Van động mạch chủ là van tim nằm giữa thất trái và động mạch chủ, có nhiệm vụ đóng lại để ngăn dòng máu từ động mạch chủ chảy trở ngược về thất trái trong thời kỳ tâm trương, giúp cho máu lưu thông đúng chiều từ tim đến các cơ quan. Khi van gặp vấn đề về cấu trúc và chức năng, không chỉ tim mà có thể cả cơ thể sẽ bị ảnh hưởng.
Van động mạch chủ là một trong bốn van tim, nằm giữa tâm thất trái và động mạch chủ của tim. Tim người có 4 buồng tim gồm tâm nhĩ trái, tâm nhĩ phải, tâm thất trái và tâm thất phải. Giữa các buồng tim sẽ có tương ứng 4 van đóng mở nhịp nhàng để máu chảy qua. Trong đó, van động mạch chủ sẽ đảm nhận chức năng đóng mở cho máu lưu thông đúng chiều từ tâm thất trái đến các cơ quan khác trong cơ thể.
Van động mạch chủ bao gồm ba lá van hình bán nguyệt được cấu tạo từ mô liên kết đàn hồi. Mỗi lá van có dạng bán nguyệt, khi đóng lại sẽ khít với nhau tạo thành một rào cản hoàn chỉnh và được bao quanh bởi một vòng xơ chắc giúp định vị và ổn định cấu trúc của van. (1)
Van động mạch chủ đóng vai trò then chốt trong việc điều hòa dòng máu từ tim đến các cơ quan trong cơ thể. Cơ chế mở van để giúp tim bơm máu từ tâm thất trái đến động mạch chủ vào tuần hoàn hệ thống để cấp máu cho toàn bộ cơ thể và van đóng lại để ngăn không cho máu chảy ngược từ động mạch chủ trở lại tim. Van còn góp phần duy trì áp lực máu ổn định trong hệ tuần hoàn.
Cơ chế hoạt động của van động mạch chủ dựa trên nguyên tắc chênh lệch áp lực giữa tâm thất trái và động mạch chủ. Trong thì tâm thu – khi tâm thất co bóp, áp lực trong buồng tim tăng cao hơn áp lực trong động mạch chủ khiến các lá van mở ra. Máu được bơm qua van vào động mạch chủ với tốc độ rất nhanh trong kỳ tâm thu.
Ngược lại, ở thì tâm trương – khi tâm thất giãn ra, áp lực trong buồng tim giảm xuống thấp hơn áp lực trong động mạch chủ. Lúc này, áp lực máu trong động mạch chủ sẽ đẩy các lá van khép lại, ngăn máu chảy ngược. Quá trình đóng mở này diễn ra nhịp nhàng theo chu kỳ tim.
Van động mạch chủ nằm giữa tâm thất trái và động mạch chủ. Khi nhìn thẳng vào tim sẽ thấy vị trí nằm gần giữa tim.
Van động mạch phổi nằm bên phải và trước van động mạch chủ. Giúp bơm máu từ tâm thất phải vào động mạch phổi và đưa máu đến hệ tuần hoàn của phổi.
Van động mạch chủ bình thường có ba lá van hình bán nguyệt được tạo thành từ collagen. Ba lá van này có kích thước gần như bằng nhau và được gắn vào thành động mạch chủ tại vị trí gốc động mạch chủ. Khi đóng lại, các lá van sẽ khít với nhau tạo thành một rào cản hoàn chỉnh, ngăn không cho máu chảy ngược từ động mạch chủ về tâm thất trái.
Một số người sinh ra chỉ có hai lá van động mạch chủ thay vì ba lá như bình thường. Đây là một dị tật tim bẩm sinh, được gọi là van động mạch chủ hai mảnh. Tình trạng này có thể làm tăng nguy cơ hẹp van, hở van hoặc các bệnh lý tim mạch khác theo thời gian.
