Hóa trị giảm nhẹ cho người bệnh ung thư: Chỉ định khi nào?

Hóa trị là một trong các phương pháp điều trị ung thư phổ biến, hiệu quả, được chỉ định trong rất nhiều trường hợp. Trong bài viết này, hãy cùng tìm hiểu về vai trò của hóa trị giảm nhẹ với người bệnh ung thư qua chia sẻ của thạc sĩ bác sĩ Nguyễn Tiến Sỹ, Khoa Ung bướu, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM.

Hóa trị giảm nhẹ là gì?

Hóa trị giảm nhẹ là một phần trong kế hoạch chăm sóc – điều trị giảm nhẹ cho người bệnh ung thư, giúp người bệnh kiểm soát triệu chứng, tăng chất lượng sống. Hóa trị giảm nhẹ hướng đến mục đích giảm nhẹ các triệu chứng của bệnh ung thư chứ không nhằm điều trị khỏi bệnh. Hóa trị có thể được kết hợp với một số phương pháp như phẫu thuật, xạ trị, liệu pháp đích hoặc miễn dịch để kiểm soát triệu chứng hiệu quả hơn.

Khi nào được chỉ định điều trị hóa chất giảm nhẹ ung thư?

Hóa trị giảm nhẹ thường được chỉ định trong các trường hợp ung thư đã di căn (lan rộng khỏi vị trí nguyên phát), ví dụ ung thư phổi di căn não, di căn xương. Hóa trị có thể giúp thu nhỏ khối u, ngăn chặn di căn, từ đó cải thiện triệu chứng bệnh, giúp người bệnh duy trì sức khỏe và sự sống lâu hơn. Người bệnh hoàn toàn có quyền quyết định việc có thực hiện hóa trị giảm nhẹ hoặc không, tùy theo nguyện vọng, nhu cầu của mình và người thân.

Phương pháp hóa trị giảm nhẹ được thực hiện như thế nào?

Về cơ bản, hóa trị giảm nhẹ thực hiện giống với hóa trị bình thường, tức người bệnh sẽ thực hiện trong nhiều chu kỳ, giữa mỗi chu kỳ có thời gian nghỉ để người bệnh phục hồi sức khỏe. Thuốc hóa trị có thể được dùng bằng nhiều cách như:

• Truyền tĩnh mạch: là phương pháp phổ biến nhất giúp đưa thuốc hóa trị trực tiếp vào tĩnh mạch để phân bố khắp cơ thể. Thời gian truyền có thể từ vài chục phút, vài giờ thậm chí cả ngày tùy theo chỉ định của từng loại thuốc. Truyền tĩnh mạch có thể gây đau, viêm tĩnh mạch, nhiễm trùng hoặc thoát mạch, dẫn đến tổn thương mô xung quanh. Theo dõi chặt chẽ trong quá trình truyền giúp phát hiện và xử lý kịp thời các biến chứng.
• Tiêm bắp (tiêm vào cơ): thường ở các vị trí như mông, đùi. Người bệnh có thể cảm giác đau âm ỉ một thời gian sau khi tiêm.
• Truyền qua động mạch: Truyền hóa chất qua đường động mạch là phương pháp đưa thuốc trực tiếp vào động mạch nuôi khối u, giúp tăng hiệu quả tiêu diệt ung thư và giảm tác dụng phụ toàn thân. Phương pháp này thường áp dụng cho ung thư gan, u nguyên bào võng mạc và một số loại ung thư khu trú. Tuy nhiên, phương pháp đòi hỏi kỹ thuật cao, có nguy cơ biến chứng như tắc mạch hoặc tổn thương mạch máu.
• PICC (đặt đường truyền tĩnh mạch trung tâm từ ngoại biên): đưa một ống thông vào tĩnh mạch lớn thông qua tĩnh mạch ở cánh tay. Ống thông này có thể lưu lại trong thời gian dài, giúp người bệnh giảm số lần tiêm chích, hạn chế tổn thương tĩnh mạch, kích ứng da, xơ hóa hoặc tắc nghẽn khi truyền thuốc.
• Port-a-cath (buồng tiêm dưới da): là một thiết bị đặt dưới da, kết nối với tĩnh mạch trung tâm; giúp tiêm thuốc, truyền dịch và lấy máu dễ dàng, đặc biệt cho người bệnh cần điều trị dài ngày như hóa trị. Dụng cụ này giúp giảm số lần tiêm chích, hạn chế đau, tổn thương mạch máu và nguy cơ nhiễm trùng, đồng thời có thể sử dụng lâu dài từ vài tháng đến vài năm.

Các loại thuốc được dùng trong hóa trị giảm nhẹ

Thuốc hóa trị tiêu diệt tế bào ung thư nhưng cũng có thể ảnh hưởng đến tế bào lành, cũng là nguyên nhân gây tác dụng phụ. Tùy vào phác đồ điều trị và thể trạng của từng người bệnh, bác sĩ có thể sử dụng một hoặc nhiều loại thuốc kết hợp.

