Hen phế quản là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và hình ảnh bệnh

Hen phế quản thường khởi phát do các yếu tố kích thích, đặc biệt là tác nhân dị ứng, có thể xảy ra ở bất kỳ ai. Vậy, nguyên nhân gây hen phế quản là gì và cách điều trị bệnh như thế nào?

Hen phế quản là gì?

Hen phế quản (hay còn gọi là hen suyễn) là một bệnh lý đường hô hấp mạn tính đặc trưng bởi tình trạng viêm đường dẫn khí mạn tính, làm cho đường thở bị thu hẹp, phù nề và có thể tiết chất nhầy. Điều này dẫn đến tình trạng khò khè, khó thở, ho, tức ngực. Các triệu chứng này thay đổi theo từng đợt bệnh vì sự co thắt phế quản không cố định và có thể hồi phục. (1)

Bệnh thường tái lại nhiều lần, các triệu chứng thay đổi theo từng đợt bệnh, đặc biệt vào thời điểm giao mùa, ban đêm và sáng sớm. Dù không thể chữa khỏi hoàn toàn nhưng có thể kiểm soát được các triệu chứng bệnh nếu phát hiện và điều trị kịp thời.

Phân loại hen phế quản

Hen phế quản là bệnh hô hấp không đồng nhất, các dạng thường gặp gồm:

• Hen phế quản dị ứng: thường gặp nhất, thường khởi phát từ khi còn nhỏ, liên quan tình trạng dị ứng.
• Hen phế quản không liên quan dị ứng.
• Hen phế quản dạng ho.
• Hen phế quản khởi phát muộn.
• Hen phế quản với tình trạng tắc nghẽn đường dẫn khí cố định.
• Hen phế quản liên quan béo phì.

Mỗi loại hen phế quản đều có nguyên nhân và cách điều trị khác nhau. Người bệnh nên đến gặp bác sĩ chuyên khoa Hô hấp để được khám, chẩn đoán chính xác tình trạng đang mắc phải. Qua đó, bác sĩ sẽ xây dựng phác đồ điều trị thích hợp, hạn chế bệnh diễn tiến nặng và gây biến chứng nguy hiểm.

Nguyên nhân của bệnh hen phế quản

Sự phát triển của bệnh hen phế quản do tác động và phụ thuộc vào sự tương tác giữa các gen nhạy cảm hen (hơn 100 gen đã được báo cáo) và các yếu tố môi trường như: (3)

• Tiếp xúc với dị nguyên, chất độc;
• Chế độ ăn: Chế độ ăn ít vitamin C, E và axit béo omega-3 có liên quan đến hen suyễn;
• Yếu tố bà mẹ và chu sinh: người mẹ sinh con khi còn quá trẻ, dinh dưỡng kém của bà mẹ, trẻ sơ sinh non tháng, trẻ sơ sinh nhẹ cân và thiếu sữa mẹ.

Yếu tố gây khởi phát cơn hen phế quản

Các yếu tố gây khởi phát cơn hen phế quản gồm: (4)

• Dị nguyên hô hấp như bụi, phấn hoa, lông động vật, khói thuốc, nấm mốc…
• Không khí lạnh hoặc bị ô nhiễm.
• Vận động thể chất quá sức.
• Tinh thần căng thẳng hoặc bị kích động.
• Nhiễm trùng.
• Hít phải chất kích thích.
• Các loại thuốc gồm aspirin, thuốc kháng viêm không chứa steroid.
• Axit dạ dày trào ngược do bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD).

Triệu chứng hen phế quản

Những triệu chứng hen phế quản điển hình gồm:

• Ho dai dẳng, nhất là vào ban đêm.
• Thở khò khè, thở rít, cảm giác hụt hơi hoặc khó thở, kể cả khi đang nghỉ ngơi.
• Tức hoặc đau ngực, hơi thở ngắn.

Biểu hiện bệnh hen phế quản có thể khác nhau ở mỗi người. Có trường hợp thường xuyên khởi phát cơn hen, trong khi số khác lại xuất hiện triệu chứng vào một số thời điểm nhất định như khi tập thể dục hoặc tiếp xúc với các tác nhân gây dị ứng. Triệu chứng bệnh có thể sẽ trở nặng hơn khi thời tiết thay đổi hoặc người bệnh bị nhiễm trùng đường hô hấp. (5)

Ngoài ra, bệnh hen phế quản ở người lớn cũng khác với trẻ em về triệu chứng và thời gian tiến triển bệnh. Người bệnh nên thăm khám thường xuyên để bác sĩ theo dõi diễn tiến và tư vấn phương án điều trị phù hợp.

