Bị thiếu máu cần bổ sung gì? Các loại vi chất cần cơ thể hấp thu

Thiếu máu cần bổ sung gì là thắc mắc chung của nhiều người bệnh thiếu máu. Một số dưỡng chất nên cần ưu tiên có trong thực đơn của người bệnh. Vậy thiếu máu là thiếu chất gì? Thiếu máu bổ sung chất gì giúp hỗ trợ cải thiện bệnh?

Bài viết được tư vấn bởi Trung tâm Thông tin Y khoa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM.

Thiếu máu là loại bệnh gì?

Trước khi giải đáp thắc mắc thiếu máu cần bổ sung gì, chúng ta cần tìm hiểu một số thông tin tổng quan về căn bệnh thiếu máu. Thiếu máu là căn bệnh rối loạn về máu, khiến cho số lượng hồng cầu/nồng độ huyết sắc tố trong hồng cầu bị thấp. Người bệnh thiếu máu có mức độ huyết sắc tố thấp hơn 120 g/L.

Hồng cầu có chức năng vận chuyển oxy đi từ phổi đến những tế bào và mô trong cơ thể. Tiếp đó, hồng cầu mang CO2, chất thải trở lại phổi để thải ra bên ngoài. Huyết sắc tố (hemoglobin) là một loại protein giàu sắt có trong hồng cầu, đảm nhận chức năng vận chuyển các phân tử O2.

Nếu không có đủ sắt trong cơ thể, tủy xương không thể tạo ra đủ hàm lượng huyết sắc tố. Nếu lượng huyết sắc tố trong cơ thể ở mức thấp, tủy xương sẽ tạo ra tế bào hồng cầu ít hơn. Lúc này, các tế bào được sản sinh có xu hướng nhỏ và nhợt nhạt hơn tế bào hồng cầu bình thường. Một khi những tế bào hồng cầu không thể cung cấp đủ lượng O2 để phục vụ cho nhu cầu của cơ thể thì sẽ dẫn đến căn bệnh thiếu máu.

Theo WHO (Tổ chức Y tế Thế giới), ước tính trên toàn cầu có khoảng 40% trẻ em trong độ tuổi từ 6 – 59 tháng tuổi, 30% phụ nữ trong độ tuổi từ 15 – 49 tuổi, 37% thai phụ bị thiếu máu. Ước tính có khoảng 1,93 tỷ người bị thiếu máu trong năm 2021.

>> Xem thêm: Bị thiếu máu có nguy hiểm không? Yếu tố nào tăng nguy cơ mắc bệnh?

Thiếu máu là thiếu chất gì?

Thiếu máu là bệnh lý có nhiều loại khác nhau. Trong đó có một số loại bệnh thiếu máu xảy ra do thiếu chất, chẳng hạn như:

• Thiếu sắt: Thiếu máu do thiếu sắt xảy ra khi trong cơ thể không có đủ lượng sắt. Đây là loại bệnh thiếu máu xuất hiện phổ biến hơn cả. Người bệnh thiếu máu do thiếu sắt mức độ nhẹ/trung bình có thể không gặp bất kỳ triệu chứng gì. Người bệnh thiếu máu do thiếu sắt mức độ nặng hơn có thể gặp những triệu chứng như nặng ngực, choáng váng, khó thở, mệt mỏi, tim đập nhanh, hồi hộp, da nhợt nhạt, tay chân lạnh…
• Thiếu vitamin B12: Thiếu máu do thiếu vitamin B12 là tình trạng cơ thể thiếu những tế bào hồng cầu mạnh khỏe do hàm lượng vitamin B12 thấp hơn bình thường. Nhìn chung, bệnh thiếu máu này thường phát triển chậm trong vài tháng cho đến nhiều năm. Có thể khó để nhận biết những dấu hiệu ban đầu. Chỉ khi bệnh diễn tiến nghiêm trọng, người bệnh có thể gặp những triệu chứng như da tái xanh/nhợt nhạt, tim đập nhanh, hồi hộp, tê ngứa tay chân, sụt cân, yếu cơ…
• Thiếu axit folic (folate/vitamin B9): Thiếu máu do thiếu axit folic xảy ra khi cơ thể hấp thu axit folic kém hoặc người bệnh có chế độ ăn uống thiếu axit folic. Thiếu máu do thiếu axit folic ít phổ biến hơn loại bệnh thiếu máu do thiếu vitamin B12.

