Hướng dẫn cách sơ cứu động kinh xử trí đúng kỹ thuật, an toàn

Khi thấy người bệnh lên cơn động kinh, việc áp dụng cách sơ cứu động kinh đúng sẽ giúp hạn chế nguy hiểm cho người bệnh, đồng thời tăng tỷ lệ cấp cứu động kinh thành công.

Dấu hiệu người bệnh lên cơn động kinh cần sơ cấp cứu ngay

Sơ cứu động kinh nên làm gì và không nên làm gì? Khi thực hiện sơ cứu người bị động kinh cần lưu ý gì? Khi nào cần đưa người bệnh đi cấp cứu động kinh? Trước khi tìm hiểu các vấn đề này, chúng ta cùng tham khảo những dấu hiệu động kinh cần sơ cấp cứu ngay.

Động kinh là một dạng rối loạn hệ thần kinh trung ương. Sự bất thường trong não bộ gây kích thích nhóm các tế bào thần kinh của vỏ não, gây ra sự phóng điện đột ngột và không thể kiểm soát, tạo ra các triệu chứng của bệnh động kinh. Bệnh động kinh có thể được khảo sát đầy đủ bằng những phương pháp hiện đại, nhưng có khoảng 30-40% trường hợp không tìm thấy nguyên nhân cụ thể.

Một số nguyên nhân hay yếu tố nguy cơ dẫn đến bệnh động kinh bao gồm: Yếu tố di truyền; chấn thương sọ não; những bệnh gây tổn thương não như đột quỵ, u não, viêm não, viêm màng não,…; thai nhi bị chấn thương trước khi sinh do mẹ bị nhiễm trùng, thiếu dinh dưỡng, thói quen sử dụng những chất kích thích;…

Bệnh động kinh kích thích vỏ não ở các vùng khác nhau. Do đó, người bệnh động kinh có thể có những dấu hiệu khác nhau tùy từng trường hợp, chẳng hạn như:

• Co giật.
• Các cơn vắng ý thức đột ngột.
• Co cứng chân tay.
• Lưng uốn cong về phía trước, chân co gập trong vài giây rồi dừng lại, sau đó lặp lại hiện tượng co thắt liên tục.
• Mất nhận thức, mặt đờ đẫn, trông giống như người bị lú lẫn.
• Thực hiện những hành vi như xoay đầu, đi qua đi lại, xoa tay,… mà không có mục đích.

Hướng dẫn cách sơ cứu động kinh

Khi có người động kinh khởi phát cơn co giật, những người xung quanh cần hỗ trợ chăm sóc, sơ cứu, tùy tình hình thực tế có thể gọi sẵn xe cấp cứu, nhất là khi người bệnh có các dấu hiệu hay rơi vào tình trạng bất thường.

1. Những điều nên làm khi sơ cứu người bị động kinh

Khi thực hiện sơ cứu động kinh, cần lưu ý: (1)

• Giúp bệnh nhân không bị chấn thương trong lúc đang co giật bằng cách di dời những đồ vật có thể gây sang chấn cho bệnh nhân ra xa.
• Đặt một chiếc gối mỏng, mềm dưới đầu bệnh nhân.
• Nới lỏng cổ áo, cà vạt, thắt lưng…
• Nên cho bệnh nhân nằm nghiêng sang một bên, chùi sạch nước bọt hoặc các chất nôn ói (nếu có).
• Ghi nhận thời gian cơn giật cũng như các thông tin liên quan đến cơn động kinh của người bệnh như: người bệnh đã làm gì trước khi bị co giật; người bệnh có đề cập đến bất kỳ cảm giác bất thường nào không, chẳng hạn như mùi hoặc vị lạ; người bệnh có biểu hiện bất thường như phấn khích, lo lắng hoặc tức giận không; người bệnh có bị ngã không; có dấu hiệu nào “báo trước” cơn động kinh như mắt đảo tròn, tay chân run hay đây là cơn động kinh xảy ra mà không báo trước; người bệnh có bị mất ý thức hoặc thay đổi nhận thức không; có bộ phận nào trên cơ thể người bệnh bị cứng, giật hoặc co giật không; người bệnh có cắn lưỡi không;,… Nếu được, có thể ghi hình lại cho bác sĩ xem để bác sĩ đánh giá chính xác nhất về tình trạng của người bệnh.
• Cần biết rằng cơn động kinh chỉ kéo dài vài phút, sau đó sẽ tự ngưng. Do đó, người thân hoặc những người có mặt tại hiện trường nên ở bên cạnh người bệnh và trấn an người bệnh.

2. Những điều không nên làm khi sơ cứu động kinh

Một số cách xử lý khi bị động kinh không phù hợp sẽ dễ làm tăng nguy hiểm cho người bệnh. Tuyệt đối không nên làm theo các thao tác dưới đây khi đang thực hiện sơ cứu cho người bị động kinh:

• Không cố gắng ngăn ngừa bệnh nhân cắn lưỡi bằng cách đưa bất cứ đồ vật nào vào miệng bệnh nhân (Nếu chẳng may cắn phải lưỡi lúc co giật, khi hết cơn đưa bệnh nhân vào bệnh viện may lại). (2)
• Không đè hoặc cố giữ tay chân khi bệnh nhân co giật.
• Không nặn chanh vào miệng bệnh nhân cũng như ép bệnh nhân uống thuốc hoặc uống nước cho đến khi bệnh nhân tỉnh táo hoàn toàn.
• Không cố gắng di chuyển người bệnh khi đang co giật.
• Không ấn vào phần nhân trung hoặc phần ngực của người bệnh để dừng động kinh theo lời đồn thường gặp.

3. Sơ cứu người động kinh bị co giật khi đang ngồi trên xe lăn

Nếu người bệnh động kinh lên cơn co giật khi ngồi trên xe lăn, ghế ô tô hoặc xe đẩy thì sơ cứu động kinh như thế nào? Trong trường hợp này, trước tiên cần để người bệnh ngồi yên trên ghế và thắt dây an toàn và cài phanh xe lăn để xe đứng yên một chỗ. (3)

Trong lúc đang thực hiện những cách sơ cứu người bị động kinh, nên hạn chế di chuyển người bệnh vì điều này có thể gây thương tích cho cả người bệnh và người thực hiện sơ cứu.

Trong khi người bệnh đang có dấu hiệu động kinh, bạn cần ở bên cạnh người bệnh, đỡ phần đầu người bệnh (hoặc đỡ cả cơ thể nếu ghế xe không có dây giữ an toàn) cho đến khi cơn động kinh kết thúc. Có thể dùng áo khoác hoặc gối mềm để kê ở phần đầu của người bệnh và nghiêng nhẹ người bệnh sang một bên để giúp thoát dịch trong miệng.

Sau khi sơ cứu động kinh, nếu người bệnh cảm thấy khó thở hoặc cần ngủ, bạn có thể đưa người bệnh ra khỏi ghế và cho người bệnh nằm lên giường. Theo dõi người bệnh, nếu tình trạng khó thở tiếp tục diễn ra, hãy gọi xe cấp cứu và quan sát chặt chẽ người bệnh. Trong trường hợp thấy người bệnh có dấu hiệu ngừng thở, cần thực hiện hô hấp nhân tạo trong khi đợi xe cấp cứu đến.

4. Xử trí động kinh diễn ra khi người bệnh ở dưới nước

Nếu cơn động kinh xảy ra khi người bệnh ở dưới nước thì tham khảo cách sơ cứu động kinh như sau:

• Đỡ đầu người bệnh sao cho phần đầu và cổ người bệnh nhô ra khỏi mặt nước để tránh người bệnh bị sặc nước.
• Nghiêng đầu người bệnh ra sau để đảm bảo đường thở thông thoáng.
• Nếu người bệnh đang ở trong hồ bơi, hãy đưa người bệnh ra khỏi nước khi người bệnh kết thúc cơn co giật.
• Trong một số trường hợp hiếm gặp, hiện tượng co giật ở người bệnh động kinh không dừng lại mà vẫn tiếp tục xảy ra. Lúc này, bạn cần tìm kiếm sự giúp đỡ từ những người xung quanh và đưa người bệnh đến vùng nước nông nhất của hồ bơi.
• Chủ động gọi cấp cứu trước để sẵn sàng xử lý khi đưa người bệnh ra khỏi nước. Kiểm tra xem người bệnh có thở không. Nếu người bệnh không thở hoặc có dấu hiệu thở không bình thường, hãy đặt người bệnh nằm ngửa và bắt đầu thực hiện hô hấp nhân tạo.

Sai lầm nguy hiểm khi sơ cấp cứu người bệnh động kinh cần lưu ý

Nhiều người cho rằng động kinh là một dạng “trúng tà”, cần cúng thay vì đưa vào bệnh viện. Đây là quan điểm hoàn toàn sai lầm và có thể dẫn đến nguy hiểm cho người bệnh khi không được cấp cứu kịp thời.

Ngoài ra, việc hô hấp nhân tạo cho người bệnh khi người bệnh đang lên cơn co giật là không cần thiết. Nên tạo môi trường thoáng khí và chỉ thực hiện hô hấp nhân tạo khi người bệnh có dấu hiệu ngừng thở.

Khi sơ cứu người bị động kinh, cần lưu ý không tụ tập đông người xung quanh người bệnh cũng như vắt chanh vào miệng người bệnh.

Tìm hiểu thêm: 6 sai lầm nguy hiểm khi sơ cứu người bệnh động kinh.

Tình trạng động kinh khi nào cần gọi cấp cứu?

Khi người bệnh có dấu hiệu động kinh, trước tiên có thể thực hiện những cách sơ cứu động kinh tại nhà và theo dõi người bệnh. Tuy nhiên, một số trường hợp, người bệnh động kinh cần được đưa đến bệnh viện để can thiệp điều trị kịp thời: (4)

• Cơn co giật kéo dài từ 5 phút trở lên hoặc lâu hơn mức bình thường so với những cơn co giật trước của người bệnh.
• Cơn co giật thứ hai diễn ra nhanh chóng sau khi vừa kết thúc cơn co giật đầu tiên.
• Người bệnh không phản ứng trong hơn 5 phút sau khi cơn động kinh kết thúc.
• Người bệnh liên tục cảm thấy khó thở sau khi kết thúc cơn co giật.
• Đây là lần đầu tiên người bệnh xảy ra cơn động kinh.
• Người bệnh bị co giật khi đang ở dưới nước, có nguy cơ bị sặc nước trong lúc xảy ra co giật.
• Người bệnh bị ngã, chấn thương trong lúc co giật.

Khoa Thần kinh, Trung tâm Khoa học Thần kinh, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM là địa chỉ uy tín chuyên khám và điều trị các bệnh lý thần kinh, trong đó có động kinh. Trung tâm Khoa học Thần kinh quy tụ đội ngũ Chuyên gia, Bác sĩ đầu ngành, giàu kinh nghiệm, đã trải qua nhiều năm đào tạo, học tập, nghiên cứu, hoạt động lâm sàng thực tiễn trong lĩnh vực bệnh thần kinh và động kinh ở cả trong và ngoài nước.

Trung tâm Thần kinh, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh còn ứng dụng hệ thống máy móc hiện đại, tiên tiến, hỗ trợ tích cực cho việc thăm khám và điều trị các bệnh lý thần kinh. Trong đó, có thể kể đến các thiết bị như: Máy điện não vi tính 32 kênh, có thể nâng cấp lên 64 kênh, 128 kênh; Máy điện cơ UltraPro S100 với bộ kích thích tích hợp và chất lượng tín hiệu đặc biệt; Máy kích thích từ trường xuyên sọ thế hệ mới; Hệ thống máy chụp CT 1975 lát cắt chính hãng duy nhất tại Việt nam, máy MRI 1,5-3 Tesla hiện đại bậc nhất, phát hiện được những tổn thương thần kinh nhỏ nhất; Máy đo đa ký giấc ngủ chẩn đoán hiệu quả các bệnh lý thần kinh gây rối loạn giấc ngủ…

Áp dụng những cách sơ cứu động kinh đúng, chuẩn khoa học sẽ giúp người bệnh được bảo vệ an toàn hơn, hạn chế tối đa nguy hiểm. Khi sơ cứu người bị động kinh, cần chủ động lưu ý các dấu hiệu hay tình trạng bất thường để kịp thời đưa người bệnh đi cấp cứu động kinh kịp thời.