Hình ảnh tổng quan về bệnh hen phế quản

Chẩn đoán hen phế quản

Các bước chẩn đoán bệnh hen phế quản: (6)

• Khai thác bệnh sử và tiền sử gia đình: thời điểm và cách khởi phát của các triệu chứng hô hấp, tiền sử mắc các bệnh dị ứng như viêm mũi dị ứng, chàm cơ địa của người bệnh hoặc gia đình;
• Khám thực thể: phát hiện tiếng ran rít, ran ngáy thì thở ra khi nghe phổi hoặc các dấu hiệu của bệnh lý mắc kèm như viêm mũi dị ứng hoặc polyp mũi;
• Chẩn đoán hình ảnh: chụp X-quang phổi, chụp CT lồng ngực…
• Xét nghiệm đo chức năng hô hấp: đo phế dung, đo lưu lượng đỉnh (PEF), đo nồng độ NO (Nitric Oxide) trong hơi thở ra, khả năng khuếch tán carbon monoxide (DLCO)…
• Biện pháp khác: xét nghiệm dị ứng qua da hoặc định lượng nồng độ immunoglobulin E (lgE) toàn phần và/hoặc đặc hiệu trong huyết thanh với các dị nguyên hô hấp thông thường để phát hiện tình trạng quá mẫn với các dị nguyên này, xét nghiệm các tế bào máu xem số lượng tế bào bạch cầu ái toan…

Dựa trên kết quả chẩn đoán, bác sĩ sẽ đánh giá mức độ nghiêm trọng và dạng hen phế quản người bệnh đang gặp phải. Qua đó tư vấn phương pháp điều trị phù hợp, kiểm soát triệu chứng tối ưu.

>>>Có thể bạn chưa biết: Phân biệt COPD và hen phế quản như thế nào? Bảng so sánh chi tiết

Điều trị hen phế quản

Mục tiêu điều trị là giảm thiểu sự suy giảm chức năng hô hấp và các nguy cơ, bao gồm ngăn ngừa các đợt cấp và giảm thiểu các triệu chứng mạn tính, bao gồm cả thức tỉnh về đêm; để giảm nhu cầu nhập viện hoặc cấp cứu; duy trì chức năng phổi và mức hoạt động cơ bản (bình thường) và để tránh tác dụng điều trị bất lợi.

Các biện pháp điều trị hen phế quản, bao gồm:

• Kiểm soát các yếu tố khởi phát: hạn chế hoặc tránh tiếp xúc với các dị nguyên không khí, khói thuốc lá, mùi mạnh, khói kích thích, những nơi có nhiệt độ lạnh hoặc độ ẩm cao…
• Liệu pháp điều trị bằng thuốc: thuốc kiểm soát cơn hen tác dụng nhanh (thuốc chủ vận beta tác dụng ngắn, thuốc kháng cholinergic, corticoid đường uống…), thuốc kiểm soát cơn hen dài hạn(corticoid dạng hít, thuốc giãn phế quản, thuốc kháng Leukotriene, thuốc vận chủ beta tác dụng dài dạng hít, thuốc đường hít kết hợp). Trong một số trường hợp có thể cần sử dụng thuốc sinh học (anti-IgE, anti-IL5/IL-5R hoặc anti-IL4R).
• Theo dõi đáp ứng với điều trị: tái khám định kỳ và đo chức năng hô hấp kiểm tra theo phác đồ điều trị.
• Giáo dục bệnh nhân các kiến thức cần thiết về tình trạng bệnh, cách sử dụng thuốc chữa hen phế quản và hướng dẫn theo dõi các triệu chứng tại nhà.
• Điều trị các đợt cấp: Mục tiêu của điều trị đợt cấp của hen suyễn là làm giảm các triệu chứng và đưa bệnh nhân trở lại chức năng phổi tốt nhất.

