Tập gym là bộ môn rèn luyện sức khỏe mang lại nhiều lợi ích, tuy nhiên, tập gym sai cách có thể gây chấn thương, đặc biệt là chấn thương vai. Chấn thương vai khi tập gym có thể xảy ra ở nhiều dạng, cần thăm khám và điều trị đúng cách. Vậy chấn thương vai sau khi tập gym có nguy hiểm không? Cần làm gì để phòng ngừa chấn thương khớp vai khi tập gym? Cùng BVĐK Tâm Anh tìm hiểu chi tiết qua bài viết
Chấn thương vai khi tập gym là tình trạng chấn thương khớp vai hoặc phần mềm vai sau khi tập gym, xảy ra do tác động của ngoại lực làm tổn thương vùng vai, không phải do nguyên nhân bệnh lý. Chấn thương vai khi tập gym có thể xảy ra ở bất kỳ ai, thường gặp nhất ở những người vừa mới bắt đầu hoặc tập luyện cường độ cao.
Vai là vị trí có biên độ vận động lớn và linh hoạt nhất của cơ thể, đồng thời cũng là vùng dễ bị chấn thương khi tập thể hình do có cấu tạo phức tạp, bao gồm nhiều bộ phận như bao khớp, dây chằng, sụn, gân, cơ, túi hoạt dịch… Tìm hiểu về chấn thương vai khi tập thể hình không chỉ nhằm mục đích điều trị mà còn có ý nghĩa đối với việc phòng ngừa và phục hồi chức năng.
Tập gym đòi hỏi người tập phải thực hiện các động tác đúng kỹ thuật. Thực hiện sai kỹ thuật tập gym có thể gây tổn thương vùng vai nói riêng, và chấn thương cơ bắp, xương khớp toàn thân nói chung. Tập gym sai kỹ thuật dẫn đến chấn thương vai có thể là do sự chủ quan của người tập hoặc do huấn luyện viên hướng dẫn chưa chi tiết.
Tập gym giúp tăng cường cơ bắp, cải thiện vóc dáng và sự săn chắc. Tuy nhiên, tập luyện quá sức có thể gây tác dụng ngược, dẫn đến chấn thương. Chấn thương vai khi tập gym không phải là hậu quả duy nhất của việc tập luyện quá sức, mà còn có thể kể đến một vài vấn đề khác như tiêu cơ vân, giảm khả năng trao đổi chất, ức chế tim mạch…
Không khởi động hoặc khởi động cơ thể không đúng cách trước khi tập gym là một nguyên nhân khác có thể gây chấn thương vai. Nhiều người bỏ qua bước khởi động trước tập luyện khiến các cơ và khớp còn cứng, chưa được làm nóng và co giãn. Khi tập luyện đột ngột, áp lực tạo ra lên các khớp và cơ bắp rất lớn, dễ gây đau và chấn thương.
Chấn thương khớp vai khi tập gym có thể xảy ra ở nhiều dạng khác nhau, tùy từng trường hợp.
Bong gân, căng cơ là dạng chấn thương vai phổ biến khi tập gym. Cụ thể, bong gân là tình trạng tổn thương các dây chằng và mô khớp nối giữa các xương, khiến dây chằng bị giãn hoặc rách. Căng cơ là tình trạng căng giãn hoặc xoắn vặn quá mức, vượt ngưỡng chịu đựng ở cơ, có thể gây rách cơ. Cả bong gân và căng cơ đều gây đau, sưng tấy, giảm hoặc mất khả năng cử động ở vùng bị ảnh hưởng. Tuy nhiên, cần phân biệt bong gân và căng cơ để có thể điều trị đúng, hiệu quả.
Tập gym không đúng kỹ thuật có thể gây trật khớp vai, xảy ra do rách bao khớp khiến hai mặt khớp của chỏm xương cánh tay bị trật khỏi ổ khớp. Chấn thương vai khi tập gym do trật khớp có thể xảy ra theo 3 dạng, trật vai ra trước, trật vai ra sau hoặc trật vai xuống dưới ổ chảo. Trật khớp vai khi tập gym có thể do chấn thương trực tiếp hoặc gián tiếp, như cú đập mạnh trực tiếp vào vai, té ngã và chống tay xuống đất, vai chịu lực kéo đột ngột…
Viêm gân vùng vai là tình trạng viêm sưng tại vị trí xung quanh khớp vai, gây đau và cứng vai, cản trở vận động. Gân vùng vai dễ chấn thương nếu bị va đập hoặc chịu lực quá nặng, thường xảy ra ở vận động viên, người tập gym do thường xuyên sử dụng sức mạnh ở vai và tay.
