Hướng dẫn cách chăm sóc người bị ngộ độc thực phẩm chi tiết

Cách chăm sóc người bị ngộ độc thực phẩm​ đúng đắn, phù hợp có thể đẩy nhanh quá trình hồi phục, ngăn ngừa nguy cơ biến chứng. Vậy, cách chăm sóc người bị ngộ độc thức ăn như thế nào, khi nào cần đưa người bệnh đến bệnh viện?

Hướng dẫn cách chăm sóc người bị ngộ độc thực phẩm tại nhà

1. Tạm ngừng ăn uống

Khi bị trúng thực, cơ thể thường phản ứng bằng cách nôn ói và tiêu chảy để tống độc tố ra ngoài. Tuy nhiên, quá trình này khiến dạ dày co bóp mạnh và dễ tổn thương. Vì vậy, trong vài giờ đầu, người bệnh nên tạm ngừng ăn uống để dạ dày được nghỉ ngơi, ổn định trở lại. (1)

2. Bù nước và điện giải

Mất nước là dấu hiệu nguy hiểm khi bị ngộ độc thực phẩm. Mất nước khiến cơ thể mệt mỏi, yếu ớt, tim đập không đều, thậm chí nguy hiểm tính mạng đối với trẻ nhỏ và người cao tuổi. Chăm sóc người bị ngộ độc thức ăn cần tập trung vào việc bù nước và điện giải đã mất. Dung dịch Oresol (ORS) hoặc nước đun sôi để nguội là lựa chọn an toàn, được chuyên gia khuyến nghị.

Nên chăm sóc người bị ngộ độc thực phẩm bằng cách nhấp từng ngụm nhỏ nước/ORS mỗi 5–10 phút. Nếu người bệnh có dấu hiệu nôn, nên dừng khoảng 10 phút, sau đó cho uống lại một cách thật chậm rãi. Nếu bị mất nước nghiêm trọng, người bệnh cần được đưa đến bệnh viện để truyền dịch qua đường tĩnh mạch.

3. Chỉ ăn khi cơ thể đã ổn định

Khi cơ thể đã đỡ mệt, ngưng ói và bắt đầu có cảm giác đói, hãy cho người bệnh ăn uống trở lại. Bắt đầu bằng những món ăn nhẹ, ít dầu mỡ, dễ tiêu hóa. Chế độ ăn BRAT được chuyên gia khuyến nghị vì có thể hỗ trợ làm đặc phân, bù lại một số chất dinh dưỡng đã mất, dễ tiêu cho dạ dày. BRAT là từ viết tắt của:

• Bananas: Chuối.
• Rice: Cơm.
• Applesauce: Sốt táo.
• Toast: Bánh mì nướng.

Tuy nhiên, không áp dụng BRAT quá 2 ngày vì chế độ ăn này có thể gây thiếu hụt protein và chất xơ quan trọng. Thay vào đó, nên cho người bệnh luân phiên bổ sung thêm một số loại thực phẩm nhẹ nhàng, đầy đủ dinh dưỡng như: ngũ cốc khô, bánh quy mặn, yến mạch, khoai tây,… Đây là một cách chăm sóc người bị ngộ độc thực phẩm hiệu quả tại nhà.

Đồng thời, cần cho người bệnh bổ sung men vi sinh theo hướng dẫn của bác sĩ để hỗ trợ tiêu hóa. Nếu người bệnh thấy buồn nôn khi ăn, nên tạm ngừng và cho ăn lại sau vài giờ.

4. Tránh thực phẩm gây khó chịu

Hậu ngộ độc thức ăn, dạ dày người bệnh vẫn còn nhạy cảm, do đó cần tránh các loại thực phẩm dễ gây kích ứng như: sữa và các chế phẩm từ sữa, đồ uống có gas, cà phê, rượu bia, thức ăn cay, nhiều dầu mỡ, nhiều gia vị, các món chế biến sẵn hoặc chưa được nấu chín kỹ.

5. Nghỉ ngơi đầy đủ

Nghỉ ngơi và giữ vệ sinh cá nhân cũng là yếu tố quan trọng trong quá trình chăm sóc người bị ngộ độc thực phẩm. Nên để người bệnh nghỉ ngơi trong không gian yên tĩnh, thoáng khí.

6. Trấn an tinh thần

Người chăm sóc cần trấn an, động viên tinh thần, tránh tạo áp lực hay ép buộc người bệnh ăn/uống khi các triệu chứng buồn nôn, nôn mửa vẫn còn.

7. Duy trì vệ sinh cá nhân

Giúp người bệnh vệ sinh răng miệng, thay quần áo sạch, tắm rửa sạch sẽ nếu tình trạng sức khỏe cho phép. Đồng thời, người chăm sóc cần rửa tay bằng xà phòng trước khi chế biến thức ăn, trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh, trước – sau khi chăm sóc người bệnh,… để hạn chế tình trạng vi khuẩn lây lan trong gia đình. Các chất thải như phân, chất nôn của người bệnh phải được xử lý thật kỹ lưỡng.