>> Tham khảo: Thiếu máu uống vitamin gì?

Bị thiếu máu cần bổ sung gì?

Thiếu máu cần bổ sung gì là băn khoăn của nhiều người bệnh. Dưới đây là danh sách gợi ý các vi chất nên bổ sung cho cơ thể khi bị thiếu máu:

1. Sắt

Sắt là thành phần có vai trò quan trọng để cấu tạo hồng cầu – tế bào vận chuyển O2 đi nuôi cơ thể (1). Thế nên thiếu sắt là nguyên do hàng đầu dẫn đến bệnh thiếu máu. Người thiếu máu có thể bổ sung sắt thông qua khẩu phần ăn uống hàng ngày để giúp gia tăng trữ lượng sắt bên trong cơ thể.

2. Đồng

Đồng là khoáng chất cần thiết cho quá trình sản sinh tế bào hồng cầu. Đồng cũng giúp cơ thể tạo ra laccase – enzyme hỗ trợ cơ thể hấp thụ và dùng sắt được hiệu quả hơn. Điều này đồng gián tiếp tham gia vào quá trình sản xuất cũng như tái tạo máu. Cơ thể bị thiếu đồng làm tăng nguy cơ mắc chứng thiếu máu do thiếu sắt.

3. Kẽm

Kẽm là chất xúc tác cho nhiều enzyme có vai trò cần thiết cho quá trình hình thành tế bào hồng cầu. Áp dụng chế độ dinh dưỡng thiếu kẽm làm khả năng tái tạo hồng cầu mạnh khỏe bị suy giảm.

4. Folate

Folate (axit folic/vitamin B9) là dưỡng chất cần thiết cho quá trình sản sinh tế bào máu.

Thiếu folate làm mật độ hồng cầu sụt giảm, dẫn đến bệnh thiếu máu do thiếu folate. Khi cơ thể bị thiếu folate, những tế bào hồng cầu thường có kích thước lớn một cách bất thường, làm chúng dễ bị tắc nghẽn tại tủy xương, khó lưu thông để cung cấp đầy đủ O2 cho cơ thể, gây ra căn bệnh thiếu máu nguyên hồng cầu khổng lồ (MA).

Cơ thể mỗi người không thể lưu trữ số lượng lớn folate. Thế nên bạn cần liên tục bổ sung folate thông qua chế độ ăn uống hàng ngày để giúp duy trì hàm lượng folate chuẩn trong máu.

5. Protein

Protein là thành phần cấu tạo khung tế bào, tham gia vào những phản ứng sinh học trong tế bào. Protein có trong chất nền ngoại bào, nhân tế bào, giúp duy trì cũng như phát triển mô. Protein có vai trò quan trọng trong việc định hình, duy trì hoạt động của các tế bào máu. Theo Viện dinh dưỡng Quốc gia, để duy trì sức khỏe tối ưu, nam/nữ trưởng thành cần bổ sung trung bình 1,13 gam protein/kg/ngày.

6. Vitamin B12

Vitamin B12 giữ vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ cơ thể sản sinh tế bào hồng cầu.

