hợp khẩn cấp, người bệnh có đường thở khó hoặc không có khả năng thông khí được.
• Dễ dàng thực hiện thủ thuật.
• Kiểm soát đường thở nhanh chóng.
• Đảm bảo khả năng cung cấp oxy trong suốt quá trình gây mê.
• Ít gây phản xạ ho và giao cảm như tăng nhịp tim, tăng huyết áp,… so với các phương pháp gây mê nội khí quản khác.
• Giảm lượng thuốc mê và thuốc giãn cơ, không cần đến thuốc hóa giải giãn cơ, cũng như giảm các tác dụng phụ như kích thích họng, đau họng,… (2)

Song song với ưu điểm, phương pháp gây mê mask thanh quản cũng tồn tại một số nhược điểm nhất định, như:

• Nguy cơ gây trào ngược hoặc sặc khi đặt thiết bị.
• Cần thực hiện trong điều kiện đã gây mê đủ liều.

Chỉ định và chống chỉ định gây mê mask thanh quản

Phương pháp gây mê mask thanh quản có nhiều ưu điểm vượt trội và tính ứng dụng rộng rãi, nhưng không phải trường hợp nào cũng có thể sử dụng. Dưới đây là chỉ định và chống chỉ định sử dụng gây mê mask thanh quản.

1. Chỉ định

Chỉ định gây mê mask thanh quản được dùng cho các trường hợp:

• Quản lý đường thở chính trong phẫu thuật ở những người bệnh đã nhịn ăn trước đó và gây mê toàn thân.
• Trong trường hợp khẩn cấp, kiểm soát đường thở, hỗ trợ hô hấp tạm thời.
• LMA được sử dụng như một cầu nối tạm thời để đặt nội khí quản trong các tình huống ngừng tim ngoại viện nhưng không thể đặt nội khí quản, không thể thông khí được.
• Cuộc phẫu thuật ngắn dưới 2 giờ.

LMA là lựa chọn thay thế cho việc sử dụng mặt nạ túi để giảm nguy cơ căng phồng dạ dày, do đó làm giảm nguy cơ hít sặc. LMA là phương pháp thông khí hiệu quả ở những cuộc phẫu thuật ngắn, cần kiểm soát đường thở tốt, nhưng sẽ không hiệu quả trên những cuộc mổ lớn cần kiểm soát đường thở kéo dài.

2. Chống chỉ định

Chống chỉ định sử dụng phương pháp gây mê mask thanh quản cho các trường hợp sau:

• Dạ dày đang đầy.
• Tổn thương hàm mặt phức tạp do chấn thương hoặc nhiễm trùng.
• Khi không đủ phương tiện gây mê, hồi sức.
• Người bệnh còn tỉnh táo.
• Người bệnh có độ giãn nở phổi thấp, sức cản đường thở cao.
• Có bệnh ở họng.
• Người có nguy cơ sặc hoặc tắc nghẽn đường thở dưới thanh quản.
• Người bệnh có tư thế phẫu thuật không thuận lợi: nằm sấp, nằm nghiêng, nằm dốc đầu thấp,… thời gian cuộc mổ kéo dài trên 2 giờ.
• Các phẫu thuật lớn ở vùng bụng, ngực.
• Các phẫu thuật nội soi ổ bụng.
• Các phẫu thuật vùng hầu họng.

Người bệnh cần chuẩn bị gì trước khi gây mê mask thanh quản?

Người bệnh cần chuẩn bị nhịn ăn trước khi gây mê mask thanh quản theo hướng dẫn từ bác sĩ. Người bệnh sẽ được đánh giá các dấu hiệu khó khăn hoặc chống chỉ định. Trong một số trường hợp phẫu thuật, nếu cần thiết, người bệnh có thể được kê đơn thuốc an thần và dùng trong đêm trước. Điều này có thể không thực hiện được trong các tình huống khẩn cấp khi gây mê mask thanh quản được dùng trong cấp cứu.

LMA có nhiều kích cỡ khác nhau và các khuyến nghị thường dựa trên trọng lượng cơ thể người bệnh. Nên chọn LMA kích thước lớn hơn cho người bệnh trong các kích cỡ vì nó sẽ bịt kín hiệu quả hơn.

Quy trình gây mê mask thanh quản như thế nào?

