Dây thần kinh số 1 là dây thần kinh sọ đầu tiên trong 12 đôi dây thần kinh sọ. Vậy dây thần kinh sọ số 1 ở đâu, có cấu tạo như thế nào và đảm nhận chức năng gì?
Dây thần kinh số 1 có tên là dây thần kinh khứu giác (olfactory nerve), bắt đầu từ phần trên của não. Đây là dây thần kinh đầu tiên trong 12 đôi dây thần kinh sọ và thuộc về nhóm dây thần kinh cảm giác, chứa các sợi thần kinh khứu giác, truyền tải thông tin liên quan đến mùi hương.
Dây thần kinh số 1 (CN I) nằm ở khoang mũi. Từ khoang mũi, dây thần kinh này truyền tín hiệu đến não, giúp nhận biết và phân biệt các mùi hương. Đây là dây thần kinh sọ ngắn nhất trong số 12 đôi dây thần kinh sọ. (1)
Dây thần kinh khứu giác gồm các sợi trục của tế bào khứu giác nằm ở niêm mạc mũi và không có nhân riêng biệt. Thân tế bào của dây thần kinh sọ số 1 ở vùng khứu giác và niêm mạc mũi, bao phủ lấy khoang mũi. (2)
Dây thần kinh số 1 đảm nhận chức năng cảm nhận mùi hương thông qua hai con đường: (3)
Các dây thần kinh khứu giác gồm một tập hợp nhiều sợi thần kinh cảm giác kéo dài từ biểu mô khứu giác. Cách thức hoạt động của dây thần kinh số 1 như sau: (4)
Tổn thương dây thần kinh số 1 có thể gây ra những bệnh lý gồm:
Mất khứu giác là tình trạng không thể ngửi được mùi hương. Hiện tượng này có thể xuất hiện sau chấn thương hoặc là triệu chứng tạm thời của những bệnh lý thông thường như cảm lạnh, nhiễm trùng xoang, cúm… Tuy nhiên, tình trạng này cũng có thể xảy ra do những vấn đề sức khỏe nghiêm trọng hơn như chấn thương sọ não. Chứng mất khứu giác kéo dài sẽ dẫn đến hậu quả nghiêm trọng như không nhận biết được các chất độc hại, giảm cảm giác thèm ăn, lo âu… (5)
Suy giảm khứu giác là một trong những bệnh lý thường gặp khi dây thần kinh số 1 bị tổn thương. Tình trạng này khiến người bệnh gặp khó khăn trong việc phát hiện và nhận biết các mùi hương.
Rối loạn khứu giác là tình trạng thay đổi về khả năng ngửi. Điều này khiến người bệnh ngửi sai mùi, những mùi dễ chịu trở nên khó chịu và ngược lại.
Đây là tình trạng mũi ngửi thấy những mùi không thật sự có trong môi trường. Đó có thể là mùi dễ chịu hoặc khó chịu. Thông thường, hiện tượng này sẽ tự biến mất và không ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, ảo giác mùi hương có thể là dấu hiệu cảnh báo những bệnh lý nguy hiểm như đột quỵ, khối u não, Parkinson…
Nhạy cảm với mùi hương (hay chứng tăng khứu giác) là tình trạng khứu giác trở nên nhạy cảm quá mức với mùi hương. Đặc biệt, khi tiếp xúc với mùi quá mạnh và nồng, người bệnh có thể cảm thấy khó chịu và buồn nôn. (6)
Phần lớn các tế bào thần kinh khứu giác có khả năng tái tạo sau chấn thương. Do đó, tình trạng mất khứu giác có thể chỉ diễn ra tạm thời và sẽ nhanh chóng hồi phục. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, đây lại là biểu hiện của những bệnh lý nguy hiểm như Parkinson, khối u não, động kinh… Người bệnh nên đến cơ sở y tế uy tín để thăm khám ngay khi phát hiện những dấu hiệu bất thường về khứu giác.
Đầu tiên, bác sĩ sẽ đặt một vài câu hỏi liên quan đến sự thay đổi khứu giác và vị giác của người bệnh và yêu cầu xác định một số mùi hương (bạc hà hoặc cà phê). Bác sĩ sẽ khai thác thông tin về bệnh sử và các loại thuốc người bệnh đang sử dụng để xác định tổng quan về nguyên nhân gây tổn thương ở dây thần kinh số 1. Ngoài ra, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện các chẩn đoán hình ảnh như chụp CT đầu mặt để đưa ra chẩn đoán chính xác nhất.
Để bảo vệ sức khỏe của dây thần kinh sọ số 1, có thể áp dụng những biện pháp sau:
Để đặt lịch thăm khám tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, vui lòng liên hệ:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Dây thần kinh số 1 làm nhiệm vụ truyền tải thông tin về mùi. Tổn thương dây thần kinh khứu giác có thể ảnh hưởng đến khả năng nhận biết và phân biệt mùi hương. Nếu nhận thấy dấu hiệu bất thường liên quan đến khứu giác, người bệnh nên nhanh chóng đến thăm khám ở các bệnh viện uy tín để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