Nồng độ vitamin B12 thấp làm quá trình sản sinh tế bào hồng cầu sụt giảm, ngăn hồng cầu phát triển một cách bình thường. Ở trạng thái mạnh khỏe, hồng cầu thường có kích thước nhỏ, hình tròn. Thế nhưng khi nồng độ vitamin B12 trong cơ thể sụt giảm, các hồng cầu thường có kích thước to, hình bầu dục, khiến chúng khó di chuyển từ tủy xương đi vào máu, dẫn đến căn bệnh thiếu máu đặc thù – thiếu máu nguyên hồng cầu khổng lồ (MA). Bổ sung vitamin B12 có thể giúp phòng tránh căn bệnh thiếu máu này.

7. Vitamin C

Thiếu máu cần bổ sung gì? Bạn có thể chủ động bổ sung vitamin C. Mặc dù vitamin C không đóng góp trực tiếp trong sự cấu tạo, phát triển tế bào máu, thế nhưng việc dung nạp loại vitamin này hỗ trợ cơ thể hấp thụ sắt một cách hiệu quả hơn, từ đó sản sinh được nhiều hồng cầu hơn. Tiêu thụ khoảng 100 mg vitamin C/ngày giúp cơ thể cải thiện khoảng 67% khả năng hấp thụ sắt.

8. Vitamin A

Vitamin A cũng là chất giữ vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ cơ thể sản sinh hồng cầu. Mỗi người có thể chủ động bổ sung vitamin A qua khẩu phần hàng ngày để giúp ngăn ngừa chứng thiếu máu.

Người bị thiếu máu ăn gì?

Ngoài việc tìm hiểu thiếu máu cần bổ sung gì, người bệnh thiếu máu nên biết bản thân nên ăn loại thực phẩm nào. Người bị thiếu máu nên dùng những loại thực phẩm chứa nhiều axit folic, sắt, vitamin C… giúp cơ thể tăng cường sản xuất hồng cầu, huyết sắc tố trong máu, ví dụ như:

• Cải bó xôi: Cải bó xôi chứa hàm lượng cao folate cùng những vi chất quan trọng như vitamin A, C, K, sắt… Tất cả các dưỡng chất này đều có lợi cho sức khỏe, hỗ trợ cơ thể phát triển, bao gồm cả hệ thống tuần hoàn máu.
• Củ dền: Củ dền chứa nhiều vitamin C, hỗ trợ cơ thể hấp thụ sắt tốt hơn và sản sinh hồng cầu hiệu quả. Củ dền cũng chứa những vi chất có lợi khác như sắt, folate…
• Thịt đỏ: Các loại thịt đỏ (thịt bò, thịt dê, thịt cừu…) đều chứa hàm lượng sắt dồi dào. Thịt đỏ còn chứa các dưỡng chất khác như folate, protein, vitamin B12… giúp ngăn ngừa chứng thiếu máu.
• Bơ đậu phộng: Bơ đậu phộng chứa hàm lượng protein, sắt, folate… phong phú, giúp cơ thể ngăn ngừa chứng thiếu máu.
• Cà chua: Thành phần dưỡng chất chính trong cà chua có thể giúp phòng ngừa chứng thiếu máu, bao gồm vitamin C, A, folate, đồng, kẽm…
• Lựu: Lựu giàu vitamin C, folate, sắt, kẽm… giúp cải thiện hiệu suất sản sinh máu và tái tạo hồng cầu. Lựu còn chứa nhiều hợp chất polyphenolic giúp cải thiện lưu thông máu, hỗ trợ chữa trị những triệu chứng thiếu máu phổ biến.
• Đậu nành: Đậu nành chứa hàm lượng protein và sắt dồi dào, giúp cải thiện tình trạng thiếu máu.
• Cá biển: Cá biển (cá ngừ, cá hồi, cá mòi, cá thu, cá trích…) chứa hàm lượng vitamin B12, kẽm, sắt, đồng… cao giúp phòng ngừa sớm những triệu chứng của bệnh thiếu máu. Những dưỡng chất trong cá biển cần thiết cho quá trình sản sinh và duy trì lượng hồng cầu ở mức ổn định.