Bị chấn thương vai khi tập thể hình có thể là tình trạng rách gân chóp xoay vai (Rotator Cuff Tear) – hiện tượng các gân quanh khớp vai bị rách một phần hoặc đứt hoàn toàn. Bất kỳ vị trí nào của gân chóp xoay vai cũng có thể bị chấn thương, nhưng vị trí dễ bị rách nhất là cơ trên gai. Hiện tượng rách gân chóp xoay khi tập gym là do các sang chấn cấp tính hoặc những vi chấn thương nhỏ nhưng lặp đi lặp lại trong thời gian dài.
Trong một số trường hợp, chấn thương khớp vai khi tập gym có liên quan đến tình trạng rách sụn viền khớp vai, xảy ra do sụn viền khớp bị tổn thương, rạn nứt hoặc đứt gãy.
Rách viền sụn khớp vai có 3 thể thường gặp, bao gồm tổn thương SLAP (rách vỡ phần trước – sau sụn viền trên), tổn thương Bankart (rách vỡ phần trước – dưới của sụn viền) và tổn thương Bankart ngược (sự mất vững phần vai sau gây tổn thương sụn viền sau). Nguyên nhân gây rách sụn viền khớp vai chủ yếu là do chuyển động lặp đi lặp lại quá mức ở vai, thường thấy ở người tập gym hoặc vận động viên.
Hội chứng chèn ép dưới mỏm cùng vai (Subacromial Impingement Syndrome) là một trong những dạng chấn thương vai khi tập gym thường gặp. Đây là tình trạng khoang giữa mỏm cùng vai và các gân cơ chóp xoay bị hẹp lại, nguyên nhân chủ yếu do lặp đi lặp lại các động tác ở vai. Người mắc hội chứng này thường cảm thấy mỏi, đau ở khớp vai khi nhấc tay, dang tay hoặc đưa tay về phía trước, cơn đau có thể gia tăng về đêm.
Viêm bao hoạt dịch khớp vai có thể xảy ra do va đập, té ngã, các chuyển động lặp đi lặp lại (vươn vai, vặn cánh tay…) hoặc do tập gym không đúng tư thế. Khi chấn thương vai xảy ra, bao hoạt dịch sẽ bị viêm. Viêm bao hoạt dịch vai gây đau, giới hạn phạm vi chuyển động của khớp vai, xung quanh vai bị sưng và đỏ.
Theo thống kê, có khoảng 36% người tập gym bị chấn thương vai, các dấu hiệu nhận biết là:
Tùy vào mức độ chấn thương vai khi tập gym, các triệu chứng xảy ra có thể nhẹ hoặc nặng. Dấu hiệu bị chấn thương vai khi tập thể hình cần được phát hiện càng sớm càng tốt. Nếu không nhận biết chấn thương và tiếp tục tập luyện, tổn thương ở vai sẽ gia tăng, về sau khó điều trị thậm chí gây biến chứng.
Chấn thương vai khi tập gym không nguy hiểm đến tính mạng, nhưng có thể ảnh hưởng sức khỏe và sinh hoạt hàng ngày. Điều này được quyết định mức độ, dạng chấn thương và thời gian can thiệp.
Trường hợp chấn thương phần mềm vai như xuất hiện vết bầm tím, bong gân, căng cơ… thường không gây ảnh hưởng đáng kể, có thể cải thiện tích cực bằng các phương pháp chăm sóc tại nhà và nhờ cơ chế tự chữa lành của cơ thể. Ngược lại, chấn thương vai khi tập gym do gãy xương, rách cơ… là những trường hợp khẩn cấp, cần can thiệp ngay tại thời điểm chấn thương để điều trị hiệu quả, phòng ngừa biến chứng.
Một số trường hợp không điều trị kịp thời hoặc điều trị chấn thương vai sai cách có thể gây ra biến chứng:
Những biến chứng xảy ra do chấn thương vai khi tập gym có thể ảnh hưởng nặng nề đến chất lượng cuộc sống. Để phòng tránh biến chứng, người bệnh không nên trì hoãn thời gian thăm khám và điều trị.
