Chấn thương xương khớp là một tình trạng phổ biến, nhưng liệu khi nào thì những tổn thương này trở nên đáng lo ngại? Đây là thắc mắc chung của rất nhiều người, bởi không phải lúc nào các chấn thương cũng bộc lộ rõ mức độ nguy hiểm. Vậy, làm thế nào để nhận biết đâu là những dấu hiệu cần phải lưu tâm, và đâu là phương pháp sơ cứu hiệu quả để bảo vệ sức khỏe lâu dài?
Chấn thương xương khớp là tình trạng hệ thống cơ xương khớp bao gồm xương, khớp, dây chằng, gân, cơ bị tổn thương. Nguyên nhân của tình trạng này có thể đến từ nhiều nguyên nhân như té ngã khi sinh hoạt, tai nạn lao động, thể thao… Mức độ có thể từ nhẹ như bong gân, giãn dây chằng, trật khớp hay nghiêm trọng hơn như gãy xương, rách dây chằng, thoát vị đĩa đệm…
Các mức độ nặng nếu không được can thiệp sớm có thể tác động tiêu cực đến cấu trúc xương khớp, chức năng vận động, từ đó ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng sống của người bệnh.
Chấn thương cơ xương khớp được chia thành nhiều loại, có thể bao gồm: (1)
Gãy xương là dạng tổn thương khá phổ biến, xảy ra khi bị va đập, chịu lực tác động mạnh, khiến cấu trúc xương bị nứt, gãy. Tùy vào mức độ nghiêm trọng mà xương bị gãy có thể tự lành hoặc cần phải can thiệp phẫu thuật. Các loại gãy xương thường gặp mà bạn cần lưu ý gồm: gãy xương cổ tay, gãy xương mắt cá chân, gãy xương hông…
Trật khớp là thuật ngữ y khoa chỉ tình trạng các đầu xương bị trượt ra khỏi vị trí ban đầu do tai nạn giao thông, chấn thương thể thao, tai nạn lao động… Tình trạng này gây đau đớn, sưng tấy, bầm tím quanh khớp bị trật và ảnh hưởng tới chức năng vận động của khớp.
Bong gân và căng cơ cũng là các dạng chấn thương phổ biến. Bong gân chỉ tình trạng dây chằng bị căng giãn hoặc thậm chí là rách khi khớp chịu lực tác động mạnh. Các vị trí thường bị bong gân gồm: mắt cá chân, đầu gối, cổ tay, ngón tay…
Khác với bong gân, căng cơ là thuật ngữ dùng để mô tả tình trạng cơ hay gân bị kéo căng/ rách. Căng cơ có thể xảy ra ở bất kỳ vị trí nào trên cơ thể, đặc biệt là cổ, thắt lưng, bắp chân, vai…
Dây chằng là các dải mô đàn hồi giúp kết nối xương, đảm bảo sự ổn định và sức mạnh cho khớp. Khớp gối có 4 nhóm dây chằng chính là dây chằng chéo trước, dây chằng chéo sau, dây chằng bên trong và dây chằng bên ngoài. Mặc dù có cấu trúc dai, dày, chắc chắn tuy nhiên khi bị kéo căng quá mức hoặc tác động lực đột ngột, các dây chằng cũng có thể bị rách, đứt, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng khớp gối.
Rách sụn chêm là chấn thương đầu gối phổ biến, xảy ra khi bạn thực hiện các chuyển động có sự gập, vặn, xoay đầu gối mạnh. Rách sụn chêm đặc biệt phổ biến ở những người thường xuyên chơi các môn thể thao đối kháng như bóng đá, bóng rổ, bóng chuyền, cầu lông… Nếu bạn là người thường xuyên chơi bóng rổ có thể xem thêm về bài viết chấn thương khi chơi bóng rổ để phòng tránh những chấn thương nghiêm trọng.
Hội chứng ống cổ tay xảy ra khi dây thần kinh ở ống cổ tay bị chèn ép, kích thích lâu ngày. Tình trạng này phổ biến ở những người làm các công việc đặc thù, thường xuyên lặp đi lặp lại một động tác có sử dụng lực cổ tay như tài xế, nhân viên văn phòng, thợ may…
Viêm cân gan chân là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây đau nhức vùng gót chân. Tình trạng này xảy ra khi cân gan chân bị căng thẳng, áp lực, tạo nên các vết rách nhỏ. Nếu không được chăm sóc, xử lý tốt, theo thời gian nó có thể gây kích ứng hoặc viêm sưng. Bệnh lý này thường được bắt gặp ở người thừa cân, béo phì, người khoảng 40 – 60 tuổi, người thường xuyên phải đứng nhiều hoặc tham gia các hoạt động gây áp lực lên gót chân và mô liên kết (chạy đường dài, múa ba lê…).
Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến gây ra những chấn thương thường gặp
Đây là nguyên nhân hàng đầu gây ra chấn thương hiện nay. Trường hợp vận động mạnh, chơi thể thao không đúng kỹ thuật, chơi quá sức, trượt té, va chạm… có thể gây gãy xương, trật khớp, bong gân, căng cơ, viêm gân, viêm bao hoạt dịch.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) thống kê, mỗi năm có khoảng 1,9 triệu người tử vong và 20 – 50 triệu người bị chấn thương do tai nạn giao thông. Đây là nguyên nhân phổ biến, té ngã, va đập mạnh có thể tác động tiêu cực lên cấu trúc xương khớp, gây nên tình trạng gãy xương, bong gân, trật khớp…
Đây là một dạng chấn thương xảy ra khi một người mắc các bệnh lý mạn tính về xương khớp như thoái hóa khớp hoặc viêm khớp (viêm khớp dạng thấp, gout, viêm khớp vảy nến…).
Những tổn thương này không đến từ va đập trực tiếp, mà là hậu quả của sự suy yếu lâu dài trong cấu trúc khớp, khiến khớp dễ tổn thương ngay cả khi vận động nhẹ nhàng hoặc trong các tình huống va chạm bình thường.
Càng lớn tuổi, khả năng sản xuất hormone để duy trì khối lượng cơ và mật độ xương khỏe mạnh càng giảm. Điều này dẫn đến giảm sức mạnh, tính linh hoạt của hệ cơ xương khớp, dễ gây ra các chấn thương nghiêm trọng trong sinh hoạt thường ngày.
Ngoài ra, người lớn tuổi nguy cơ mắc các bệnh mạn tính như viêm xương khớp, loãng xương, thoái hóa đĩa đệm cao hơn người trẻ rất nhiều. Đây cũng là yếu tố tăng nguy cơ bị té ngã, chấn thương cao.
Thường xuất phát do căng thẳng lặp đi lặp lại thường diễn ra ở các mô mềm như cơ, gân, dây thần kinh, phổ biến ở ngón tay, cổ tay, khuỷu tay, cánh tay, vai và đầu gối. Nguyên nhân gây nên tình trạng này đến từ việc thường xuyên thực hiện cùng một loại chuyển động khiến các mô mềm bị căng thẳng, tổn thương. (2)
Bên cạnh nguyên nhân chính, các yếu tố dưới đây có thể làm tăng nguy cơ gây ra chấn thương:
Nhóm người này dễ có nguy cơ gặp phải các chấn thương như gãy xương, bong gân, trật khớp… khi bị va chạm, té ngã trong quá trình chơi.
Người lớn tuổi thường có những thay đổi trong hệ thần kinh như suy giảm thính lực, thị lực và cảm giác; thay đổi dáng đi và khả năng kiểm soát tư thế kém, dẫn đến tình trạng va đập, té ngã ngay cả trong sinh hoạt thường ngày.
Hơn nữa, cấu trúc cơ xương khớp của nhóm đối tượng này cũng bị lão hóa, yếu dần theo thời gian. Vì vậy, khi gặp chấn thương, mức độ nghiêm trọng cũng cao hơn bình thường.
Các công việc nặng thường gây ra các chấn thương do người lao động làm việc quá sức, mang vác đồ vật sai tư thế… Lúc này, xương khớp liên tục bị kích thích do lặp đi lặp lại một động tác, dễ dẫn đến trượt ngã, đồ vật rơi vào người…
Để đảm bảo hiệu quả điều trị, trước tiên bác sĩ cần xác định nguyên nhân chấn thương, mức độ nghiêm trọng và thể trạng người bệnh thông qua các phương pháp sau:
Đây là bước đầu tiên nhưng quan trọng, giúp bác sĩ xác định sơ bộ tình trạng chấn thương của người bệnh thông qua khám thực thể và khai thác thông tin bệnh sử. Sau khám lâm sàng, tùy vào trường hợp cụ thể mà bác sĩ có thể chỉ định các phương pháp khám cận lâm sàng khác để đưa ra kết quả chẩn đoán chính xác nhất về vấn đề người bệnh gặp phải.
Chẩn đoán chấn thương bằng hình ảnh là phương án thường được sử dụng nhất, đặc biệt là với những chấn thương nghiêm trọng: (3)
Việc điều trị phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng và loại tổn thương. Tuy nhiên, nhìn chung, quá trình điều trị thường bao gồm các phương pháp từ sơ cứu ban đầu, điều trị không phẫu thuật đến phẫu thuật và phục hồi chức năng.
