Thực hiện những cách phòng chống bệnh truyền nhiễm góp phần hạn chế nguy cơ mắc bệnh và nguy cơ phát tán bệnh trong cộng đồng. Vậy nguyên tắc phòng chống bệnh truyền nhiễm như thế nào? Làm thế nào để phòng chống bệnh truyền nhiễm? Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi BS.CKII Lê Thị Mỹ Châu – Khoa Nội Tổng hợp, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM.
Bệnh truyền nhiễm không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân người bệnh mà còn tiềm ẩn nguy cơ gây ra những tác động đến cộng đồng. Thế nên, việc phòng chống bệnh truyền nhiễm góp phần bảo vệ mỗi người khỏi những biến chứng nguy hiểm do bệnh gây ra. Đồng thời, việc làm này còn giúp hạn chế nguy cơ bệnh lây truyền trong cộng đồng và bùng phát thành dịch gây hậu quả nghiêm trọng.
Trước khi tìm hiểu các cách phòng chống bệnh truyền nhiễm, chúng ta cần biết những quy định về luật phòng chống bệnh truyền nhiễm. Luật Phòng, chống bệnh truyền nhiễm được thông qua vào ngày 21/11/2007 và có hiệu lực từ ngày 01/07/2008, quy định một số điều quan trọng như sau: (1)
Nguyên tắc phòng, chống bệnh truyền nhiễm (điều 4, chương 1):
Hoạt động giám sát bệnh truyền nhiễm (Điều 20, Mục 3, Chương 2):
Trách nhiệm của người bệnh, người nhà người bệnh trong phòng lây nhiễm bệnh truyền nhiễm tại cơ sở khám bệnh, chữa bệnh (Điều 34, Mục 6, Chương 2):
Các biện pháp bảo vệ cá nhân (Điều 51, Mục 3, Chương 3):
Mỗi người có thể chủ động áp dụng các cách phòng chống bệnh lây nhiễm cơ bản dưới đây:
Tiêm vắc xin góp phần ngăn ngừa khoảng 3,5 – 5 triệu ca tử vong mỗi năm do các bệnh truyền nhiễm như cúm, sởi, ho gà, bạch hầu và uốn ván (2). Vắc xin “huấn luyện” hệ thống miễn dịch tạo ra kháng thể như tiếp xúc với bệnh thật. Qua đó bảo vệ cơ thể khỏi nguy cơ mắc bệnh khi có sự xâm nhập của tác nhân gây bệnh.
Một số ít trường hợp vẫn có thể mắc bệnh trong vài tuần đầu sau khi tiêm do hệ miễn dịch cần thời gian để hoàn thiện. Dù vậy, triệu chứng cũng như biến chứng sẽ ít nghiêm trọng hơn so với trường hợp chưa tiêm phòng.
Bàn tay ẩn chứa nhiều vi khuẩn do tiếp xúc với nhiều vật khác nhau. Mỗi người có thể làm giảm hoặc loại bỏ vi khuẩn thông qua việc rửa tay đúng lúc và đúng cách. Đây là một trong những cách phòng chống bệnh truyền nhiễm hiệu quả, góp phần hạn chế nguy cơ lây lan mầm bệnh cho những người xung quanh.
Mỗi người nên chủ động rửa tay sạch sẽ sau khi đi vệ sinh, trước khi ăn hoặc chuẩn bị thức ăn, sau khi ho, hắt hơi, chạm vào rác, trước và sau khi chăm sóc người bệnh, sau khi tiếp xúc với động vật… Để rửa tay đúng cách, mỗi người có thể tham khảo quy trình rửa tay 6 bước của Bộ Y tế như sau:
Khẩu trang giúp người đeo tránh tiếp xúc với những giọt bắn chứa virus gây bệnh, đặc biệt là virus lây bệnh qua đường hô hấp. Mặt khác, người đang mắc bệnh đeo khẩu trang cũng hạn chế nguy cơ lây bệnh cho những người xung quanh. Mỗi người nên chủ động đeo khẩu trang khi ra ngoài, đặc biệt là khi đến những nơi đông người như siêu thị, công viên, tham gia phương tiện giao thông công cộng… Hãy lựa chọn loại khẩu trang có thể che kín mũi và miệng.