Tại thời điểm bị chấn thương vai, người bệnh cần đến gặp bác sĩ ngay. Thời điểm thăm khám sẽ quyết định hiệu quả điều trị chấn thương và khả năng phục hồi sau đó. Đối với trường hợp chỉ bị chấn thương nhẹ, người bệnh hãy theo dõi sức khỏe bản thân và đến gặp bác sĩ nếu có những dấu hiệu sau:
Để điều trị chấn thương sau khi tập gym bằng phương pháp đúng, trước tiên bác sĩ cần thăm khám, chẩn đoán nguyên nhân. Quá trình chẩn đoán bao gồm các phương pháp kiểm tra lâm sàng và cận lâm sàng, trong đó:
Dựa vào dạng chấn thương vai khi tập gym, phương pháp điều trị trong mỗi trường hợp có thể khác nhau. Người bệnh cần điều trị theo chỉ định của bác sĩ, không tự ý xử lý tại nhà trong bất kỳ trường hợp nào. Quá trình điều trị bao gồm:
Mục đích sơ cứu là ngăn ngừa tổn thương nặng thêm, hỗ trợ điều trị hiệu quả hơn. Các biện pháp sơ cứu cần được thực hiện càng sớm càng tốt, tối đa trong khoảng 48-72 giờ kể từ thời điểm bị chấn thương.
Bài liên quan: Bài tập phục hồi chấn thương vai
Tập gym đúng tư thế giúp nâng cao hiệu quả tập luyện và hạn chế chấn thương. Mỗi người cần nắm chắc nguyên tắc cơ bản và nghiêm túc tuân thủ các yêu cầu về tư thế khi tập gym, nhất là người mới làm quen với bộ môn này. Nếu tư thế và kỹ thuật chưa chính xác, người tập luyện có thể đối mặt với những chấn thương nghiêm trọng, không chỉ là chấn thương vai.
Tập luyện cải thiện sức mạnh vai sẽ hỗ trợ và bảo vệ khớp vai, giảm đau nhức và phòng ngừa chấn thương. Mỗi người có thể thực hiện các bài tập vùng cánh tay, lưng và eo để bổ trợ cho sức mạnh ở vai.
Trước khi tập gym, khởi động cơ thể là bước quan trọng không thể bỏ qua. Khởi động giúp tăng cường lưu thông máu đến các nhóm cơ, làm nóng cơ thể, giãn cơ và giảm nguy cơ chấn thương khi tập luyện.
Nguyên tắc tập gym đúng cách để hạn chế chấn thương là lựa chọn bài tập và cường độ tập luyện phù hợp với thể chất của bản thân. Nếu tập luyện quá sức, cơ bắp sẽ thường xuyên đau mỏi – là nguyên nhân gây chấn thương thường thấy. Mỗi người nên tập luyện theo hướng dẫn của chuyên gia, lựa chọn bài tập và lịch luyện tập phù hợp, khoa học. Ngoài ra, bạn có thể xem thêm về bài viết chấn thương khi chơi cầu lông nếu là người thường xuyên chơi môn thể thao này, đây cũng là một môn thể thao rất phổ biến và cũng thường xuất hiện tổn thương khi chơi.
Thăm khám, kiểm tra sức khỏe xương khớp định kỳ 2 lần mỗi năm giúp tầm soát, kịp thời phát hiện bất thường (nếu có) và điều trị sớm. Đây là cách hiệu quả để bảo vệ sức khỏe bản thân cũng như phòng ngừa những bệnh lý nguy hiểm, chấn thương.
Trung tâm Chấn thương chỉnh hình, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh là đơn vị y tế chuyên sâu về thăm khám và điều trị các bệnh lý cơ xương khớp, bao gồm chấn thương vai khi tập gym. Bệnh viện quy tụ đội ngũ chuyên gia, bác sĩ đầu ngành cùng với trang bị hệ thống máy móc hiện đại: Máy chụp CT 768 lát cắt, CT 1975 lát cắt, CT 100.000 lát cắt; Hệ thống máy chụp cộng hưởng từ thế hệ mới Magnetom Amira BioMatrix… Nhờ đó, quá trình điều trị tại bệnh viện được tối ưu hiệu quả, giúp người bệnh tiết kiệm thời gian và chi phí.
Để thăm khám và điều trị bệnh cơ xương khớp, bạn hãy liên hệ Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Phòng khám Đa khoa Tâm Anh Quận 7 thông qua thông tin sau:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Chấn thương vai khi tập gym dù không nguy hiểm tính mạng nhưng vẫn cần can thiệp sớm để giảm bớt nguy cơ biến chứng, giúp người bệnh nhanh chóng trở lại với đời sống thường ngày. Khi bị chấn thương, người bệnh không nên chậm trễ trong việc thăm khám, hãy nhanh chóng đến bệnh viện để bác sĩ chẩn đoán và điều trị.