Đánh giá mức độ nghiêm trọng hay không là bước đầu rất quan trọng trong sơ cứu khi bị chấn thương. Bạn có thể đánh giá sơ bộ bằng cách nhìn, sờ và trao đổi với người bệnh để xác định:
R.I.C.E là nguyên tắc hàng đầu trong sơ cứu, bao gồm:
Trường hợp nghi ngờ gãy xương, trật khớp, người bệnh cần được lập tức cố định vùng bị tổn thương bằng các loại nẹp chuyên dụng cho từng bộ phận hoặc tạm thời bằng nẹp gỗ nhằm ngăn tình trạng xương khớp tiếp tục di lệch, từ đó hạn chế tối thiểu tổn thương có thể gặp phải.
Thuốc thường được bác sĩ chỉ định nhằm kiểm soát tình trạng viêm, đau nhức, khó chịu cho người bệnh. Tùy vào triệu chứng cụ thể và khả năng đáp ứng thuốc mà người bệnh sẽ được kê các loại thuốc khác nhau. Lưu ý, người bệnh chỉ nên dùng thuốc điều trị chấn thương xương khớp khi có chỉ định của bác sĩ, không tự ý mua thuốc, tăng giảm liều hoặc ngưng dùng thuốc.
Đây là phương pháp đặc biệt phổ biến trong điều trị chấn thương xương khớp nhằm cải thiện triệu chứng, tăng cường tốc độ lưu thông máu, cải thiện tính linh hoạt, ngăn ngừa tình trạng cứng khớp. Từ đó giúp tăng tốc độ phục hồi và khả năng lấy lại chức năng vận động cho người bệnh.
Nẹp cố định và bó bột thường được chỉ định trong trường hợp người bệnh bị gãy xương ít di lệch, có thể điều trị bằng phương pháp bảo tồn. Phương pháp này giúp cố định vùng xương khớp bị tổn thương, tránh làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh trong quá trình chữa lành tự nhiên của cơ thể.
Phẫu thuật là phương pháp cần được cân nhắc khi người bệnh bị chấn thương mà phương pháp điều trị bảo tồn không mang lại kết quả tốt. Đồng thời phẫu thuật cũng là một lựa chọn khi người bệnh muốn nhanh chóng quay trở lại với sinh hoạt và hoạt động thể thao.
Dưới đây là một số phương pháp trong chăm sóc, phòng ngừa nguy cơ dính chấn thương mà BVĐK Tâm Anh gợi ý cho bạn:
Tập thể dục thể thao là hoạt động tích cực, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe tổng thể nói chung và sức khỏe cơ xương khớp nói riêng. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn, hạn chế tối đa chấn thương có thể gặp phải, bạn cần tập luyện đúng cách với cường độ phù hợp dựa trên tình trạng sức khỏe và độ tuổi.
Chế độ ăn uống là một trong những yếu tố quan trọng trong việc duy trì xương khớp khỏe mạnh, vì vậy người dân cần xây dựng chế độ dinh dưỡng khoa học, đầy đủ dưỡng chất thiết yếu, đặc biệt ưu tiên các nhóm thực phẩm sau: (4)
Thừa cân, béo phì có thể gia tăng áp lực lên hệ thống xương khớp. Vì vậy, bạn cần duy trì trọng lượng cơ thể ở mức vừa phải dựa trên chỉ số khối cơ thể hoặc theo khuyến nghị của chuyên gia.
Trang bị các đồ bảo hộ, dụng cụ hỗ trợ khi vận động như nón bảo hiểm, đệm đầu gối, đệm cổ tay, đai đeo lưng, gậy… giúp giảm thiểu các chấn thương xương khớp do va chạm, té ngã khi vận động.
Trường hợp bị tổn thương xương khớp, người bệnh nên đến các cơ sở y tế uy tín như Trung tâm Chấn thương Chỉnh hình, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh để được khám chữa nhanh chóng, an toàn, hiệu quả.
Trung tâm quy tụ đội ngũ chuyên gia, bác sĩ được đào tạo bài bản, chuyên môn cao, nhiều năm kinh nghiệm khám chữa thực tiễn các tình trạng tổn thương.
Bên cạnh đó, đơn vị còn đầu tư nhập khẩu chính hãng nhiều máy móc, trang thiết bị y tế hiện đại, phục vụ công tác khám chữa bệnh nhằm đảm bảo tính an toàn, hiệu quả cao như máy đo mật độ xương; máy chụp CT 1975, 768, hơn 100.000 lát cắt; máy chụp MRI 1,5 – 3 Tesla…
Để được tư vấn bệnh và đặt lịch khám trước tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ qua thông tin hotline/fanpage dưới đây:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Trên đây là thông tin về những loại chấn thương xương khớp thường gặp và cách điều trị. Tình trạng này có thể diễn tiến từ nhẹ đến nặng, trong một vài trường hợp có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cơ xương khớp nói riêng và sức khỏe tổng thể nói chung. Vì vậy, người bị chấn thương các vùng xương khớp không nên chủ quan.