Nếu nghi ngờ mắc hoặc phát hiện triệu chứng liên quan đến hen phế quản, người bệnh cần đến các bệnh viện, phòng khám có chuyên khoa Hô hấp để được chẩn đoán và tư vấn phương pháp điều trị phù hợp.

Cách kiểm soát cơn hen phế quản

Cảm thấy khó thở, thở khò khè, ho hay tức ngực là dấu hiệu cảnh báo cơn hen phế quản. Lúc này, người bệnh nên tránh xa khu vực có các tác nhân làm khởi phát bệnh và tìm đến nơi thoáng mát, ngồi xuống sử dụng thuốc cắt cơn hen. Trường hợp cơn hen trở nên nghiêm trọng và không thể kiểm soát, người bệnh cần nhanh chóng đến cơ sở y tế gần nhất để được cấp cứu kịp thời.

Cách phòng ngừa bệnh hen phế quản

Mỗi người có thể áp dụng một số biện pháp sau để phòng ngừa bệnh hen phế quản:

• Vệ sinh nhà cửa sạch sẽ, tránh tiếp xúc với các tác nhân gây dị ứng như bụi, phấn hoa, lông động vật…
• Không hút thuốc lá và tránh để phơi nhiễm thụ động với khói thuốc.
• Hạn chế đến khu vực có không khí ô nhiễm, hóa chất, khói bụi…
• Khi ra ngoài, nên đeo khẩu trang che miệng và mũi để giảm nguy cơ nhiễm virus gây bệnh hô hấp.
• Duy trì lối sống lành mạnh, ăn uống đủ chất, giữ tinh thần tích cực, tránh lo âu và căng thẳng quá mức.
• Không sử dụng thực phẩm mà bản thân bị dị ứng (nếu có).
• Chủ động tiêm vắc xin phòng cúm và viêm phổi, khám sức khỏe định kỳ mỗi năm để sớm phát hiện, điều trị bệnh kịp thời.

Biến chứng của hen phế quản

Hội chứng hen phế quản có thể gây những biến chứng nguy hiểm gồm: (7)

• Biến chứng tức thì: Suy hô hấp cấp tính, tràn khí màng phổi, tổn thương nhu mô phổi, nhiễm khuẩn phế quản…
• Biến chứng lâu dài: Biến dạng lồng ngực; suy hô hấp mạn tính dẫn tới dẫn đến suy tim; biến chứng do điều trị dẫn đến loãng xương, hội chứng Cushing, bệnh thần kinh; chậm phát triển thể chất ở trẻ…

Những biến chứng hen không chỉ ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống mà còn đe dọa tính mạng của người bệnh. Khi xuất hiện các triệu chứng nghi ngờ hen phế quản, người bệnh cần nhanh chóng đến bệnh viện để khám và điều trị theo phác đồ mà bác sĩ chỉ định để kiểm soát triệu chứng, hạn chế tối đa các biến chứng nguy hiểm.

Chăm sóc người bệnh hen phế quản

Phần lớn thời gian điều trị hen là ngoại trú, trừ trường hợp nhập viện do có cơn hen phế quản cấp. Vì vậy, chăm sóc người bệnh tại nhà rất quan trọng. Người chăm sóc bệnh nhân hen phế quản cần lưu ý một số điều sau: (8)

• Luôn mang theo thuốc cắt cơn hen để dự phòng khi xảy ra tình huống khẩn cấp.
• Nhắc nhở người bệnh dùng thuốc đúng cách và tái khám theo lịch hẹn.
• Thường xuyên vỗ rung lồng ngực (vỗ lưng) cho người bệnh để kích thích phản xạ đường hô hấp và hỗ trợ tống đàm nhớt ra ngoài.
• Tránh cho người bệnh sử dụng các thực phẩm gây dị ứng như hải sản và chất kích thích như rượu, bia, thuốc lá.
• Duy trì chế độ dinh dưỡng khoa học với đầy đủ dưỡng chất cần thiết, tăng cường chất xơ và vitamin.
• Cho người bệnh vận động vừa sức để duy trì sự dẻo dai của cơ thể.
• Chăm sóc và động viên tinh thần, tránh để người bệnh lo sợ hay hồi hộp quá mức vì có thể làm cơn hen khởi phát.