Quy trình gây mê mask thanh quản được diễn ra sau khi bác sĩ kiểm tra hồ sơ, kiểm tra tình trạng hiện tại của người bệnh, nếu không có vấn đề gì, bác sĩ sẽ tiến hành gây mê theo quy trình như sau:

1. Chuẩn bị

• Cho người bệnh vào phòng Gây mê – Hồi sức, người bệnh nằm ngửa, được cho thở oxy 100% 3 – 6 l/phút, trong thời gian ít nhất 5 phút trước khi khởi mê.
• Lắp máy theo dõi huyết động hoặc các thiết bị theo dõi sức khỏe trong Gây mê – Hồi sức khác vào người bệnh.
• Thiết lập đường truyền có hiệu quả.
• Trong trường hợp cần thiết, bác sĩ có thể tiến hành các thủ thuật tiền gây mê.

2. Khởi mê

Trong giai đoạn khởi mê, bác sĩ có thể tiêm các loại thuốc sau đây vào cơ thể người bệnh để gây mê, giảm đau, giãn cơ để chuẩn bị cho bước đặt mask thanh quản và sẵn sàng tiến hành phẫu thuật:

• Thuốc ngủ: Thuốc mê tĩnh mạch (propofol, etomidate, thiopental, ketamin…), thuốc mê bốc hơi (sevofluran,…).
• Thuốc giảm đau: Fentanyl, sufentanil, morphin…
• Thuốc giãn cơ (nếu cần): (succinylcholin, rocuronium, vecuronium…).

3. Đặt mask thanh quản

Khi người bệnh đã ngủ sâu, cơ đủ độ giãn, bác sĩ sẽ tiến hành đặt mask thanh quản theo quy trình kỹ thuật sau:

• Đặt đầu người bệnh đúng tư thế.
• Tiến hành đưa phần ống mask thanh quản vào cơ thể qua đường miệng, cố định cung răng và gốc lưỡi. Đưa ống mask trượt dọc theo khẩu cứng vào hạ hầu.
• Bơm cuff theo đúng thể tích được hướng dẫn trên mask thanh quản. Với loại mask thanh quản thế hệ mới I-GEL sử dụng 1 lần Khoa Gây mê – Hồi Sức, BVĐK Tâm Anh TP.HCM đang sử dụng, không cần phải bơm bóng, kỹ thuật đặt đơn giản và an toàn hơn, có thể sử dụng cho các đối tượng từ sơ sinh đến người lớn.
• Kiểm tra độ kín của mask thanh quản, đảm bảo không xuất hiện tình trạng rò khí, đảm bảo mask thông khí dễ dàng.
• Bác sĩ sẽ kiểm tra vị trí của mask thanh quản bằng nghe phổi và kết quả EtCO2, điều này giúp đảm bảo mask thanh quản đã được đặt đúng vị trí, sẵn sàng hỗ trợ hoạt động hô hấp trong suốt quá trình phẫu thuật, cấp cứu.
• Cuối cùng, bác sĩ sẽ cố định mask thanh quản bằng băng dính và kết thúc quá trình đặt mask.

4. Duy trì mê

Để đảm bảo quá trình phẫu thuật, cấp cứu diễn ra thuận lợi, bác sĩ Gây mê – Hồi sức cần túc trực để duy trì độ mê phẫu thuật. Các phương pháp duy trì mê được áp dụng bao gồm: thuốc mê tiêm tĩnh mạch, thuốc mê bốc hơi, thuốc giảm đau, thuốc giãn cơ (nếu cần). Song song đó, bác sĩ cần kiểm soát hô hấp của người bệnh bằng máy hoặc bóp tay, đảm bảo hô hấp cho người bệnh trong suốt ca mổ hoặc cấp cứu.

5. Theo dõi độ sâu gây mê mask thanh quản

• Bác sĩ liên tục kiểm tra độ sâu gây mê bằng các dữ liệu phân tích như: nhịp tim, huyết áp, vã mồ hôi, chảy nước mắt (PRST); MAC, BIS và Entropy (nếu có)…
• Theo dõi liên tục các dấu hiệu sự sống của người bệnh, như: nhịp tim, huyết áp, SpO2, EtCO2, thân nhiệt.
• Can thiệp nhanh nếu có sự cố xảy ra trong suốt quá trình gây mê như: vị trí, tụt, gập, tắc mask thanh quản.

6. Rút mask thanh quản

Sau khi kết thúc ca phẫu thuật hoặc cấp cứu, người bệnh chưa được rút mask thanh quản ngay. Bác sĩ phải chờ đến khi đủ điều kiện sau đây mới bắt đầu tiến hành rút mask thanh quản:

• Người bệnh tỉnh táo hoàn toàn, bác sĩ có thể kiểm tra bằng cách cho họ làm theo mệnh lệnh như: chớp mắt, cử động đầu, tay,…
• Nếu người bệnh được chỉ định sử dụng thuốc giãn cơ trước đó, bác sĩ sẽ nâng đầu người bệnh lên và giữ trong khoảng 5 giây, đánh giá theo tiêu chuẩn TOF >0,9 (các dấu hiệu lâm sàng: nâng đầu 5 giây, đè lưỡi có độ nhạy rất thấp (11-14%). Trên thực tế hiện nay, 90% các ca gây mê mask thanh quản không sử dụng giãn cơ nên không cần thực hiện thao tác này. 10% còn lại có thể cần dùng thuốc hóa giải giãn cơ để đảm bảo an toàn.
• Kiểm tra hơi thở của người bệnh, nếu thấy hơi thở đều, tần số hơi thở trong mức bình thường.
• Chỉ số huyết áp, mạch đập ổn định.
• Thân nhiệt trên 35ºC.
• Không xuất hiện bất kỳ biến chứng Gây mê – Hồi sức nào.

Sau khi rút mask thanh quản, người bệnh tiếp tục được theo dõi các biến chứng có thể xảy ra sau khi rút mask thanh quản.

Rủi ro có thể gặp đối với gây mê mask thanh quản

Rủi ro có thể gặp đối với gây mê mask thanh quản sẽ được xử lý và can thiệp kịp thời, như:

• Trào ngược dịch dạ dày vào đường thở, khi này bác sĩ nhanh chóng can thiệp bằng cách đặt nội khí quản để hút hết dịch dạ dày ra ngoài. Sau đó, tiến hành theo dõi và đề phòng nhiễm trùng phổi sau mổ.
• Rối loạn huyết động gây hạ hoặc tăng huyết áp, rối loạn nhịp tim,… lúc này, tùy theo tình trạng người bệnh đang gặp phải, bác sĩ có phương án can thiệp nhanh chóng, phù hợp, xử trí nhanh để ổn định huyết động cho người bệnh.
• Trong trường hợp gặp phải các biến chứng khi đặt mask thanh quản, không đặt được mask thanh quản, bác sĩ Gây mê – Hồi sức có thể chuyển sang phương pháp đặt nội khí quản.
• Co thắt thanh – khí – phế quản có thể xảy ra khi gây mê thanh quản, khi này không thể nghe được không khí trong phổi (phổi câm). Bác sĩ sẽ nhanh chóng can thiệp, đảm bảo cung cấp oxy đầy đủ, thêm thuốc ngủ và giãn cơ để khắc phục tình trạng này.
• Nguy cơ chấn thương sau khi đặt mask thanh quản, gây chảy máu, gãy răng, tổn thương dây thanh quản hoặc có dị vật rơi vào đường thở,… lúc này, tùy theo vị trí tổn thương, bác sĩ sẽ có cách xử lý phù hợp.
• Gập, tuột hoặc hở mask thanh quản cũng có thể xảy ra trong quá trình gây mê mask thanh quản. Có nhiều nguyên nhân gây ra tình trạng này, bác sĩ cần đảm bảo cung cấp đủ oxy cho người bệnh, sau đó tìm hướng giải quyết nguyên nhân.

Sau khi rút mask thanh quản, người bệnh có thể gặp phải một số vấn đề sau đây:

• Suy hô hấp do nhiều nguyên nhân.
• Đau họng khàn tiếng.
• Co thắt thanh – khí – phế quản.
• Viêm đường hô hấp trên.

Tùy theo từng vấn đề, bác sĩ điều trị sẽ có hướng giải quyết trong quá trình hồi phục sau phẫu thuật.

Cách chăm sóc bệnh nhân sau quá trình gây mê mask thanh quản

Cách chăm sóc người bệnh sau gây mê mask thanh quản nên được tiến hành dựa trên các hướng dẫn từ bác sĩ điều trị. Sau thủ thuật đặt mask thanh quản, cần phải theo dõi người bệnh chặt chẽ và chăm sóc thích hợp để đảm bảo quá trình phục hồi suôn sẻ. Dưới đây là một số hướng dẫn chính:

• Theo dõi các dấu hiệu sinh tồn, kiểm tra thường xuyên huyết áp, nhịp tim, nhịp thở và mức độ bão hòa oxy của người bệnh.
• Theo dõi mức độ hồi phục ý thức và khả năng phản ứng của người bệnh.
• Kiểm soát cơn đau bằng thuốc giảm đau theo chỉ định.
• Nếu người bệnh buồn nôn hoặc nôn, bác sĩ có thể cho dùng thuốc chống nôn.
• Khuyến khích người bệnh uống nước ngay khi họ có thể uống được.
• Cho người bệnh ăn thức ăn mềm, tăng cường đồ uống dinh dưỡng, dễ nuốt vì sau khi rút mask thanh quản, người bệnh có thể cảm giác khó ăn trong một thời gian.
• Nghỉ ngơi nhiều trong thời gian hồi phục.
• Tái khám theo lịch để bác sĩ đánh giá quá trình hồi phục và giải quyết mọi vấn đề biến chứng có thể phát sinh.
• Người bệnh có thể bị đau họng sau khi thực hiện gây mê bằng phương pháp gây mê mask thanh quản. Đây là tình trạng phổ biến và thường sẽ khỏi trong vòng vài ngày.
• Sau khi rút mask thanh quản, người bệnh có thể bị khàn giọng tạm thời hoặc khó nói. Tình trạng này cũng phổ biến và sẽ khỏi trong vài ngày.
• Theo dõi bất kỳ dấu hiệu chảy máu nào từ miệng hoặc mũi. Nếu bị chảy máu, hãy liên hệ ngay với bác sĩ.
• Theo dõi các dấu hiệu nhiễm trùng, như sốt, đỏ hoặc sưng.

Câu hỏi thường gặp

1. Khi nào nên sử dụng gây mê mask thanh quản thay vì nội khí quản?

Nên sử dụng gây mê mask thanh quản thay vì nội khí quản trong các tình huống cần có kỹ thuật kiểm soát đường thở ít xâm lấn hơn. Sử dụng phương pháp gây mê mask thanh quản trong quá trình gây mê toàn thân có thể làm giảm sự xuất hiện của các biến chứng, như rối loạn nhịp tim, thiếu oxy và ho sau phẫu thuật. Hơn nửa, tỷ lệ đặt thành công của mask thanh quản trong lần đầu tiên cao hơn phương pháp đặt nội khí quản.

2. Sau khi gây mê mask thanh quản bao lâu bệnh nhân tỉnh lại?

Sau khi gây mê mask thanh quản 10-15 phút người bệnh sẽ tỉnh lại hoàn toàn, tùy vào loại thuốc mê và liều lượng duy trì mê, thời điểm ngưng thuốc mê. Thông thường người bệnh được thoát mê sau 10 phút mà không cần thiết phải hóa giải giãn cơ vì khoảng 90% trường hợp gây mê mask thanh quản không cần dùng thuốc giãn cơ khi khởi mê.

Như vậy, phương pháp gây mê mask thanh quản là một kỹ thuật gây mê toàn thân có sử dụng mask thanh quản (Laryngeal mask airway – LMA) để hỗ trợ hô hấp cho người bệnh trong suốt quá trình gây mê. Phương pháp gây mê mask thanh quản được sử dụng nhiều trong phẫu thuật, cấp cứu.

Khoa Gây mê – Hồi sức, BVĐK Tâm Anh TP.HCM và Đơn vị Gây mê – Hồi sức, Trung tâm khám chữa bệnh Tâm Anh Quận 7 đã và đang áp dụng thành công công nghệ gây mê mask thanh quản mới nhất, được thực hiện bởi các chuyên gia, bác sĩ hàng đầu, với nhiều năm kinh nghiệm, ứng dụng mask thanh quản thế hệ mới I-GEL sử dụng 1 lần, không cần phải bơm bóng, an toàn cho trẻ sơ sinh, các trường hợp nguy kịch, quản lý chặt chẽ rủi ro, biến chứng trong suốt quá trình gây mê hoặc hồi sức tích cực, cấp cứu.

Hy vọng các thông tin vừa chia sẻ trong bài viết trên đã giúp bạn hiểu thêm về phương pháp gây mê mask thanh quản, ưu điểm, chỉ định và quy trình thực hiện, cũng như các rủi ro có thể gặp phải và cách chăm sóc người bệnh sau khi gây mê mask thanh quản.