Mất ngủ tiểu đêm nguyên nhân do đâu? Cách điều trị thế nào?

Mất ngủ tiểu đêm kéo dài có thể gây ảnh hưởng đến sức khỏe, khiến người bệnh suy nhược, có thể dẫn đến biến chứng nghiêm trọng. Vậy tiểu đêm mất ngủ nguyên nhân do đâu? Điều trị tình trạng đi tiểu đêm mất ngủ thế nào?

Mối quan hệ giữa mất ngủ và tiểu đêm

Rối loạn giấc ngủ hay mất ngủ có thể do chứng tiểu đêm, tức là cảm giác bàng quang đầy dẫn đến nhu cầu phải thức dậy đi tiểu vào ban đêm. Một số khảo sát cho thấy buồn tiểu, muốn đi vệ sinh là lý do chính khiến nhiều người thức giấc vào ban đêm (ở mọi nhóm tuổi), điều này càng phổ biến hơn khi tuổi cao hơn.⁽¹⁾

Tiểu đêm là yếu tố dự báo độc lập về tình trạng mất ngủ và suy giảm chất lượng giấc ngủ. Các chuyên gia cũng chỉ ra rằng, chứng tiểu đêm có liên quan đến sự sụt giảm tổng số giờ ngủ và gây khó ngủ lại vào ban đêm (mất ngủ duy trì giấc ngủ).

Mặt khác, những vấn đề về giấc ngủ (bao gồm cả chứng mất ngủ) cũng có thể là yếu tố dẫn đến tình trạng tiểu đêm. Mất ngủ và tiểu đêm là những tình trạng làm trầm trọng thêm lẫn nhau. Nghiên cứu ở người lớn tuổi cho thấy việc ngủ ít hơn có thể làm tăng nguy cơ gặp chứng tiểu đêm. Có thể khó phân biệt trên lâm sàng tiểu đêm là nguyên nhân hay hậu quả của chứng mất ngủ, đặc biệt là ở những người lớn tuổi (thường mắc bệnh nền kèm theo, sử dụng nhiều loại thuốc).⁽²⁾

Nguyên nhân gây mất ngủ tiểu đêm nhiều lần

Nhìn chung, tình trạng mất ngủ tiểu đêm có thể xảy ra do các tác nhân, yếu tố nguy cơ sau:

1. Nguyên nhân sinh lý

Thực tế cho thấy những người lớn tuổi thường đi tiểu nhiều lần trong đêm và bị gián đoạn giấc ngủ. Điều này được lý giải là do sự ảnh hưởng của quá trình lão hóa đã làm suy giảm chức năng bài tiết, gia tăng tần suất đi tiểu.

Tình trạng tiểu đêm mất ngủ cũng có thể xảy ra do những yếu tố sinh lý khác, ví dụ như:

• Uống quá nhiều rượu bia, nước, đồ uống có chứa caffeine trước lúc ngủ khiến cơ thể dự trữ quá nhiều chất lỏng, kích thích bàng quang và những cơ quan khác, dễ gây mất ngủ và đi tiểu nhiều lần trong đêm.
• Thói quen sinh hoạt chưa khoa học hoặc ăn quá no vào buổi tối có thể khiến cơ thể khó chịu, ảnh hưởng đến chức năng dạ dày và hệ thống bài tiết.

2. Nguyên nhân bệnh lý

Một số tác nhân, yếu tố bệnh lý có thể gây ra chứng mất ngủ tiểu đêm, gồm:

2.1 Phì đại tuyến tiền liệt

Phì đại tuyến tiền liệt là bệnh lý phổ biến ở nam giới, đặc biệt là nam giới trung niên, lớn tuổi. Khi chức năng tuyến tiền liệt suy giảm do phì đại, có thể khiến dòng chảy nước tiểu tắc nghẽn, thành bàng quang dày lên. Nếu không phát hiện sớm và chữa trị hiệu quả, người bệnh có thể bị bí tiểu (khó đào thải nước tiểu), viêm nhiễm đường sinh dục, tiểu đêm mất ngủ nhiều lần.

2.2 Bàng quang tăng hoạt

Bàng quang tăng hoạt là hiện tượng bàng quang co bóp quá mức, khiến người bệnh bị buồn tiểu, tiểu sót (tần suất đi tiểu nhiều nhưng lượng nước tiểu trong mỗi lần tiểu rất ít). Giấc ngủ của người bệnh bị ảnh hưởng bởi cảm giác buồn tiểu. Những người thường xuyên thức khuya hoặc dùng quá nhiều chất kích thích như bia, rượu… có nguy cơ cao hơn gặp chứng bàng quang tăng hoạt.