Người nhà nên tham khảo ý kiến của bác sĩ về việc chăm sóc người bệnh hen phế quản để thực hiện đúng cách. Qua đó giúp người bệnh tránh khỏi nguy hiểm trong quá trình điều trị, kiểm soát triệu chứng hiệu quả.

Khi nào cần đưa bệnh nhân hen phế quản đến gặp bác sĩ?

Người bệnh hen nên thăm khám theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa để theo dõi và tư vấn phương pháp điều trị phù hợp. Đặc biệt, nếu có các dấu hiệu sau, người bệnh cần nhanh chóng đến gặp bác sĩ:

• Tần suất các cơn hen diễn ra dày đặc và thường xuyên hơn.
• Khó thở hoặc thở khò khè kể cả khi không vận động mạnh.
• Triệu chứng bệnh hen phế quản không cải thiện dù đã sử dụng thuốc điều trị.

Câu hỏi liên quan đến bệnh hen phế quản

1. Bệnh hen phế quản có lây không?

Hen phế quản không lây, vì nguyên nhân gây bệnh không phải do virus hay vi khuẩn. Bệnh hình thành do tiếp xúc với các dị nguyên trong môi trường hoặc di truyền từ người thân trong gia đình.

>>>Xem chi tiết về vấn đề bệnh hen phế quản có lây không tại đây!

2. Bệnh hen phế quản có chữa được không?

Bệnh hen phế quản hiện chưa thể điều trị dứt điểm. Tuy nhiên, tuân thủ theo phác đồ điều trị của bác sĩ có thể kiểm soát triệu chứng của bệnh. Đồng thời hạn chế tối đa các biến chứng nguy hiểm do bệnh gây ra.

>>>Xem chi tiết về vấn đề bệnh hen phế quản có chữa được không tại đây!

3. Bệnh hen phế quản có nguy hiểm không?

Hen phế quản là bệnh lý nguy hiểm. Khi lên cơn hen, lượng không khí đi vào phổi bị giảm do phế quản bị co thắt. Điều này khiến cơ thể không nhận đủ lượng oxy cần thiết và dẫn đến tình trạng khó thở.

Không chỉ vậy, bệnh còn kéo theo nhiều biến chứng nguy hiểm như suy hô hấp cấp/mạn tính, biến dạng lồng ngực, tràn khí màng phổi… Người bệnh nên tuân thủ phác đồ điều trị được chỉ định để phòng tránh bệnh diễn tiến nặng, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe.

>>>Xem chi tiết về vấn đề bệnh hen phế quản có nguy hiểm không tại đây!

4. Hen phế quản có phải hen suyễn không?

Tuy khác nhau về tên gọi nhưng hen phế quản và hen suyễn đều cùng chỉ một bệnh liên quan đến tình trạng co thắt đường thở. Qua đó gây ra các triệu chứng điển hình như ho, khó thở, thở khò khè, tức ngực…

>>>Có thể bạn chưa viết: Viêm phế quản và hen phế quản có giống nhau không?

5. Địa chỉ khám hen phế quản ở đâu đáng tin cậy?

Người bị hen phế quản nên thăm khám ở bệnh viện, phòng khám uy tín, được nhiều người bệnh tin tưởng lựa chọn, đơn cử như Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh. Bệnh viện Tâm Anh có chuyên khoa Hô hấp hoặc Nội Tổng hợp, chuyên thăm khám, chẩn đoán, điều trị các bệnh lý hô hấp (bao gồm cả bệnh hen) với quy trình khoa học, hiệu quả cao, mang lại trải nghiệm chất lượng, tiện lợi cho người bệnh.

Nếu có nhu cầu thăm khám, điều trị hen phế quản tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, người bệnh có thể chủ động đặt lịch hẹn trước thông qua hotline 028 7102 6789 hoặc 093 180 6858.

Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:

Hen phế quản là bệnh đường hô hấp mãn tính với những biểu hiện đặc trưng như khó thở, tức ngực và ho. Dù không thể chữa trị triệt để nhưng triệu chứng bệnh vẫn có thể được kiểm soát nếu người bệnh tuân thủ theo phác đồ điều trị của bác sĩ. Vì vậy, nếu nghi ngờ hoặc nhận thấy những dấu hiệu bị hen phế quản, người bệnh cần nhanh chóng đến cơ sở y tế uy tín để được bác sĩ thăm khám và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp.