Phục hồi chức năng sau thay khớp vai: Lợi ích và phương pháp

Phục hồi chức năng sau thay khớp vai đóng vai trò tích cực trong việc hồi phục, giúp người bệnh quay lại sinh hoạt bình thường. Tập phục hồi chức năng sau phẫu thuật thay khớp vai gồm những gì?

Tổng quan về phẫu thuật thay khớp vai

Phẫu thuật thay khớp vai là phương pháp thay toàn bộ hoặc một phần khớp vai tổn thương bằng khớp nhân tạo. Kỹ thuật này được áp dụng cho người bị viêm khớp vai, rách cơ chóp xoay vai, gãy xương vai, thoái hóa khớp vai… trong trường hợp các phương pháp điều trị như dùng thuốc hay vật lý trị liệu không mang lại hiệu quả.

Hiện, có 3 loại phẫu thuật thay khớp vai gồm:

• Phẫu thuật thay khớp vai toàn phần
• Phẫu thuật thay khớp vai bán phần
• Phẫu thuật thay khớp vai toàn phần đảo ngược

Tùy theo tình trạng tổn thương của từng người, bác sĩ chuyên khoa sẽ chỉ định phương pháp phục hồi chức năng sau phẫu thuật phù hợp nhất.

Lợi ích khi phục hồi chức năng sau thay khớp vai

Phục hồi chức năng sau phẫu thuật thay khớp vai đóng vai trò quan trọng trong điều trị và phục hồi. Phương pháp này giúp người bệnh phòng tránh tổn thương hậu phẫu, đồng thời phục hồi sức mạnh của các cơ xung quanh và sự linh hoạt của khớp vai. Hơn hết, phục hồi chức năng còn cho phép người bệnh có thể nhanh chóng quay lại cuộc sống hằng ngày, tự thực hiện những sinh hoạt cá nhân một cách độc lập mà không cần người hỗ trợ [1].

Khi nào cần thực hiện phục hồi chức năng sau phẫu thuật thay khớp vai?

Tập phục hồi chức năng sau thay khớp vai được thực hiện khi bác sĩ chỉ định. Điều này dựa trên loại phẫu thuật, tình trạng tổn thương, mức độ hồi phục… Người bệnh không nên tự ý thực hiện khi chưa có sự hướng dẫn của bác sĩ hay kỹ thuật viên vật lý trị liệu.

Nguyên tắc khi phục hồi chức năng sau thay khớp vai

Nguyên tắc phục hồi chức năng sau thay khớp vai cần đảm bảo:

• Bảo vệ khớp vai mới thay và vùng gân cơ gần khu vực phẫu thuật để đảm bảo gân cơ liền lại tốt sau khi can thiệp.
• Hỗ trợ giảm đau nhức và phù nề.
• Ngăn ngừa tình trạng kết dính tại khớp, giảm kéo giãn dây chằng và bao khớp.
• Phục hồi tối đa khả năng vận động của khớp vai và các khớp lân cận như khớp khuỷu, khớp cổ tay và khớp bàn tay.
• Giúp người bệnh sớm quay lại các hoạt động thường ngày.

Phương pháp phục hồi chức năng sau thay khớp vai

1. Giai đoạn sau phẫu thuật

Sau phẫu thuật, khớp vai cần được bất động bằng cách đeo đai nâng, đồng thời cố định vai ở tư thế xoay trong và tư thế khép. Nên sử dụng đai vào ban ngày lẫn ban đêm để tránh khớp vai bị duỗi, căng bao khớp hay gân cơ dưới vai trong lúc ngủ. Suốt thời gian này, người bệnh cần tránh cử động ở khu vực vai vừa thay khớp. Song song đó, hạn chế các động tác nâng hay cầm đồ vật.

2. Vận động trị liệu

Trị liệu thông qua vận động được tiến hành theo các giai đoạn:

2.1. Giai đoạn 1 (khoảng 1-3 tuần sau phẫu thuật)

Mục tiêu:

• Bảo vệ và duy trì vùng khớp vai vừa phẫu thuật
• Kiểm soát tình trạng đau nhức, sưng tấy, phù nề và cứng khớp vai
• Hỗ trợ vai và cánh tay cử động nhẹ nhàng

Bài tập phục hồi chức năng gợi ý:

Bài tập con lắc cho vùng vai:

• Tần suất: 1-2 lần/ngày, 10-20 cái/lần
• Người bệnh cúi người tạo thành góc 90 độ.
• Đặt tay không phẫu thuật lên bàn hoặc ghế để giữ thăng bằng, cánh tay phẫu thuật thả lỏng.
• Phối hợp cùng cơ thể khi di chuyển cánh tay phẫu thuật sang trái – phải, trước – sau hoặc theo chiều kim đồng hồ.

Bài tập nâng vai thụ động:

• Tần suất: 1-2 lần/ngày, 5-10 cái/lần
• Ở tư thế nằm ngửa, người bệnh đặt hai tay song song
• Dùng cánh tay không đau hoặc nhờ người hỗ trợ từ từ nâng cánh tay phẫu thuật lên cao tuỳ theo ngưỡng dung nạp đau rồi hạ xuống nhẹ nhàng.

2.2. Giai đoạn 2 (khoảng 4-6 tuần sau phẫu thuật)

Mục tiêu:

• Tiếp tục bảo vệ và duy trì khớp vai phẫu thuật
• Cải thiện sức mạnh của các cơ quanh xương bả vai
• Giảm sưng tấy và đau nhức, khôi phục sự ổn định của khớp vai

Bài tập phục hồi chức năng gợi ý:

Bài tập đẩy tay thụ động:

• Tần suất: 1 lần/ngày, 10-15 cái/lần
• Người bệnh nằm ngửa trên giường.
• Hai khuỷu tay gấp lại thành góc 90 độ, đồng thời nắm một chiếc gậy.
• Dùng tay không phẫu thuật đẩy nhẹ gậy sang trái hoặc phải, tay phẫu thuật vẫn giữ nguyên vị trí và được di chuyển theo gậy.
• Giữ khoảng 10 giây rồi tiếp tục đẩy tay về phía ngược lại.

Bài tập tay bò trên tường:

• Tần suất: 1 lần/ngày, 5-10 cái/lần
• Đứng thẳng và quay mặt vào tường
• Đặt cánh tay vừa phẫu thuật khớp vai lên tường, chú ý giữ thẳng khuỷu tay.
• Dùng các ngón tay bò lên tường đến vị trí cao nhất có thể, giữ khoảng 10 giây rồi từ từ đưa tay về vị trí ban đầu.

Bài tập xoay ngoài vai:

• Tần suất: 1 lần/ngày, 10-15 cái/lần
• Đứng thẳng, dựa phần khớp vai vừa phẫu thuật vào tường hoặc cửa.
• Gập khuỷu tay vuông góc 90 độ, cẳng tay song song mặt sàn.
• Từ từ đẩy mu bàn tay vào tường, giữ khoảng 5-10 giây rồi thả lỏng.

2.3. Giai đoạn 3 (khoảng 10-12 tuần sau phẫu thuật)

Mục tiêu:

• Bảo vệ khớp vai
• Khôi phục phạm vi chuyển động của khớp vai
• Phục hồi sức mạnh khớp vai

Bài tập phục hồi chức năng gợi ý:

Bài tập chèo thuyền:

• Tần suất: 1-2 lần/ngày, 15-20 cái/lần
• Cố định dây kháng lực vào một vật ở độ cao ngang thắt lưng.
• Đứng thẳng, mặt hướng vào cửa và cách cửa khoảng 3 bàn chân.
• Hai tay nắm hai đầu dây rồi từ từ kéo dây về phía ngực.

Bài tập lăn bóng trên tường:

• Tần suất: 1-2 lần/ngày, 5-10 cái/lần
• Đứng thẳng, hướng mặt vào tường
• Dùng tay phẫu thuật khớp vai cầm một quả bóng nhỏ rồi lăn vào tường theo hướng từ dưới lên trên và ngược lại.

Bài tập nằm nghiêng người xoay ngoài vai:

• Tần suất: 1 lần/ngày, 10-20 cái/lần
• Nằm nghiêng người về phía vai không phẫu thuật
• Gập khuỷu tay phẫu thuật một góc 90 độ và giữ sát vào người
• Từ từ đưa tay lên phía trên, giữ khoảng 2-3 giây rồi hạ xuống. Có thể cầm tạ tay trọng lượng nhẹ khi tập.

2.4. Giai đoạn 4 (hơn 12 tuần sau phẫu thuật)

Mục tiêu:

• Duy trì phạm vi chuyển động của khớp vai
• Tăng cường sức mạnh khớp vai
• Khôi phục các hoạt động bình thường

Bài tập phục hồi chức năng gợi ý:

Bài tập nằm sấp mở rộng vai:

• Tần suất: 2-3 lần/ngày, 10-15 cái/lần
• Nằm sấp, thả lỏng tay bị đau ở mép giường, ngón cái hướng ra ngoài.
• Giữ thẳng khuỷu tay, duỗi cánh tay ra, đồng thời nâng vai lên cao nhất có thể.
• Giữ khoảng 2 giây rồi từ từ thả cánh tay về vị trí ban đầu.

Bài tập Resistance Band:

• Tần suất: 1-2 lần/tuần, 10-15 cái/lần
• Đứng thẳng, hai chân rộng bằng vai.
• Một chân giữ một đầu dây kháng lực.
• Dùng tay bị đau kéo đầu dây còn lại lên cao hết mức có thể rồi hạ xuống.

* Lưu ý: Những bài tập trên đây chỉ mang tính tham khảo tuỳ. Người bệnh nên tập luyện dưới sự hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa và kỹ thuật viên vật lý trị liệu để đảm bảo an toàn và hiệu quả nhất.

3. Liệu pháp nhiệt

Nhiệt trị liệu là liệu pháp áp dụng nhiệt dẫn vào cơ thể, tăng khả năng tuần hoàn máu ở vùng khớp vai bị tổn thương. Qua đó hỗ trợ thư giãn cơ, giảm đau nhức và cải thiện khả năng vận động cho khớp vai. Phương pháp phục hồi chức năng sau thay khớp vai này gồm hai loại:

• Nhiệt nóng: gồm các liệu pháp như chườm nóng, chiếu tia hồng ngoại, sóng ngắn… Thời gian thực hiện khoảng 10-15 phút, không nên lâu hơn vì có thể làm tổn thương da. Qua đó giúp thư giãn cơ, giảm căng cứng, tăng cường lưu thông máu và đẩy nhanh quá trình hồi phục của khớp vai. Lưu ý, phương pháp này chỉ nên áp dụng khi tình trạng viêm đã thuyên giảm.
• Nhiệt lạnh: gồm các liệu pháp như chườm lạnh hoặc ngâm lạnh. Phương pháp này giúp làm co mạch nhanh chóng, giảm sưng và viêm ở vùng vai. Nhiệt lạnh được áp dụng cho những trường hợp viêm khớp cấp tính. Tránh đặt túi làm lạnh trực tiếp lên da.

4. Điện trị liệu

Các phương pháp điện trị liệu gồm điện phân, điện xung, giao thoa… Tùy theo mức độ tổn thương của từng cá nhân mà bác sĩ sẽ chỉ định liệu pháp phù hợp. Phương pháp này góp phần thúc đẩy lưu thông máu, giảm phù nề và đau nhức. Qua đó cải thiện khả năng vận động ở vùng khớp vai bị tổn thương. Những đối tượng cần thận trọng khi áp dụng điện trị liệu gồm người bị sốt cao, làn da nhạy cảm, sử dụng máy tạo nhịp tim, phụ nữ đang mang thai…

5. Thủy trị liệu

Đây là phương pháp phục hồi chức năng sau thay khớp vai bằng cách sử dụng nước (nóng hoặc lạnh) với áp lực khác nhau tác động lên bề mặt da vùng khớp sau phẫu thuật. Các liệu pháp thủy trị liệu phổ biến gồm tia nước, massage dưới nước, tắm vòi sen, tắm bồn… Tuy nhiên, phương pháp này chỉ áp dụng sau khi cắt chỉ nhằm tránh làm nhiễm trùng vết mổ.

6. Hoạt động trị liệu hỗ trợ khác

Bên cạnh những phương pháp nói trên, bác sĩ có thể hướng dẫn người bệnh thực hiện thêm một số hoạt động trị liệu bổ sung. Mục đích nhằm giảm đau tối ưu và tăng cường biên độ chuyển động của khớp vai. Ngoài ra, người bệnh còn có thể được chỉ định những hoạt động trị liệu khác cho các khớp xung quanh như cánh hay cổ tay để đảm bảo chức năng khi thực hiện những hoạt động thường ngày.

Phục hồi chức năng sau thay khớp vai kéo dài bao lâu?

Thời gian thực hiện phục hồi chức năng sau phẫu thuật thay khớp vai phụ thuộc vào nhiều yếu tố như phương pháp thay khớp vai, mức độ tổn thương, tuổi tác, khả năng đáp ứng các bài tập… Người bệnh nên tuân theo liệu trình phục hồi chức năng do bác sĩ xây dựng để đạt kết quả tốt nhất.

Một số lưu ý trong giai đoạn phục hồi chức năng sau thay khớp vai

Để đạt hiệu quả tốt nhất, người bệnh khi tập phục hồi chức năng sau thay khớp vai cần lưu ý:

• Trong thời gian đầu, người bệnh nên đeo đai nâng cho đến khi có chỉ định của bác sĩ để bảo vệ khớp vai.
• Tập đúng kỹ thuật nhằm tránh làm tổn thương vai, ảnh hưởng đến khả năng hồi phục.
• Nên lựa chọn trang phục thoải mái để thuận tiện trong quá trình tập luyện.
• Thực hiện các bài tập theo hướng dẫn của bác sĩ hoặc kỹ thuật viên vật lý trị liệu để đảm bảo tập đúng động tác, cường độ và biên độ mở rộng khớp vai.
• Tập luyện với cường độ phù hợp, nên nghỉ ngơi nếu cảm thấy mệt hoặc đau khớp vai, tránh vận động quá sức.
• Tránh dùng tay vừa phẫu thuật thay khớp vai nhấc hoặc nâng vật nặng.

Phục hồi chức năng sau thay khớp vai tại BVĐK Tâm Anh

Trung tâm Chấn thương chỉnh hình, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh là nơi địa chỉ phục hồi chức năng sau thay khớp vai uy tín. Tại đây quy tụ đội ngũ chuyên gia, bác sĩ có chuyên môn cao và giàu kinh nghiệm. Song song đó, bệnh viện còn đầu tư hệ thống trang thiết bị hiện đại bậc nhất gồm máy chụp CT 768, máy cộng hưởng từ thế hệ mới Magnetom Amira BioMatrix, máy đo mật độ xương, máy siêu âm… Qua đó nâng cao hiệu quả trong việc chẩn đoán và điều trị các bệnh lý xương khớp, tăng khả năng hồi phục cho người bệnh.

Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh còn sở hữu phòng khám hiện đại, khu nội trú cao cấp cùng phòng phục hồi chức năng đầy đủ tiện nghi. Điều này giúp người bệnh được chăm sóc hậu phẫu một cách chu đáo và toàn diện, ổn định và phục hồi sức khỏe tốt nhất.

Tập phục hồi chức năng sau thay khớp vai rất quan trọng. Người bệnh nên thực hiện theo hướng dẫn của bác sĩ và kỹ thuật viên vật lý trị liệu để đảm bảo an toàn và hiệu quả nhất.