Có rất nhiều thuốc hóa trị ung thư, các loại thuốc có cơ chế hoạt động và được dùng trong các mục đích điều trị khác nhau, tùy theo tình trạng bệnh. Dưới đây là một số nhóm thuốc hóa trị phổ biến:

• Nhóm tác nhân alkyl hóa: ngăn tế bào ung thư nhân bản (tạo bảo sao của chính tế bào đó) bằng cách làm hỏng ADN tế bào, được dùng cho nhiều loại ung thư như phổi, vú, buồng trứng, sarcoma…
• Nhóm Nitrosoureas: khả năng giống nhóm tác nhân alkyl hóa, tuy nhiên, nhóm Nitrosoureas có thể tan trong chất béo để đi vào não, do đó thuốc được dùng cho các loại u não.
• Nhóm chất chống chuyển hóa: thuốc gây cản trở sự tổng hợp ADN và ARN của tế bào, khiến tế bào ung thư không thể sinh sản hay nhân bản. Thuốc được dùng cho các bệnh ung thư như vú, buồng trứng, đường ruột, bệnh bạch cầu…
• Nhóm kháng sinh chống khối u: ngăn cả tế bào phân chia bằng cách làm rối loạn quá trình tổng hợp ADN và ARN. Lưu ý, thuốc không phải các loại thuốc kháng sinh chống viêm nhiễm thông thường.
• Nhóm ức chế Topoisomerase: có tác dụng ức chế enzyme Topoisomerase (có chức năng tách các sợi ADN trước khi tế bào thực hiện quá trình sao chép) làm ADN không thể tách và sao chép. Từ đó, tế bào ung thư không thể tăng sinh hay nhân bản. Thuốc có thể dùng điều trị nhiều bệnh ung thư như đại trực tràng, tuyến tụy, phổi, buồng trứng…
• Nhóm ức chế phân bào: thuốc ngăn tế bào ung thư phân tách thành tế bào mới bằng cách ngăn các enzyme tạo các chất cần cho việc sinh sản tế bào. Thuốc có thể dùng cho u tủy, u lympho, ung thư vú, bệnh bạch cầu…
• Nhóm Corticosteroid (steroid): được dùng rộng rãi để điều trị nhiều bệnh, nhưng khi dùng trong hóa trị, nhóm thuốc Corticosteroid được sử dụng để ngăn ngừa, giảm nhẹ một số tác dụng phụ như buồn nôn hay các phản ứng dị ứng nghiêm trọng.

Ngoài ra, còn rất nhiều nhóm thuốc ung thư với đa dạng cơ chế như các nhóm thuốc kể trên như Asen trioxide, Asparaginase, Eribulin, Hydroxyurea, Ixabepilone…

Ưu điểm và nhược điểm của phương pháp

Giống các phương pháp điều trị ung thư khác, hóa trị giảm nhẹ cũng có ưu và nhược điểm riêng. (1)

1. Ưu điểm

• Giúp người bệnh giảm nhẹ triệu chứng.
• Kéo dài thời gian và nâng cao chất lượng sống.
• Có thể được dùng khi các phương pháp điều trị triệt để không còn khả thi.

2. Nhược điểm

• Hiệu quả điều trị không đảm bảo trong một số trường hợp do khối u kháng thuốc.
• Gây tác dụng phụ như mệt mỏi, buồn nôn, suy giảm miễn dịch…
• Không phù hợp cho người có sức khỏe kém, vì có thể làm suy yếu cơ thể.

Tác dụng phụ của hóa trị giảm nhẹ

Phương pháp hóa trị nói chung và hóa trị giảm nhẹ nói riêng đều có thể gây một hoặc nhiều tác dụng phụ. Dưới đây là một số tác dụng phụ phổ biến:

• Thiếu hoặc giảm 3 dòng tế bào máu (hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu).
• Rối loạn chức năng đường ruột gây tiêu chảy, táo bón.
• Mệt mỏi, yếu sức.
• Lở loét miệng.
• Rụng tóc.
• Buồn nôn, chán ăn.
• Vùng da tiếp xúc với kim tiêm có thể kích ứng gây ngứa, rát (có thể đặt buồng tiêm dưới da để hạn chế kích ứng).
• Da nhạy cảm.

Tuy có tác dụng phụ, hóa trị giảm nhẹ vẫn giúp kiểm soát cơn đau và giúp làm giảm các triệu chứng bệnh ung thư gây ra (ví dụ như ho ra máu, khó thở, tức ngực ở người ung thư phổi). Người bệnh và gia đình nên trao đổi với bác sĩ về lợi ích và nguy cơ trước khi chọn hóa trị giảm nhẹ.

Chi phí hóa trị giảm nhẹ bao nhiêu tiền?