Thiếu máu nên bổ sung gì? Ngoài những loại thực phẩm kể trên, người bị thiếu máu có thể dùng thêm trứng, mật ong, nội tạng động vật (thận, tim, gan), hải sản giáp xác, hạt bí, nho khô… để góp phần cải thiện triệu chứng thiếu máu.

Gợi ý thực đơn cho người thiếu máu

Chúng ta đã biết thiếu máu cần bổ sung gì, người bị thiếu máu nên ăn gì, tiếp theo hãy cùng tham khảo thực đơn bổ máu được gợi ý dưới đây:

Thực đơn hàng ngày dành cho người thiếu máu nên được xây dựng bao gồm 3 bữa chính xen kẽ với 3 bữa phụ. Các món ăn được đưa vào thực đơn phải cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng, giúp cải thiện chứng thiếu máu.

• Thực đơn bữa sáng: Người bệnh thiếu máu cần được cung cấp đủ năng lượng từ bữa sáng để có thể tham gia vào những hoạt động trong ngày với trạng thái sức khỏe tốt. Bạn có nhiều lựa chọn cho bữa sáng thông qua các món nước, hấp, cháo… ví dụ như:
  • Món nước: Hủ tiếu sườn, phở bò, bánh canh cá lóc, miến gà, miến vịt, nuôi nấu thịt băm, bánh canh cua, bánh canh ghẹ…
  • Món cháo: Cháo gạo nếp gan lợn, cháo thịt bò, cháo cá hồi, cháo gà, cháo tôm, cháo trứng gà, cháo nghêu, cháo hàu…
  • Món hấp: Bánh bao, bánh cuốn, bánh giò, bánh bèo, há cảo, bánh ướt, khoai lang hấp…
  • Các món khác: Cơm tấm, bánh mì xíu mại, bánh mì trứng, bún chả giò, bún thịt xào, bánh mì sandwich phết bơ đậu phộng…
• Thực đơn bữa trưa: Bữa trưa trong thực đơn dành cho người thiếu máu nên có đủ 5 món cơm, mặn, canh, xào, tráng miệng (trái cây). Bạn có thể kết hợp đa dạng nhiều món ăn ngon, bổ máu trong bữa trưa, chẳng hạn như:
  • Món mặn: Cá mòi kho, sườn ram nước dừa, thịt heo kho cà rốt, gà kho gừng, bò cuốn lá lốt, sườn nướng mật ong, cá ngừ kho thơm…
  • Món xào: Thịt bò xào hành tây, thịt bò xào giá hẹ, thịt heo xào bông cải xanh, sò huyết xào mướp, nấm kim châm xào thịt heo…
  • Món canh: Canh sườn non hầm củ cải trắng, canh cải bó xôi nấu cua xay, canh bí đao nấu xương bò, canh cải cúc nấu lá lách, canh giò heo củ dền…
  • Trái cây: Táo, nho, dâu tây, dưa hấu, ổi, bưởi, cam, chuối chín, quýt, kiwi, dưa lưới…
• Thực đơn bữa tối: Bữa tối trong thực đơn dành cho người thiếu máu nên có đủ 5 món cơm, mặn, canh, xào, tráng miệng (trái cây). Ở bữa tối, bạn không nên dùng những món chứa nhiều dầu mỡ để hạn chế gây áp lực cho dạ dày. Dưới đây là một vài món ăn phù hợp để người bị thiếu máu dùng trong bữa tối:
  • Món mặn: Tôm hấp nước dừa, trứng cút kho tôm khô, thịt băm kho lá quế, đậu hũ kho rau củ, cá lóc hấp bầu, cá thu kho cà chua…
  • Món xào: Nấm rơm xào cải thìa, rau củ xào thập cẩm, củ sắn xào thịt băm, su hào xào tôm, giá hẹ xào huyết, măng tây xào tôm…
  • Món canh: Gà hầm thuốc bắc, canh gà hầm tam thất, canh bầu nấu tôm xay, canh cà chua nấu trứng, canh rau dền thịt băm…
  • Trái cây: Quả anh đào, lê, chôm chôm, bơ, hồng, lựu, việt quất, đu đủ chín, nho khô…
• Thực đơn bữa phụ: Người bị thiếu máu có thể uống sữa hạt hoặc sữa công thức (loại phù hợp với người thiếu máu) trong 2 bữa phụ (sau 2 bữa sáng và tối). Ở bữa phụ sau bữa trưa, bạn có thể dùng các món bánh, chè. Người bệnh thiếu máu có thể tham khảo thực đơn bữa phụ sau đây:
  • Sữa: Sữa bí đỏ, sữa hạt sen, sữa công thức, sữa đậu xanh, sữa bắp, sữa mè đen, sữa đậu phộng, sữa đậu nành…
  • Chè: Chè đậu đỏ, chè đậu đen, chè hạt sen, chè đậu xanh, chè đậu trắng, chè thập cẩm…
  • Bánh: Bánh quế, bánh khoai mì nướng, bánh da lợn, bánh chuối, bánh su kem, bánh bông lan…
  • Các món ăn khác: Rau câu, đậu hũ nước đường, sâm bổ lượng…