8. Tránh sử dụng thuốc khi chưa có chỉ định

Ngộ độc do thức ăn có thể được điều trị bằng thuốc kháng sinh hoặc thuốc diệt ký sinh trùng, tùy vào nguyên nhân gây bệnh và tình trạng sức khỏe của mỗi người. Bác sĩ thường sẽ không kê đơn thuốc cầm tiêu chảy vì có thể kéo dài thời gian bệnh. Tự ý dùng kháng sinh khi chưa có chỉ định từ nhân viên y tế có thể không đem lại hiệu quả, song còn khiến bệnh tình diễn tiến nặng hơn.

9. Theo dõi triệu chứng

Người chăm sóc nên quan sát và ghi chép chi tiết các biểu hiện của người bệnh để cung cấp thông tin cho bác sĩ điều trị khi cần thiết, gồm:

• Số lần nôn mửa và đi ngoài (tiêu chảy).
• Nhiệt độ cơ thể.
• Lượng nước hoặc dung dịch bù điện giải đã uống.
• Màu sắc và lượng nước tiểu.

Một số triệu chứng cảnh báo cần đưa người bệnh nhập viện

Đối tượng nằm trong nhóm nguy cơ cao như phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú, trẻ em dưới 5 tuổi, người trên 65 tuổi, cần mau chóng đến bệnh viện ngay khi phát hiện. Đối với người bình thường, đa số triệu chứng ngộ độc thực phẩm nhẹ sẽ được cải thiện trong 48 giờ sau khi áp dụng các cách chăm sóc người bị ngộ độc thức ăn trên. (2)

Tuy nhiên, nếu tình trạng không cải thiện mà còn xuất hiện thêm các dấu hiệu mất nước nghiêm trọng sau, nhập viện là điều cần thiết:

• Khô miệng, da khô, mắt trũng.
• Khát nước dữ dội.
• Tiểu ít, nước tiểu sẫm màu.
• Nhịp tim nhanh.
• Huyết áp thấp.
• Yếu, chóng mặt, lú lẫn.

Ngoài ra, người bệnh cần được đưa đến cơ sở y tế chăm sóc ngay nếu có các triệu chứng ngộ độc thực phẩm nặng như:

• Nôn hoặc đi ngoài ra máu.
• Nhìn mờ.
• Tiêu chảy kéo dài trên 3 ngày.
• Sốt > 38°C.
• Không thể giữ được chất lỏng trong cơ thể.
• Cảm giác ngứa ran.
• Yếu cơ.

Cách chăm sóc người bị ngộ độc thức ăn tại bệnh viện

Khi được đưa đến bệnh viện, bác sĩ tiến hành thăm khám, điều trị, đưa ra cách chăm sóc người bị ngộ độc thực phẩm theo quy trình sau:

• Khám lâm sàng, khai thác bệnh sử và triệu chứng.
• Chỉ định xét nghiệm máu, xét nghiệm tìm vi khuẩn/ký sinh trùng/virus, điện giải đồ, soi phân, cấy phân,…
• Truyền dịch tĩnh mạch (NaCl 0,9%, Ringer lactate…) nếu người bệnh mất nước nặng hoặc không uống được.
• Bổ sung điện giải (natri, kali) khi có chỉ định.
• Điều trị gốc rễ nguyên nhân gây ngộ độc.
  • Kháng sinh: Chỉ dùng khi xác định hoặc nghi ngờ nhiễm vi khuẩn đặc hiệu (ví dụ: Shigella, Campylobacter, E. coli gây bệnh, Salmonella nặng). Không dùng kháng sinh bừa bãi vì có thể làm bệnh nặng hơn (đặc biệt với trường hợp E. coli sinh độc tố ruột – EHEC).
  • Thuốc diệt ký sinh trùng nếu nguyên nhân do ký sinh trùng (ví dụ: Giardia lamblia, Entamoeba histolytica).
• Kiểm soát triệu chứng bằng một số loại thuốc hỗ trợ như: thuốc chống nôn, thuốc giảm đau. Không dùng thuốc cầm tiêu chảy (Loperamide) trong nhiễm khuẩn xâm lấn hoặc khi có máu trong phân.
• Theo dõi và chăm sóc hỗ trợ
  • Theo dõi mạch, huyết áp, nhiệt độ, lượng nước tiểu.
  • Đánh giá khả năng đáp ứng điều trị và nguy cơ biến chứng.
  • Khi bắt đầu ăn lại, nhân viên y tế sẽ hướng dẫn hoặc cung cấp thực đơn ăn lỏng, dễ tiêu cho người bệnh.
  • Hướng dẫn người bệnh các bước phòng ngừa lây nhiễm, ăn uống/vệ sinh thực phẩm,…
  • Hướng dẫn người nhà cách chăm sóc người bị ngộ độc thực phẩm tại nhà.

Bài viết đã cung cấp thông tin góp phần giải đáp thắc mắc cách chăm sóc người bị ngộ độc thực phẩm. Đây là tình trạng thường gặp nhưng có thể gây biến chứng nghiêm trọng nếu không được xử trí đúng cách. Nếu người bệnh có dấu hiệu mất nước nặng, tiêu chảy ra máu, sốt cao, nôn liên tục hoặc triệu chứng kéo dài hơn 3 ngày, cần đến bệnh viện có chuyên khoa Tiêu hóa để được bác sĩ thăm khám, chẩn đoán và đưa ra phác đồ điều trị cá nhân hóa phù hợp.