Không có chi phí chung cho mọi phác đồ hoá trị, chi phí phụ thuộc vào nhiều yếu tố như: loại thuốc được dùng, tình trạng bệnh, bảo hiểm y tế (hoặc bảo hiểm sức khỏe), cơ sở điều trị… Do đó, người bệnh nên tư vấn trực tiếp với bác sĩ tại cơ sở y tế điều trị để nắm được chi phí cụ thể.

Điều trị giảm nhẹ ung thư bằng hóa chất ở đâu?

Khoa Ung bướu Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM là địa chỉ điều trị ung thư uy tín và chất lượng tại TP.HCM. Các bác sĩ tại khoa Ung bướu được đào tạo chuyên sâu, nhiều kinh nghiệm trong điều trị các bệnh ung thư bằng những phương pháp cũng như phác đồ mới nhất theo hướng dẫn điều trị trong nước và quốc tế. Bệnh viện có đầy đủ các loại thuốc hóa trị được nhập khẩu chính ngạch cũng như thuốc dùng cho các liệu pháp miễn dịch hay nhắm trúng đích, giúp người bệnh điều trị đa mô thức hiệu quả hơn.

Ngoài ra, Khoa Ung bướu, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM được trang bị phòng pha hóa chất vô trùng áp lực âm để đảm bảo chất lượng thuốc hóa trị tốt nhất, an toàn nhất cho người bệnh cũng như cho môi trường.

Câu hỏi thường gặp

1. Hóa trị giảm nhẹ có chữa khỏi ung thư không?

Hóa trị giảm nhẹ không nhằm mục đích chữa khỏi ung thư. Hóa trị giảm nhẹ giúp kiểm soát triệu chứng, kéo dài thời gian sống cũng như nâng cao chất lượng sống của người bệnh. Người bệnh cần trao đổi với bác sĩ rõ về mục đích và khả năng điều trị trước khi quyết định điều trị giảm nhẹ bằng hóa trị hay bất cứ phương pháp nào khác. (2)

2. Hóa trị giảm nhẹ kéo dài sự sống trong bao lâu?

Việc hóa trị có thể kéo dài sự sống bao lâu phụ thuộc vào nhiều yếu tố như:

• Loại ung thư.
• Giai đoạn ung thư, kích thước khối u, vị trí di căn…
• Loại đột biến.
• Các phương pháp điều trị bên cạnh hóa trị.
• Tình trạng sức khỏe, bệnh nền của người bệnh.

Một số trường hợp, người bệnh có thể kéo dài sự sống lên đến hàng năm thậm chí lâu hơn nếu đáp ứng tốt với thuốc và chăm sóc sức khỏe theo hướng dẫn của bác sĩ.

3. Truyền hóa chất điều trị giảm nhẹ ung thư có gây đau không?

Hóa chất điều trị giảm nhẹ có thể gây kích ứng và đau ở vùng da tiếp xúc với kim tiêm. Tuy nhiên, không phải mọi người bệnh đều gặp tình trạng này. Người bệnh có thể đau khi dùng các loại thuốc qua đường tiêm, truyền. Ngoài ra, hóa trị có thể gây một hoặc nhiều tác dụng phụ bên cạnh việc kiểm soát triệu chứng bệnh.

4. Người bệnh ung thư giai đoạn cuối có nên hóa trị giảm nhẹ không?

Tùy thuộc vào tình trạng của từng người bệnh cụ thể, bác sĩ sẽ tư vấn hướng điều trị, phác đồ hóa trị giảm nhẹ phù hợp, giúp người bệnh cân nhắc ưu và nhược điểm của phương pháp hóa trị giảm nhẹ. Sau khi cân nhắc, quyền quyết định có điều trị giảm nhẹ hay không phụ thuộc vào người bệnh và gia đình.

5. Khi nào ngưng điều trị giảm nhẹ bằng hóa chất?

Bác sĩ sẽ chỉ định ngưng hóa trị giảm nhẹ nếu người bệnh không đáp ứng điều trị (điều trị không hiệu quả) hoặc khi thể trạng người bệnh không cho phép. Với một số bệnh ung thư, người bệnh có thể lựa chọn thêm các phương pháp điều trị đích hoặc liệu pháp miễn dịch để điều trị giảm nhẹ thay vì hóa trị. Ngoài ra, người bệnh và gia đình có quyền dừng điều trị bất cứ khi nào không còn nhu cầu điều trị.

Trên đây là bài viết về hóa trị giảm nhẹ cho người bệnh ung thư, hy vọng độc giả đã hiểu hơn về trường hợp chỉ định, vai trò của hóa trị giảm nhẹ với người bệnh ung thư. Hóa trị giảm nhẹ không nhắm đến việc điều trị dứt điểm ung thư, thay vào đó là giảm nhẹ, kiểm soát triệu chứng và kéo dài thời gian sống, nâng cao chất lượng sống của người bệnh.