Kích thước van động mạch chủ ở người trưởng thành bình thường có đường kính từ 2-3cm, tùy thuộc vào giới tính, cân nặng và chiều cao của mỗi người. Diện tích lỗ van động mạch chủ bình thường vào khoảng 3-4 cm2, đủ rộng để cho phép máu lưu thông dễ dàng từ tâm thất trái lên động mạch chủ. Tuy nhiên, kích thước van có thể thay đổi theo thời gian do các yếu tố như: tuổi, thoái hoá, dày – vôi hoá lá van, dính mép, dãn vòng van do các bệnh lý hoặc các tổn thương van tim. (2)
Bất thường van động mạch chủ có thể gây ra các bệnh lý như:
Hẹp van động mạch chủ (Aortic Stenosis) là tình trạng van không thể mở ra hoàn toàn trong thì tâm thu. Tình trạng này sẽ làm giảm hoặc chặn lưu lượng máu từ tim (thất trái) đi nuôi cơ thể. Ban đầu, tim sẽ làm việc nhiều hơn để có thể bù đắp lại lượng máu thiếu hụt, để đưa máu đến các cơ quan trong cơ thể. Tuy nhiên, đến một thời điểm nào đó, tim sẽ bị quá sức, dẫn đến phì đại cơ tim thất trái hoặc suy tim.
Hẹp van ở động mạch chủ được chia thành ba mức độ: hẹp nhẹ, vừa và khít. Trường hợp van bị hẹp nặng, người bệnh thường cảm thấy khó thở cả khi nghỉ ngơi/ hoạt động nhẹ, đau ngực, ngất, rối loạn nhịp tim, suy tim. Mức độ hẹp càng nặng thì nguy cơ suy tim càng lớn. (3)
Hở van động mạch chủ (Aortic Valve Regurgitation) là tình trạng van đóng không kín trong thời kỳ tâm trương, làm cho dòng máu đi ngược từ động mạch chủ trở về thất trái. Tình trạng này làm tăng thể tích máu trong tâm thất trái, khiến tim phải làm việc nhiều hơn. Hở van động mạch chủ thường tiến triển chậm, nhiều người không có triệu chứng rõ ràng cho đến khi bệnh trở nặng. Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm như suy tim, viêm nội tâm mạc nhiễm trùng, loạn nhịp tim, thậm chí tử vong.
Bệnh van động mạch chủ hai mảnh (Bicuspid Aortic Valve – BAV) là một dị tật bẩm sinh phổ biến, chỉ có hai lá van thay vì ba lá như bình thường. Bệnh này ảnh hưởng đến chức năng của trái tim, gây khó khăn trong việc bơm máu đi khắp cơ thể. BAV có thể gây các biến chứng nghiêm trọng như suy tim, dãn động mạch chủ lên, lóc tách động mạch chủ, hở van động mạch chủ nặng…
Bệnh thường được phát hiện ngẫu nhiên qua khám sức khỏe tổng quát, siêu âm tim. Việc nhận biết sớm và thăm khám tim mạch định kỳ là cực kỳ quan trọng để ngăn chặn những biến chứng nghiêm trọng.
Vôi hóa van động mạch chủ là quá trình tích tụ canxi trên bề mặt van, khiến van trở nên cứng và kém linh hoạt. Trong đó, van động mạch chủ và van 2 lá là các van tim thường dễ bị vôi hóa sớm hơn so với các van tim còn lại do đây là các khu vực dòng máu chảy xoáy, thuận lợi cho canxi lắng đọng.
Vôi hóa van tim thường gặp ở người cao tuổi và người có rối loạn chuyển hóa canxi. Theo thời gian, vôi hóa có thể dẫn đến hẹp van hoặc hở van. Bệnh tiến triển chậm nhưng có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị.