2.3 Tiểu đường

Lượng đường dư thừa có xu hướng theo dòng nước tiểu dịch chuyển về thận, làm suy giảm chức năng thận, dẫn đến cảm giác buồn tiểu. Khi lượng nước tiểu trong bàng quang nhiều hơn có thể dẫn đến tình trạng tiểu đêm nhiều lần, làm gián đoạn giấc ngủ.

2.4 Bệnh lý thần kinh

Trong hệ thần kinh, não bộ là cơ quan tiếp nhận thông tin, chỉ huy và kiểm soát. Ở người bình thường, nếu bàng quang nhận đủ lượng nước tiểu, não bộ sẽ phát tín hiệu để báo hiệu cho biết cần đi tiểu. Nếu có vấn đề ở hệ thần kinh (rối loạn sinh lý hoặc mắc bệnh lý) thì sự chỉ đạo này có thể bị sai lệch (bàng quang chưa nhận đủ nước tiểu nhưng vẫn cảm thấy buồn tiểu). Lúc này, người bệnh phải đi tiểu nhiều lần, có thể gây ra chứng mất ngủ tiểu đêm.

2.5 Nhiễm khuẩn đường tiết niệu

Bệnh khởi phát do vi khuẩn xâm nhập, dẫn đến tình trạng viêm nhiễm, gây rối loạn chức năng đường tiết niệu và phải được chữa trị sớm. Nếu không kịp thời điều trị, tình trạng nhiễm khuẩn nghiêm trọng có thể làm rối loạn hệ tiết niệu, gây cảm giác buồn tiểu nhiều lần dẫn đến mất ngủ. Mặt khác, khi tình trạng viêm nhiễm lan rộng còn tiềm ẩn nguy cơ gây ra nhiều hệ lụy nguy hiểm.

2.6 Rối loạn đường tiểu dưới

Khi khả năng giữ nước của bàng quang bị thay đổi (lúc dự trữ nhiều, lúc dự trữ ít) có thể làm khởi phát cảm giác buồn đi tiểu nhiều vào ban đêm. Những tác nhân chính làm rối loạn đường tiểu dưới là bàng quang tăng hoạt, tắc nghẽn niệu đạo, viêm bàng quang mô kẽ, có thai…

2.7 Do thuốc

Việc dùng một số loại thuốc lợi tiểu, thuốc chứa thiazide, kali có thể gây ra tác dụng phụ, dẫn đến tình trạng đi tiểu đêm mất ngủ.

Tác hại của chứng tiểu đêm mất ngủ

Tình trạng mất ngủ tiểu đêm kéo dài, không được chẩn đoán, kiểm soát, điều trị có thể dẫn đến một số tác hại, biến chứng, ví dụ như:

• Tác động đến hệ thần kinh do phải thức dậy nhiều lần trong đêm, khiến trí nhớ giảm sút, làm người bệnh mệt mỏi khi thức dậy, giảm sự tỉnh táo, minh mẫn trong công việc, sinh hoạt.
• Làm giảm sức khỏe, dẫn đến sự suy giảm sức đề kháng. Nhiều người bệnh có thể bị suy nhược cơ thể, suy nhược thần kinh, thậm chí gặp chứng rối loạn tâm thần.
• Gia tăng nguy cơ bị bệnh tim mạch, huyết áp, tăng tỷ lệ tử vong do đột quỵ…, đặc biệt là ở người lớn tuổi.
• Mất ngủ tiểu đêm kéo dài không chữa trị còn có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm từ một số bệnh lý (là tác nhân gây mất ngủ tiểu đêm) như bệnh ở thận, bệnh rối loạn chuyển hóa…
• Thường đi tiểu đêm mất ngủ còn làm tăng nguy cơ bị té ngã, chấn thương…, đặc biệt là ở người lớn tuổi.
• Người bị tiểu đêm mất ngủ thường xuyên cũng có thể gây ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ của người ngủ cùng, người thân trong gia đình.

Khi nào nên đi khám chuyên khoa?

Người bệnh mất ngủ tiểu đêm nên đến cơ sở y tế uy tín thăm khám sớm khi:

• Tiểu đêm nhiều lần (≥ 2 lần/đêm);
• Gây mất ngủ kéo dài, mệt mỏi vào ban ngày;
• Thường bị buồn tiểu, tiểu són, bí tiểu;
• Tiểu nhiều lần trong cả ngày, tiểu buốt, tiểu không tự chủ;
• Người bệnh lớn tuổi có nguy cơ té ngã khi đi vệ sinh ban đêm…

Xem thêm: Mất ngủ sau khi quan hệ phải làm sao? Nguyên nhân do đâu?

