Rốn là một huyệt vị được kết nối với 12 tĩnh mạch, tứ chi, ngũ quan, lục phủ ngũ tạng, gân cốt và cũng là nơi gắn kết trước đây của dây rốn kết nối giữa bánh rau và thai nhi. Rốn đóng vai trò quan trọng nhất trong quá trình chuyển chất dinh dưỡng, oxy và chất thải giữa mẹ và thai nhi. Cùng tìm hiểu rõ hơn về cấu tạo, hình dạng, chức năng và những vấn đề có thể xảy ra ở rốn qua bài viết.
Rốn được sử dụng để phân chia trực quan bụng thành bốn phần.
Rốn là một vết sẹo nổi bật trên bụng, với vị trí tương đối nhất quán. Da quanh eo ở mức rốn được cung cấp bởi dây thần kinh sống ngực thứ mười (dermatome T10). Bản thân rốn thường nằm ở mức thẳng đứng tương ứng với điểm nối giữa đốt sống thắt lưng L3 và L4, với sự thay đổi bình thường giữa những người giữa đốt sống thắt lưng L3 và L5.
Rốn là bộ phận đánh dấu vị trí mà dây rốn từng được gắn vào. Dây rốn này là một ống mềm, có thể uốn cong, mang chất dinh dưỡng, vitamin và khoáng chất từ mẹ bạn đến trẻ, khi trẻ còn trong bụng mẹ. (1)
Các bộ phận của rốn người trưởng thành bao gồm “phần còn lại của dây rốn” hoặc “đầu rốn”, thường là vết sẹo lồi do dây rốn bị tách ra. Phần này nằm ở giữa rốn, đôi khi được mô tả là rốn.
Xung quanh phần còn lại của dây rốn là “vòng rốn”, được hình thành bởi vòng rốn xơ dày đặc. Bao quanh vòng rốn là da quanh rốn.
Ngay phía sau rốn là một dây xơ dày hình thành từ dây rốn, được gọi là niệu rốn, bắt nguồn từ bàng quang.
Ở người, cái rốn có nhiều hình dạng và kích thước khác nhau và giải phẫu rốn được xác định bởi cách vết sẹo lành và khô sau khi cắt dây rốn. Về cơ bản, hình dạng rốn có thể là rốn lõm, lõm vào trong và hướng vào thân rốn, hoặc rốn lồi và nhô ra ngoài.
Các loại rốn lõm phổ biến bao gồm: rốn nằm ngang, thẳng đứng, tròn, hình bầu dục, hình chữ T, hình dạng bóng đèn. (2)
Rốn là điểm tiếp cận của các mạch máu mang máu đến và đi từ thai nhi. Chúng đến từ nhau thai và chạy qua dây rốn, được bao phủ bởi thạch Wharton – một mô liên kết dạng keo có trong dây rốn giúp cách điện và bảo vệ chúng.
Bình thường có ba mạch máu bên trong dây rốn. Mạch máu mang oxy và chất dinh dưỡng đến thai nhi là tĩnh mạch rốn. Nó đi qua rốn và đưa vào tuần hoàn thai nhi đang phát triển. Ngoài ra còn có hai động mạch rốn, chúng mang máu đã khử oxy và các sản phẩm thải, chảy theo hướng ngược lại trở về nhau thai.
Tuần hoàn này không cần thiết sau khi em bé chào đời và một khi đã tách khỏi nhau thai, các mạch máu rốn sẽ tự động khép lại. Nhưng trong 1 số trường hợp (vd: sinh non, trẻ cần phải hồi sức sau sinh), phần chân rốn sẽ được giữ lại để luồn các ống thông giúp đưa thuốc vào nuôi dưỡng trẻ qua tĩnh mạch rốn hoặc theo dõi huyết áp, lấy máu xét nghiệm qua động mạch rốn.
Nhưng trong 1 số trường hợp (vd: sinh non, trẻ cần phải hồi sức sau sinh), phần chân rốn sẽ được giữ lại để luồn các ống thông giúp đưa thuốc vào nuôi dưỡng trẻ qua tĩnh mạch rốn hoặc theo dõi huyết áp, lấy máu xét nghiệm qua động mạch rốn.
Trong quá trình phát triển của phôi thai, ruột của thai nhi có thời điểm phải rời khỏi khoang bụng do không gian hạn chế và sẽ quay trở lại ổ bụng sau vài tuần. Điều này diễn ra là nhờ ruột có thể tạm thời đi vào dây rốn.
Thoát vị rốn xảy ra khi một phần ruột của trẻ phình ra qua lỗ mở ở cơ bụng gần rốn (rốn). Thoát vị rốn là tình trạng phổ biến và thường vô hại. Thoát vị rốn thường gặp nhất ở trẻ sơ sinh, nhưng cũng có thể ảnh hưởng đến người lớn. Ở trẻ sơ sinh, thoát vị rốn có thể đặc biệt rõ ràng khi trẻ khóc hoặc rướn, khiến rốn lồi ra. Đây là dấu hiệu điển hình của thoát vị rốn.
Thoát vị rốn ở trẻ em thường tự đóng lại trong hai năm đầu đời, mặc dù một số trường hợp vẫn mở đến năm năm hoặc lâu hơn. Thoát vị rốn ở người lớn có thể sẽ cần phẫu thuật để điều trị.
Có thể bạn quan tâm: Rốn trẻ sơ sinh bị lồi, cần làm gì để điều trị?
U hạt rốn là tình trạng mô sẹo phát triển quá mức trong quá trình lành lại của rốn. Nó có thể được nhìn thấy trong vài tuần tuổi đầu tiên, sau khi dây rốn đã khô và rụng. U hạt rốn không gây nguy hiểm cho trẻ nhưng gây tình trạng rỉ dịch ở rốn kéo dài khiến bố mẹ lo lắng. Một số trường hợp có thể gây viêm da quanh rốn, nhiễm khuẩn rốn. Tùy tình trạng mà bác sĩ có thể đưa ra phương pháp điều trị phù hợp cho từng trẻ.