Viêm nội tâm mạc nhiễm khuẩn là tình trạng tổn thương do viêm hoặc nhiễm khuẩn ở lớp màng trong của tim, bao gồm cả van tim. Bệnh thường do vi khuẩn trong máu gây ra, đặc biệt nguy hiểm ở những người có van tim nhân tạo hoặc bệnh van tim nặng. Viêm nội tâm mạc nhiễm khuẩn có thể dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng như: Tổn thương cấu trúc mô, cơ và van tim, hình thành những mảng sùi nhỏ trên van tim, nguy cơ vỡ khối sùi và làm tắc nghẽn các mạch máu nhỏ.
Để chẩn đoán tình trạng của van động mạch chủ, bác sĩ thường sử dụng nhiều phương pháp khác nhau. Mỗi phương pháp đều có những ưu điểm riêng và được chỉ định tùy theo tình trạng cụ thể của bệnh nhân.
Sau khi thăm khám lâm sàng và nghe tim bằng ống nghe để phát hiện các tiếng thổi bất thường như: tiếng thổi tâm thu hoặc tâm trương. Đồng thời, đánh giá các triệu chứng lâm sàng như khó thở, hồi hộp, mệt mỏi, đau ngực, ngất,..và các dấu hiệu khác của bệnh van tim. Khi có nghi ngờ bất thường ở van tim, bác sĩ sẽ chỉ định các phương pháp chẩn đoán cận lâm sàng để có đánh giá chính xác hơn như:
Đối với người trưởng thành khỏe mạnh, nên khám tim mạch tổng quát ít nhất mỗi năm một lần để giúp phát hiện sớm các bất thường ở tim nếu có. Với người có yếu tố nguy cơ cao như: cao tuổi, có tiền sử gia đình mắc bệnh van tim, hoặc đã được chẩn đoán có bất thường van tim từ trước cần thăm khám thường xuyên hơn theo chỉ định của bác sĩ.
Khi phát hiện sớm các bất thường, bác sĩ sẽ lên kế hoạch can thiệp kịp thời, ngăn ngừa biến chứng và cải thiện tiên lượng điều trị. Đặc biệt, những người đã được can thiệp van tim cần tuân thủ lịch tái khám chặt chẽ để theo dõi chức năng van và phát hiện sớm các biến chứng có thể xảy ra.
Trung tâm Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh là nơi hội tụ các chuyên gia đầu ngành với nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực tim mạch, không ngừng cập nhật phác đồ điều trị tiên tiến theo hướng dẫn mới nhất từ các Hiệp hội Tim mạch uy tín trong nước và quốc tế như Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA), Hiệp hội Tim mạch châu Âu (ESC) và Hội Tim mạch Việt Nam.
Với cơ sở vật chất hiện đại, Trung tâm được trang bị hệ thống máy móc, thiết bị chẩn đoán hình ảnh tiên tiến như MRI, máy siêu âm tim 4D, máy chụp CT 1975 lát cắt đồng bộ chính hãng duy nhất ở Việt Nam, máy đo điện tâm đồ đa chức năng, hệ thống chụp mạch số hóa xóa nền (DSA)…
Đặc biệt, Đơn vị van tim triển khai khám bệnh ngoại trú tại Phòng khám tim mạch 4 – Bệnh van tim, chuyên thăm khám và điều trị các bệnh lý van tim, do ThS.BS Phạm Đỗ Anh Thư là trưởng đơn vị van tim cùng nhiều chuyên gia, bác sĩ có tay nghề cao, chẩn đoán và điều trị hiệu quả cho bệnh nhân từ trẻ nhỏ đến người trưởng thành.
Để đặt lịch khám, tư vấn và điều trị trực tiếp với các bác sĩ tại Trung tâm Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách hàng có thể liên hệ theo thông tin sau:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Van động mạch chủ giúp điều tiết dòng máu từ tâm thất trái đến động mạch chủ để đưa máu đi nuôi toàn bộ cơ thể. Khi van bị tổn thương có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được điều trị kịp thời. Vì vậy, phát hiện sớm và điều trị kịp thời các bệnh lý liên quan đến van động mạch chủ là rất cần thiết để bảo vệ tim mạch.
