Dây thần kinh số 3 (dây thần kinh vận nhãn) chủ yếu đảm nhận nhiệm vụ điều khiển sự chuyển động của mắt và mí mắt. Vậy dây thần kinh sọ số 3 ở đâu và nếu dây thần kinh này bị tổn thương thì sẽ ảnh hưởng như thế nào?
Dây thần kinh số 3 (CN III) hay dây thần kinh vận nhãn là dây thần kinh xuất phát từ não giữa, đóng vai trò quan trọng trong việc di chuyển mắt và kiểm soát các chức năng tự động của mắt, mí mắt, chịu trách nhiệm điều khiển cơ nâng mi và các cơ điều tiết đồng tử… Cấu tạo gồm có 2 dây, mỗi dây chịu trách nhiệm cho một bên nhãn cầu.
Nếu dây thần kinh này bị tổn thương, người bệnh có thể gặp phải các triệu chứng như nhìn đôi, giảm khả năng vận nhãn, hoặc rối loạn chức năng đồng tử. Việc tổn thương dây thần kinh số 3 có thể nghiêm trọng và cần sự can thiệp y tế càng sớm càng tốt.
Mô tả chi tiết về giải phẫu dây thần kinh số 3 sẽ gồm các thành phần sau: (1)
Dây thần kinh số 3 xuất phát từ não giữa, di chuyển ra trước và đi qua xoang hang (một khoang ở đáy sọ chứa các mạch máu và dây thần kinh quan trọng), cuối cùng đi vào hốc mắt (ổ mắt) qua rãnh ổ mắt trên.
Cấu tạo của dây thần kinh số 3 gồm có hai phần chính:
Các sợi dây thần kinh soma được bó sâu bên trong dây thần kinh, thực hiện chức năng điều khiển các cơ ngoài mắt, giúp mắt di chuyển chính xác, bao gồm:
Các sợi thần kinh vận động cũng chi phối cơ mang mi trên giúp nâng mi mắt để mắt mở bình thường.
Sợi thần kinh vận nhãn tự chủ bao quanh các sợi thần kinh soma xung quanh bên ngoài dây thần kinh, điều khiển các chức năng liên quan đến đồng tử và thấu kính mắt:
Tìm hiểu thêm: Giải phẫu 12 đôi dây thần kinh sọ não.
Dây thần kinh số 3 đảm nhận 2 chức năng quan trọng sau:
Các sợi thần kinh soma trong dây thần kinh vận nhãn chịu trách nhiệm điều khiển 4 trong số 6 cơ giúp mắt chuyển động, bao gồm:
Nhóm cơ này cho phép mắt thực hiện các hoạt động như đọc sách, lái xe và bất kỳ hoạt động nào yêu cầu kiểm soát cử động mắt chính xác.
Các sợi thần kinh vận nhãn tự chủ thực hiện 2 chức năng chính:
Toàn bộ những chức năng này sẽ phối hợp cùng nhau, hoạt động ổn định để giúp duy trì sức khỏe thị giác.
Dây thần kinh sọ số 3 hoạt động bằng cách truyền tín hiệu từ thân não đến các cơ mắt và các cấu trúc nằm trong phạm vi điều khiển. Sau khi nhận tín hiệu từ não, các sợi thần kinh soma sẽ kích thích cơ ngoài mắt, giúp mắt di chuyển theo các hướng khác nhau. Đồng thời, các sợi thần kinh vận nhãn tự chủ cũng làm thay đổi kích thước đồng tử và hình dạng thấu kính.
Trong trường hợp bị chấn thương hoặc rối loạn chức năng, tín hiệu của dây thần kinh sọ số 3 có thể bị gián đoạn, dẫn đến triệu chứng mờ mắt, lác mắt, hoặc không thể điều chỉnh đồng tử.
Dây thần kinh số 3 có thể gặp phải một số tình trạng tổn thương hoặc bệnh lý sau: (2)
Liệt dây thần kinh số 3, hay còn gọi là liệt vận nhãn, xảy ra khi dây thần kinh này bị tổn thương, dẫn đến giảm khả năng vận động của mí mắt và gặp khó khăn trong việc điều khiển chuyển động của mắt. Nguyên nhân thường do chèn ép hoặc thiếu máu, và triệu chứng có thể bao gồm nhìn đôi, mờ mắt, và không thể nhắm mắt tự chủ.
Liệt dây thần kinh số 3 bẩm sinh là tình trạng hiếm gặp, chủ yếu do áp lực nội sọ tác động lên dây thần kinh vận nhãn tại điểm nối giữa động mạch thông sau và động mạch cảnh trong. Triệu chứng điển hình bao gồm liệt đồng tử một bên không phản ứng với ánh sáng, sụp mí mắt một bên và giảm thị lực. Để chẩn đoán, bác sĩ có thể sử dụng các xét nghiệm như chọc dịch não tủy và xét nghiệm máu.
Liệt vận nhãn không đe dọa đến tính mạng nhưng có thể là dấu hiệu của các dị tật bẩm sinh khác như: hội chứng PHACE, bệnh u xơ thần kinh loại 2, hội chứng Klippel-Trenaunay… Do đó, việc can thiệp chẩn đoán và tiến hành điều trị sớm là rất quan trọng.
Viêm dây thần kinh số 3 có thể do virus, viêm nhiễm hoặc các tình trạng khác như phình động mạch, khối u, tổn thương tuyến yên, nguyên nhân bẩm sinh (chấn thương khi sinh, thiểu sản nhân vận nhãn…). Tình trạng này thường gây đau, sưng tấy trong ổ mắt, ảnh hưởng đến khả năng di chuyển của mắt và làm mắt mờ, khó nhìn rõ. Viêm dây thần kinh vận nhãn hiếm gặp nhưng rất nghiêm trọng, cần can thiệp điều trị kịp thời.
Dây thần kinh số 3 bị tổn thương có thể gây ra các triệu chứng khó chịu, đáng lo ngại như: (3)
Để chẩn đoán các vấn đề bệnh lý hoặc tổn thương liên quan đến dây thần kinh số 3, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện các phương pháp sau:
Có thể bạn quan tâm: Khám vận nhãn (dây thần kinh số 3, 4, 6) là gì? Tìm hiểu chi tiết.
Để bảo vệ và chăm sóc sức khỏe của dây thần kinh vận nhãn, mỗi người nên chủ động thực hiện các biện pháp sau:
Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Dây thần kinh số 3 là thành phần quan trọng của hệ thần kinh trong cơ thể. Bất kỳ tổn thương nào xảy ra tại đây cũng có thể ảnh hưởng đến thị lực và gây ra nhiều vấn đề sức khỏe đáng lo ngại khác. Do đó, việc chủ động kiểm tra sức khỏe định kỳ là rất cần thiết để bảo vệ sức khỏe hệ thần kinh nói chung và dây thần kinh sọ số 3 nói riêng.