Nếu rốn bị lõm, các nếp gấp da có thể giữ lại độ ẩm và các mảnh vụn. Những nơi ẩm ướt là môi trường lý tưởng cho vi khuẩn phát triển. Nếu vi khuẩn phát triển mạnh ở lỗ rốn, nó có thể dẫn đến nhiễm trùng với biểu hiện như: rốn bị đỏ, đau, sưng tấy, mùi hôi, mưng mủ… và nhiễm khuẩn từ rốn có thể đi vào máu gây ra nhiễm khuẩn huyết.
Nếu bị nhiễm trùng rốn, cần đưa trẻ tới gặp bác sĩ để được thăm khám và điều trị. Trong một số trường hợp có thể cần thuốc kháng sinh theo đơn để tiêu diệt vi khuẩn trước khi nó lây lan sang các bộ phận khác của cơ thể.
Nấm men, một loại nấm tự nhiên trên da, cũng có thể sinh sôi ở rốn. Sự phát triển quá mức của nấm men có thể dẫn đến ngứa, kích ứng da. Nó rất giống với nhiễm trùng nấm âm đạo hoặc loại tưa miệng xảy ra ở miệng. Các triệu chứng của nhiễm trùng nấm men bao gồm: Rốn bị đỏ, ngứa, đau…
Hãy gọi cho bác sĩ nếu bị nhiễm nấm men ở rốn, bác sĩ có thể sẽ điều trị bằng cách cho bệnh nhân sử dụng kem chống nấm và ở một số trường hợp cần sử dụng thuốc chống nấm có công dụng mạnh hơn.
U nang biểu bì có thể xuất hiện ở bất kỳ vị trí nào trên da, chúng xảy ra khi các tế bào biểu bì bị mắc kẹt và nhân lên dưới da, gây ra các cục u có thể gây đau hoặc nhạy cảm khi chạm vào. Những u nang này không gây hại nhưng có thể gây khó chịu.
Nếu có cục u hoặc khối u ở lỗ rốn, nên đi khám bác sĩ để được kiểm tra và đảm bảo rằng đó không phải là tình trạng nghiêm trọng, chẳng hạn như ung thư da. Nếu đó là u nang, bệnh nhân có thể cần phải phẫu thuật cắt bỏ.
Để tránh nhiễm trùng hoặc tích tụ bụi bẩn và chất bẩn ở rốn, hãy đảm bảo giữ rốn sạch sẽ và khô ráo. Xà phòng và nước có hiệu quả trong việc làm sạch da bên trong rốn. Có thể sử dụng đầu ngón tay, khăn mặt hoặc tăm bông để nhẹ nhàng làm sạch bên trong bất kỳ nếp gấp nào ở rốn. (3)
Sau khi đã vệ sinh sạch sẽ, dùng khăn nhẹ nhàng thấm khô vùng rốn và xung quanh rốn. Nếu có thể, hãy mặc quần áo làm từ vải thoáng khí để mồ hôi và bụi bẩn không bị giữ lại giữa quần áo và da.
Rửa tay bằng xà phòng trước khi vệ sinh cuống rốn.
Nhẹ nhàng rửa phần rốn và vùng rốn của bé bằng nước muối sinh lý và khăn mặt mềm. Hoặc phụ huynh có thể dùng tay để thoa nước, nhưng tránh chạm vào phần rốn càng nhiều càng tốt.
Đảm bảo rốn trẻ khô hoàn toàn sau khi tắm. Ngoài ra, rốn sẽ khô và lành nhanh hơn khi tiếp xúc với không khí nhiều. Không nên che rốn trẻ bằng quần hoặc tã, cần gấp tã xuống và tránh chạm vùng rốn.
Không tự ý kéo cuống rốn của trẻ ra, ngay cả khi nó sắp rụng điều này có thể gây chảy máu, lâu lành và có thể gây nhiễm trùng rốn ở trẻ.
Sau khi gốc rốn rụng, hãy giữ cho vùng đó sạch sẽ và khô ráo cho đến khi vùng đó lành hẳn.
Không lạm dụng các chất sát khuẩn vì có thể làm rốn lâu rụng hơn.
Xem thêm: Cách chăm sóc rốn cho trẻ sơ sinh đúng quy trình, khoa học.
Rốn có nhiều hình dạng khác nhau có thể do rất nhiều nguyên nhân, bao gồm: Quá trình lành vết thương sau cắt dây rốn, cách cuống rốn lành lại, mang thai, thay đổi cân nặng, thoát vị rốn,…
Lỗ rốn của bạn là nơi trú ngụ của nhiều loại vi khuẩn, nấm và các loại vi khuẩn khác. Sự tích tụ của bụi bẩn và mảnh vụn da chết cùng với dầu tự nhiên từ da có thể gây ra mùi hôi khó chịu. Mùi khó chịu cũng có thể xuất hiện khi rốn bị nhiễm trùng.
Nếu có thêm những thắc mắc về rốn hoặc gặp phải các tình trạng liên quan có thể liên hệ đến BVĐK Tâm Anh để được các chuyên gia y tế tư vấn và trợ giúp:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Bên trên là những thông tin về cấu tạo, chức năng và các vấn đề có thể xảy ra ở rốn. Hy vọng, qua những chia sẻ trong bài sẽ giúp bạn ý thức được vai trò của việc vệ sinh rốn sạch sẽ, hạn chế tối đa các vấn đề nhiễm trùng, nấm men, u nang… xảy ra.
