Dấu hiệu tai biến ở người trẻ (đột quỵ) thường dễ bị bỏ qua vì nhiều người chủ quan nghĩ đột quỵ chỉ xảy ra ở người cao tuổi. Vậy dấu hiệu tai biến ở người trẻ là gì, nguyên nhân gây tai biến ở người trẻ và cách phòng ngừa ra sao?
Tai biến mạch máu não (đột quỵ) ở người trẻ là tình trạng gián đoạn hoặc suy giảm nghiêm trọng lưu lượng máu đến não bộ, xảy ra ở những người có độ tuổi còn trẻ, thường là dưới 45 tuổi.
Trước đây, bệnh lý tai biến thường được xem là vấn đề sức khỏe chủ yếu ở người lớn tuổi, đặc biệt là người trên 65 tuổi, nhưng hiện nay căn bệnh này đang có xu hướng trẻ hóa.
Các dấu hiệu tai biến ở người trẻ thường tương tự dấu hiệu bệnh này ở người lớn tuổi, có thể bao gồm:
Cơn đau đầu do tai biến thường xuất hiện đột ngột, dữ dội, không giống với đau đầu thông thường, không đáp ứng với thuốc giảm đau và có thể kèm theo buồn nôn, nôn ói do tăng áp lực nội sọ hoặc thiếu máu cục bộ não. Tuy nhiên, đau đầu không phải là triệu chứng điển hình của tai biến ở người trẻ. Nhiều trường hợp tai biến ở người trẻ không có biểu hiện nhức đầu.
Thiếu oxy, thiếu máu lên vùng tiểu não và tiền đình sẽ gây rối loạn thăng bằng. Một số trường hợp có thể cảm thấy quay cuồng, ù tai và khó kiểm soát tư thế, dễ dẫn đến té ngã khi đi lại hoặc đứng lên. Đây chính là biểu hiện tai biến ở người trẻ thường gặp.
Đây là dấu hiệu tai biến ở người trẻ đáng báo động. Nguyên nhân do tổn thương vùng ngôn ngữ (vùng Broca hoặc Wernicke) hoặc dây thần kinh chi phối cơ nói. Tình trạng này khiến người bệnh nói bị dính chữ, thay đổi giọng nói, khó nói, nói ngọng, lệch miệng, méo miệng hay thậm chí là mất khả năng phát âm, không thể nhắc lại những câu đơn giản.
Đây là một dấu hiệu tai biến ở người trẻ điển hình, cho thấy sự yếu liệt của các cơ trên khuôn mặt do tổn thương não. Hai bên khuôn mặt thường không đều nhau, một bên mặt bị xệ xuống, biểu hiện rõ hơn khi người bệnh cố gắng cười hoặc nhăn mặt. Mí mắt ở bên bị yếu cũng khó khép kín hoàn toàn.
Tai biến thường gây ra tình trạng tê yếu hoặc mất cảm giác ở một bên của cơ thể. Tình trạng này xảy ra do các đường dẫn truyền thần kinh bị tổn thương. Người trẻ bị tai biến sẽ cảm thấy khó khăn hoặc không thể cử động tay hoặc chân ở một bên của cơ thể. Đặc biệt, không thể nâng hai tay lên đầu cùng lúc và mất khả năng cầm nắm.
Người bệnh có thể đột ngột nhìn mờ ở một hoặc cả hai bên, nhìn đôi (nhìn một vật thành hai hình ảnh), hoặc thậm chí là mất hẳn thị lực. Một số trường hợp xuất hiện các điểm sáng, vệt đen hoặc hình ảnh kỳ lạ trong tầm nhìn.
Tai biến mạch máu não ở người trẻ có thể dẫn đến tình trạng rối loạn ý thức, biểu hiện bằng việc lơ mơ, không tỉnh táo, không nhận biết được thời gian, không gian và những người xung quanh. Ngoài ra, người bệnh có thể gặp phải tình trạng:
Mặc dù run tay chân thường liên quan đến các bệnh lý thần kinh, nhưng trong trường hợp run tay chân đi kèm với các triệu chứng khác, có thể là dấu hiệu cảnh báo đột quỵ. Biểu hiện thường thấy là tay hoặc chân bị run lắc không kiểm soát, khó khăn trong việc giữ thăng bằng khi đi lại và dáng đi loạng choạng.