Có cách chẩn đoán mất ngủ tiểu đêm không?

Để chẩn đoán chứng tiểu đêm mất ngủ, bác sĩ cần khám sức khỏe tổng thể cho người bệnh, tìm hiểu về triệu chứng đi tiểu đêm mất ngủ (tần suất, mức độ…) cũng như các triệu chứng kèm theo. Người bệnh cũng cần cho bác sĩ biết một số thông tin về thói quen ngủ, đi tiểu, sinh hoạt, thời gian ngủ trong ngày, hoạt động trước khi ngủ…

Bác sĩ có thể chỉ định cho người bệnh thực hiện một số phương pháp, xét nghiệm, kỹ thuật chẩn đoán cận lâm sàng để chẩn đoán chính xác nguyên nhân gây ra chứng mất ngủ tiểu đêm, ví dụ như:

1. Nhật ký tiểu tiện, nhật ký giấc ngủ

Bác sĩ có thể yêu cầu người bệnh ghi lại số lần đi tiểu ban đêm trong một khoảng thời gian cũng như các triệu chứng kèm theo khi đi tiểu. Bác sĩ có thể yêu cầu người bệnh ghi lại thời gian thức – ngủ, thông tin chi tiết về giấc ngủ hàng ngày trong một khoảng thời gian. Qua đó bác sĩ có thể biết rõ hơn về tình trạng mất ngủ của người bệnh.

2. Các xét nghiệm, kỹ thuật cận lâm sàng khác

Bác sĩ có thể chỉ định cho người bệnh thực hiện một số xét nghiệm, kỹ thuật cận lâm sàng như: đo đường huyết, xét nghiệm ure máu, xét nghiệm nước tiểu, nghiệm pháp nhịn nước, nội soi bàng quang, siêu âm hệ tiết niệu – tiền liệt tuyến, chụp CT, MRI, kiểm tra hormone ADH, testosterone (ở người cao tuổi), đo đa ký giấc ngủ…

Cách điều trị tình trạng tiểu đêm mất ngủ nhiều lần

Phác đồ điều trị chứng mất ngủ tiểu đêm có thể bao gồm:

1. Điều trị y tế

Tùy vào nguyên nhân gây bệnh, bác sĩ có thể chỉ định cho người bệnh dùng thuốc để cải thiện triệu chứng, kiểm soát tác nhân bệnh lý dẫn đến chứng tiểu đêm mất ngủ. Việc sử dụng thuốc cần có chỉ định của bác sĩ, người bệnh cần tuân thủ liều lượng, tần suất dùng thuốc; tránh tự ý dùng thuốc hoặc thay đổi cách dùng khi chưa có chỉ định của bác sĩ. Nếu tình trạng đi tiểu đêm mất ngủ do tác dụng phụ của một số loại thuốc (đang dùng) gây ra, bác sĩ có thể cân nhắc thay đổi thuốc cho người bệnh.

Bác sĩ cũng có thể chỉ định cho người bệnh làm phẫu thuật để điều trị bệnh kết hợp, ví dụ như trong trường hợp chứng tăng sinh lành tính tuyến tiền liệt là tác nhân gây ra tình trạng tiểu đêm, dẫn đến mất ngủ. Việc chỉ định cắt bướu có thể giúp người bệnh cải thiện triệu chứng.

2. Liệu pháp hỗ trợ

Một số liệu pháp có thể được áp dụng để hỗ trợ cho quá trình điều trị chứng tiểu đêm mất ngủ, ví dụ như: liệu pháp nhận thức hành vi (CBT), thư giãn (yoga, thiền định…), liệu pháp ánh sáng.