Lưu ý khi bổ sung cho người thiếu máu

Bên cạnh việc tìm hiểu thiếu máu cần bổ sung gì, người bệnh thiếu máu nên lưu ý thêm một số vấn đề khi bổ sung vi chất thông qua chế độ dinh dưỡng, cụ thể như sau:

• Người bị thiếu máu cần hạn chế dùng những món ăn bổ máu cùng với các thực phẩm chứa lượng canxi quá nhiều, ví dụ như sữa đặc, sữa chua, phô mai… do canxi khiến cơ thể giảm hấp thu sắt.
• Những loại thức uống như cà phê, trà thường có chứa nhiều polyphenol, tanin làm cản trở quá trình hấp thu sắt. Thế nên bạn không nên uống cà phê, trà chung với những loại thực phẩm giúp bổ máu.
• Vitamin C giúp cơ thể hấp thu sắt tốt hơn. Người bệnh thiếu máu nên kết hợp dùng những loại thực phẩm bổ máu với các thực phẩm dồi dào vitamin C, chẳng hạn như cam, ổi, nước ép bưởi, bông cải xanh, cải xoăn, cải bó xôi… nhằm giúp cơ thể hấp thụ sắt hiệu quả hơn.
• Người bị thiếu máu cần đảm bảo sự cân đối khi tiến hành bổ sung sắt thông qua hai nguồn thực phẩm từ thực vật và động vật một cách linh hoạt. Người bệnh nên cải thiện chất lượng bữa ăn sao cho đảm bảo cung cấp đầy đủ chất sắt theo nhu cầu được bác sĩ khuyến nghị (dựa trên giới tính, độ tuổi…).

>> Tham khảo thêm: Thiếu máu nên uống nước gì?

Trong việc chữa trị, phòng ngừa bệnh thiếu máu, ngoài việc bổ sung vi chất thông qua thực phẩm bổ máu, người bệnh có thể cân nhắc dùng thuốc để cải thiện tình trạng bệnh. Hiện nay, các loại thuốc bổ máu thường chứa đủ những thành phần có ích cho quá trình sản sinh máu, ví dụ như kẽm, folate, vitamin B12, sắt… qua đó giúp mức hồng cầu mạnh khỏe nhanh chóng khôi phục, đẩy lùi bệnh thiếu máu. Lưu ý, người bệnh chỉ nên dùng thuốc bổ máu theo chỉ định của bác sĩ.

Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Khoa Nội tổng hợp, Quý khách vui lòng liên hệ:

Mong rằng thông qua bài viết này, bạn đọc đã biết thiếu máu cần bổ sung gì. Khi băn khoăn thiếu máu nên bổ sung gì, người bệnh nên đến cơ sở y tế thăm khám để nhận được tư vấn trực tiếp từ bác sĩ.