Khi người trẻ (hoặc bất kỳ ai) nếu xuất hiện một trong các dấu hiệu nghi ngờ đột quỵ nêu trên, cần nhanh chóng đến gặp bác sĩ. Tai biến mạch máu não ở người trẻ là một tình trạng y tế khẩn cấp và thời gian là yếu tố then chốt để giảm thiểu tổn thương não, tăng cơ hội phục hồi.
Không có thời điểm nào là “chờ đợi được” khi nghi ngờ đột quỵ. Các dấu hiệu có thể xuất hiện đột ngột và diễn tiến rất nhanh. Chậm trễ trong việc khám và điều trị có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng, tàn tật vĩnh viễn hoặc thậm chí nguy hiểm đến tính mạng.
Ngay khi nhận thấy bất kỳ dấu hiệu nào trong số này, dù là nhẹ hoặc thoáng qua, người dân cần:
Một số yếu tố nguy cơ hay nguyên nhân chính gây tai biến ở người trẻ, cần được nhận biết và phòng ngừa kịp thời, gồm: (1)
Rối loạn chuyển hóa mỡ máu có thể làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch, dẫn đến tắc nghẽn mạch máu và gây tai biến mạch máu não. Khoảng 50-60% người bệnh đột quỵ trẻ tuổi có rối loạn mỡ máu, tỉ lệ này ở nam giới cao hơn nữ giới.
Các khảo sát cho thấy, người trẻ tuổi có nguy cơ bị rối loạn chuyển hóa mỡ máu cao do thói quen ăn uống thiếu khoa học, thường xuyên ăn các loại thức ăn nhanh, thực phẩm nhiều dầu mỡ, chế biến sẵn. Tỉ lệ Apolipoprotein B và Apoprotein A-I (ApoB/ApoA-I) ở người rối loạn chuyển hóa mỡ máu cũng có liên quan mật thiết đến nguy cơ đột quỵ.
Bệnh lý dị dạng mạch máu não khá phổ biến và có thể gây ra những di chứng nặng nề nếu không phát hiện và điều trị kịp thời. Mạch máu phát triển bất thường có thể tạo ra túi phình, dị dạng hoặc rò động tĩnh mạch, dẫn đến tắc nghẽn hoặc nhồi máu não. Việc chụp cắt lớp vi tính hoặc cộng hưởng từ mạch máu não giúp phát hiện sớm các bất thường này.
Khoảng 30% trường hợp tai biến ở người trẻ có liên quan đến bệnh đái tháo đường. Thói quen tiêu thụ các thực phẩm nhiều đường như bánh ngọt, trà sữa khiến người trẻ dễ mắc bệnh tiểu đường. Đái tháo đường làm tổn thương tế bào nội mạc, tạo điều kiện cho các phân tử mỡ xâm nhập vào mạch máu, hình thành mảng xơ vữa gây hẹp lòng mạch, từ đó làm tăng nguy cơ đột quỵ.
Người trẻ có thói quen tiêu thụ thực phẩm đóng hộp, thức ăn chế biến sẵn chứa nhiều muối, có nguy cơ mắc bệnh cao huyết áp. Bệnh lý này gây tổn thương thành mạch máu não, làm xơ vữa, hẹp hoặc vỡ mạch máu đột ngột, dẫn đến tai biến mạch máu não.
Hút thuốc lá là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tai biến ở người trẻ. Khoảng 50% người trẻ bị đột quỵ có thói quen hút thuốc. Thuốc lá chứa nhiều chất độc hại như carbon monoxide, formaldehyde, arsenic và cyanide, làm tổn thương mạch máu, tăng nguy cơ xơ vữa động mạch. Uống quá nhiều rượu bia, đặc biệt là rượu mạnh, cũng làm tăng nguy cơ xuất huyết não. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mức tiêu thụ rượu bia của người Việt Nam cao hơn rất nhiều so với các quốc gia khác trong khu vực.
Mặc dù thuốc tránh thai thường được coi là an toàn, nhưng sử dụng liều cao hoặc không đúng chỉ định có thể làm tăng huyết áp và tăng nguy cơ đông máu, dẫn đến nguy cơ tai biến do thiếu máu cục bộ. Ngoài ra, quan hệ tình dục không an toàn, thường xuyên dùng thuốc tránh thai khẩn cấp vượt quá liều lượng cho phép cũng là yếu tố nguy cơ làm tăng tỷ lệ đột quỵ ở người trẻ.
Béo phì (BMI > 30) là nguyên nhân chủ yếu gây đột quỵ ở người trẻ. Thói quen ngồi máy tính nhiều giờ, lười vận động, ít tập thể dục làm tăng nguy cơ thừa cân. Người trẻ có chỉ số vòng eo trên 80cm cũng có nguy cơ đột quỵ cao hơn nhiều lần so với người bình thường. Chế độ ăn uống thiếu khoa học, uống nhiều trà sữa, đồ ngọt càng làm tăng nguy cơ này.
Tai biến là một căn bệnh nguy hiểm với nguy cơ tử vong cao, có thể xảy ra đột ngột ở người trẻ mà không có bất cứ dấu hiệu cảnh báo nào. Tuy nhiên, nếu được phát hiện sớm và xử lý trong thời điểm vàng (khoảng 3 đến 4,5 giờ kể từ khi xuất hiện triệu chứng), người bệnh vẫn có cơ hội phục hồi.
Để chẩn đoán tai biến, bác sĩ tại cơ sở y tế, bệnh viện sẽ kiểm tra bệnh sử và tiến hành hàng loạt các xét nghiệm để có cái nhìn rõ ràng nhất về tình trạng não bộ của từng người. Cụ thể, các xét nghiệm bao gồm: (2)
Một số phương pháp điều trị tai biến mạch máu não, giúp can thiệp kịp thời và cải thiện khả năng phục hồi của người bệnh:
Khi đột quỵ do thiếu máu cục bộ, bác sĩ có thể chỉ định cho người bệnh sử dụng thuốc tiêu sợi huyết đường tĩnh mạch (rTPA) để giúp làm tan huyết khối. Thuốc này hoạt hóa plasmin, giúp giảm tỉ lệ tàn tật và cải thiện khả năng phục hồi nếu được sử dụng trong vòng 3-4,5 giờ đầu (có thể mở rộng lên 6 giờ) sau khi xảy ra thiếu máu cục bộ do cục máu đông làm tắc nghẽn mạch máu não.
Ngoài thuốc tiêu sợi huyết, bác sĩ có thể cân nhắc các phương pháp can thiệp nội mạch để điều trị đột quỵ ở người trẻ, bao gồm:
Trong trường hợp đột quỵ do xuất huyết não, phẫu thuật có thể là phương pháp cần thiết để cầm máu và loại bỏ khối máu tụ, giải áp vùng mô não bị tổn thương. Các phương pháp phẫu thuật bao gồm:
Phương pháp này sử dụng vòng xoắn kim loại để bít túi phình vỡ, ngăn máu rò rỉ ra ngoài não. Đây là phương pháp điều trị đột quỵ ở người trẻ tối ưu, mang lại hiệu quả cao.
Xạ phẫu lập thể dùng tia xạ năng lượng cao để điều trị dị dạng mạch máu não. Phương pháp này có thể tác động đến những mạch máu nằm gần vùng não quan trọng hoặc sâu trong mô não.
Biện pháp phòng ngừa tai biến mạch máu não hiệu quả nhất cho người trẻ là xây dựng và duy trì một lối sống khoa học, cụ thể:
Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Trên đây là các dấu hiệu tai biến ở người trẻ cần được đặc biệt lưu ý. Khi xuất hiện bất kỳ dấu hiệu nào nêu trên, hoặc nghi ngờ bản thân có yếu tố nguy cơ đột quỵ cao, người bệnh cần thăm khám và tầm soát tại các cơ sở y tế trong thời gian sớm nhất.