3. Thay đổi lối sống

Việc thay đổi lối sống khoa học có thể giúp cải thiện triệu chứng mất ngủ tiểu đêm, ví dụ như:

• Hạn chế uống nước (tối thiểu 2 tiếng) trước lúc ngủ;
• Tránh dùng thức uống lợi tiểu vào buổi tối như trà, rượu bia, cà phê…;
• Trong bữa ăn tối nên tránh ăn món mặn, hạn chế dùng các loại trái cây nhiều nước như cam, bưởi, dưa hấu…;
• Tập thói quen đi tiểu trước khi ngủ và có thể kê cao chân khi ngủ;
• Thư giãn, tránh căng thẳng hay phấn khích trước khi ngủ;
• Duy trì lịch trình ngủ nhất quán, thức dậy vào cùng thời điểm mỗi ngày (kể cả ngày cuối tuần);
• Chuẩn bị giường ngủ êm ái, thoải mái, xây dựng môi trường ngủ yên tĩnh, ít ánh sáng, có nhiệt độ mát mẻ, mùi hương dễ chịu;
• Hạn chế dùng thiết bị điện tử trước khi ngủ, ví dụ như điện thoại thông minh, laptop;
• Tránh ngủ trưa quá nhiều, chỉ nên ngủ trưa trong khoảng 20 – 40 phút (tối đa là 60 phút)…

Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh là địa chỉ khám, điều trị hiệu quả chứng mất ngủ tiểu đêm cho nhiều người bệnh. Nơi đây quy tụ đội ngũ bác sĩ dày dặn kinh nghiệm, được trang bị nhiều máy móc phục vụ tối ưu cho quá trình khám chữa bệnh như: hệ thống máy xét nghiệm hiện đại, máy siêu âm, nội soi cao cấp, máy CT 768 lát cắt, 1975 lát cắt, 100.000 lát cắt, máy MRI 1,5 – 3 tesla, máy đo đa ký giấc ngủ… Quy trình khám chữa bệnh nhanh chóng, tiện lợi, áp dụng đầy đủ các chính sách bảo hiểm.

Phòng ngừa bệnh mất ngủ tiểu đêm như thế nào?

Mỗi người có thể chủ động áp dụng các cách dưới đây để phòng ngừa tình trạng tiểu đêm mất ngủ:

• Thăm khám sức khỏe định kỳ (1 – 2 lần/năm) và kiểm soát tốt các bệnh lý nền (nếu có);
• Tăng cường tập thể dục để góp phần kiểm soát tốt cân nặng, tránh dẫn đến tình trạng thừa cân, béo phì;
• Nếu đang dùng thuốc điều hòa huyết áp, hãy trao đổi với bác sĩ về tác dụng phụ lợi tiểu (nếu có) của thuốc;
• Phụ nữ sau sinh nên áp dụng bài tập Kegel vật lý trị liệu để góp phần cải thiện khả năng kiểm soát bàng quang;
• Có thể chủ động bổ sung bộ đôi hoạt chất thiên nhiên từ Ginkgo Biloba (bạch quả) và Blueberry (việt quất) để góp phần tăng cường dưỡng chất lên não, điều hòa máu não, cải thiện chất lượng giấc ngủ.

Câu hỏi liên quan

Một số câu hỏi thường gặp liên quan đến tình trạng mất ngủ tiểu đêm:

1. Uống ít nước trước ngủ có hết tiểu đêm không?

Việc uống ít nước trước ngủ có thể góp phần cải thiện triệu chứng tiểu đêm. Hãy hạn chế uống nước (tối thiểu 2 tiếng) trước lúc ngủ.

2. Tiểu đêm nhưng vẫn ngủ được có cần phải điều trị?

Nếu chỉ tiểu đêm 1 lần/đêm, ngủ lại dễ dàng, không ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ và chứng tiểu đêm không kéo dài hay không xảy ra thường xuyên thì có thể không đáng lo ngại. Thế nhưng nếu tiểu đêm nhiều lần (≥ 2 lần/đêm), xảy ra thường xuyên, kéo dài, gây thiếu ngủ, mất ngủ thì người bệnh phải đến cơ sở y tế uy tín thăm khám sớm.

3. Thuốc ngủ có chữa được mất ngủ tiểu đêm không?

Thuốc ngủ có thể mang đến lợi ích trong quá trình điều trị tình trạng mất ngủ. Tuy nhiên việc sử dụng thuốc ngủ phải tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ để đảm bảo tính hiệu quả và an toàn. Bác sĩ sẽ cân nhắc kỹ trước khi quyết định có cần chỉ định cho người bệnh mất ngủ tiểu đêm dùng thuốc ngủ hay không.

Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:

Tóm lại, chứng mất ngủ tiểu đêm có thể diễn tiến nặng, xảy ra thường xuyên, tác động đến sức khỏe của người bệnh, tiềm ẩn nguy cơ dẫn đến các biến chứng nguy hiểm. Người bị tiểu đêm mất ngủ nên đến cơ sở y tế uy tín như Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh thăm khám sớm.