Tránh tiếp xúc với người bệnh là một trong những cách phòng chống bệnh lây truyền rộng hơn. Trong trường hợp phải chăm sóc người thân mắc bệnh truyền nhiễm, thân nhân cần tuân thủ một số nguyên tắc an toàn như cách ly người bệnh ở khu vực riêng, sử dụng dụng cụ bảo hộ khi tiếp xúc với người bệnh hoặc đồ dùng của họ.
Giữ vệ sinh cá nhân sạch sẽ không chỉ giúp cải thiện vẻ ngoài mà còn là cách phòng tránh bệnh truyền nhiễm dễ thực hiện. Mỗi người nên áp dụng những biện pháp như:
Khi ho hoặc hắt hơi, những giọt bắn li ti chứa vi khuẩn có thể làm tăng nguy cơ lây lan mầm bệnh cho những người xung quanh. Dùng bàn tay che mũi hoặc miệng cũng có thể khiến vi khuẩn tiếp tục lây lan khi chạm tay vào những vật dụng khác sau đó. Để phòng chống bệnh lây nhiễm, mỗi người nên dùng khuỷu tay che miệng khi ho hoặc hắt hơi.
Tay ẩn chứa nhiều vi khuẩn và virus gây bệnh; việc chạm tay lên mắt, mũi, miệng tạo điều kiện để tác nhân gây bệnh xâm nhập vào cơ thể dễ dàng. Điều này còn có thể làm trầm trọng hơn tình trạng mụn viêm hay vết thương hở trên da… Thế nên, một trong các biện pháp phòng tránh bệnh truyền nhiễm hiệu quả là hạn chế thói quen sờ tay lên miệng, nặn mụn, dụi mắt và ngoáy mũi.
Chủ động khử trùng các bề mặt thường xuyên tiếp xúc cũng là cách phòng chống bệnh truyền nhiễm đơn giản nhưng hiệu quả. Những vật dụng chúng ta tiếp xúc mỗi ngày như chăn mền, áo gối, máy tính, tay nắm cửa… đều có thể là nơi cư trú của nhiều loại vi khuẩn.
Mỗi người nên chủ động khử trùng những đồ vật này định kỳ nhằm ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn, giữ môi trường sống và làm việc sạch sẽ, thông thoáng, qua đó phòng tránh nguy cơ lây lan bệnh truyền nhiễm. Nên dùng xà phòng hoặc dung dịch vệ sinh chuyên dụng, đồng thời đeo găng tay khi thực hiện và rửa tay kỹ lưỡng sau khi hoàn tất.
Áp dụng chế độ ăn uống khoa học góp phần tăng cường hệ thống miễn dịch và cũng là cách phòng chống bệnh truyền nhiễm hiệu quả. Những chất dinh dưỡng tốt cho hệ miễn dịch gồm các loại vitamin A, C, E, D, B6; khoáng chất (kẽm, sắt, selen…); probiotics; protein; omega-3… Mỗi người có thể bổ sung những chất này thông qua việc tiêu thụ các loại thực phẩm như trái cây, rau xanh, hải sản, cá hồi, sữa chua, các loại hạt… (3)
Cùng với các chất dinh dưỡng khác, nước cũng hỗ trợ tích cực cho việc duy trì sức khỏe hệ miễn dịch. Nước đóng vai trò như “một dung môi”, mang các thành phần quan trọng của hệ miễn dịch đi đến các cơ quan tương ứng, đồng thời giúp loại bỏ chất thải ra khỏi cơ thể. Thiếu nước có thể ảnh hưởng đến hoạt động của hệ miễn dịch, tăng nguy cơ mắc bệnh truyền nhiễm.
Thế nên, uống đủ nước có thể là một trong những biện pháp phòng ngừa bệnh truyền nhiễm hiệu quả. Trung bình, mỗi người trưởng thành nên uống đủ 1,5 – 2 lít nước mỗi ngày. Lượng nước cần thiết trong một ngày còn phụ thuộc vào cân nặng, độ tuổi của từng người…
Tập thể dục đều đặn cũng là một trong các biện pháp phòng chống bệnh truyền nhiễm có ích. Tập thể dục thường xuyên góp phần tăng cường quá trình lưu thông máu, củng cố hệ miễn dịch và hạn chế nguy cơ mắc bệnh lây nhiễm. Mỗi người nên tập luyện những môn thể thao vừa sức, phổ biến như đi bộ, đạp xe, yoga, bơi lội, cầu lông… Tùy theo thể trạng, mỗi người có thể tập luyện khoảng 30 – 60 phút mỗi ngày.
Đây là một trong các biện pháp phòng ngừa bệnh truyền nhiễm mà bất kỳ ai cũng có thể áp dụng được. Trong lúc ngủ, cơ thể sẽ giải phóng các protein gọi là cytokine. Chất này tham gia vào việc điều chỉnh hệ miễn dịch, giúp chống lại phản ứng viêm và một số bệnh truyền nhiễm.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho biết có khoảng 60% bệnh truyền nhiễm mới nổi trên toàn cầu là bệnh lây truyền từ động vật sang người, trong đó chủ yếu từ động vật hoang dã. Động vật hoang dã có nguy cơ cao gây bệnh và lây truyền bệnh sang người gồm khỉ, nhím, lợn rừng, tê tê… Tránh săn bắt, mua bán và tiêu thụ thịt thú rừng có thể giúp hạn chế nguy cơ lây lan những căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. (4)
Chó, mèo có thể bị lây bọ ve và mang theo những bệnh truyền nhiễm như bệnh Lyme, viêm não. Để đảm bảo an toàn cho tất cả thành viên trong gia đình, hãy cho thú cưng kiểm tra sức khỏe thường xuyên và lên lịch tiêm phòng đầy đủ. Đồng thời, hãy giữ vệ sinh khu vực sống và hộp ăn uống của thú cưng, không cho chúng ăn đồ sống hoặc uống nước trong nhà vệ sinh.
Kể cả là thành viên trong gia đình, việc sử dụng chung đồ dùng cá nhân như bàn chải, khăn tắm, dao cạo râu… vẫn có thể làm lây lan bệnh truyền nhiễm, thế nên cần tránh dùng chung những vật dụng này. Nếu phải ăn uống chung, mỗi người nên tự trang bị khay, chén và ly nước của riêng mình.
Giữ môi trường sống sạch sẽ, thoáng mát là một trong những cách phòng chống bệnh truyền nhiễm cơ bản. Theo đó, mỗi người cần chú ý giữ gìn vệ sinh môi trường sống và môi trường làm việc sạch sẽ. Những khu vực dễ tiềm ẩn vi khuẩn như nhà bếp và phòng tắm cần được chú trọng hàng đầu. Khi dọn dẹp, đừng quên đeo găng tay và hãy rửa tay kỹ lưỡng sau khi hoàn thành.
Thực phẩm sống có khả năng chứa nhiều loại ký sinh trùng, vi khuẩn và virus nguy hiểm như liên cầu lợn, sán lá gan, giun sán, sán lá phổi, sán lá ruột… Chúng gây ra tình trạng ngộ độc thực phẩm, các bệnh về đường tiêu hóa, ở trường hợp nặng có thể dẫn đến tử vong. Thế nên, việc ăn chín uống sôi, tránh ăn các loại tiết canh, thịt tái, đồ chưa qua chế biến… cũng là phương pháp phòng bệnh truyền nhiễm có ích. Mặt khác, nếu nhận thấy thực phẩm có dấu hiệu ôi thiu hoặc hư hỏng, hãy tránh tiếp tục sử dụng để đảm bảo an toàn cho sức khỏe.
Để làm giảm nguy cơ mắc bệnh truyền nhiễm, mỗi người nên hạn chế di chuyển đến những nơi tụ tập đông người khi không cần thiết. Nên đeo khẩu trang khi ra ngoài để góp phần bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây bệnh tiềm ẩn trong môi trường.
Mặt khác, khi chuẩn bị đi du lịch hoặc công tác nước ngoài, hãy chủ động tìm hiểu về tình hình dịch bệnh ở nơi sắp đến và tham khảo ý kiến của bác sĩ về các mũi tiêm cần thiết. Đồng thời, mỗi người cần trang bị thuốc chống côn trùng chứa DEET, đặc biệt là khi đến các quốc gia ở vùng nhiệt đới.
Quan hệ tình dục an toàn là cách phòng chống bệnh truyền nhiễm qua đường tình dục (STDs). Để giữ an toàn cho bản thân và bạn tình, có thể thực hiện những biện pháp sau:
Khi chăm sóc người thân mắc bệnh truyền nhiễm, cần lưu ý những điều sau để đảm bảo an toàn cho bản thân và người bệnh:
Chúng ta đã biết cách phòng chống bệnh truyền nhiễm như thế nào hiệu quả. Vậy cần làm gì khi nghi ngờ bản thân mắc bệnh truyền nhiễm?
Nếu nghi ngờ mắc bệnh truyền nhiễm, bạn nên nhanh chóng đến các cơ sở y tế uy tín để được thăm khám kịp thời. Tại BVĐK Tâm Anh, đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm sẽ tiến hành các xét nghiệm chuyên sâu nhằm chẩn đoán chính xác tình trạng bệnh, từ đó xây dựng phác đồ điều trị tối ưu, hiệu quả và an toàn.
Hãy chủ động hoặc nhờ người thân sắp xếp khu vực sinh hoạt riêng, đồng thời sử dụng chén và ly riêng khi ăn uống. Người bệnh cần hạn chế tối đa việc đi lại hoặc tiếp xúc với người khác, đặc biệt là trẻ nhỏ, người cao tuổi và người mắc bệnh nền.
Người nghi ngờ mắc bệnh truyền nhiễm nên đeo khẩu trang để tránh lây lan mầm bệnh cho người khác. Rác thải như khẩu trang đã qua sử dụng hay khăn giấy cần được cho vào túi riêng và vứt bỏ đúng nơi quy định.
Khi nghi ngờ mắc bệnh, nên theo dõi diễn biến của các triệu chứng như sốt, ho, đau họng, khó thở và những dấu hiệu khác. Trường hợp triệu chứng không thuyên giảm hoặc nặng dần, hãy nhanh chóng đến cơ sở y tế để được thăm khám và can thiệp kịp thời.
Việc sử dụng thuốc chỉ mang lại hiệu quả khi đã xác định rõ nguyên nhân gây bệnh. Người bệnh nên đến cơ sở y tế thăm khám và tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa trước khi dùng bất kỳ loại thuốc nào.
Khi nghi ngờ mắc bệnh lây nhiễm, cần thông báo ngay cho những người tiếp xúc gần trong khoảng thời gian từ 2 – 14 ngày hoặc lâu hơn. Điều này giúp họ kịp thời phòng tránh và theo dõi sức khỏe, hạn chế nguy cơ bùng phát dịch trong cộng đồng.
Áp dụng chế độ dinh dưỡng khoa học là một trong những cách phòng chống bệnh truyền nhiễm hiệu quả. Người bệnh có thể tham khảo ý kiến của chuyên gia dinh dưỡng để được tư vấn thực đơn ăn uống phù hợp với tình trạng sức khỏe của bản thân.
Người nghi ngờ mắc bệnh truyền nhiễm cần tuân thủ các hướng dẫn y tế về việc điều trị và chăm sóc sức khỏe. Điều này không chỉ bảo vệ sức khỏe mà còn góp phần hạn chế bệnh lây lan trong cộng đồng.
Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Chủ động thực hiện các cách phòng chống bệnh truyền nhiễm góp phần bảo vệ cá nhân lẫn cộng đồng khỏi nhiều vấn đề sức khỏe nguy hiểm. Nếu phát hiện triệu chứng hoặc nghi ngờ mắc bệnh, hãy nhanh chóng đến cơ sở y tế uy tín để thăm khám và điều trị kịp thời. Chuyên khoa Nội tổng hợp tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh với đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm, trang thiết bị hiện đại sẽ giúp chẩn đoán chính xác và xây dựng phác đồ điều trị tối ưu, mang lại hiệu quả cao và đảm bảo an toàn cho người bệnh.
