Thoái hóa khớp là một bệnh lý phổ biến không chỉ gây đau đớn, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh mà còn có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Vậy biến chứng thoái hóa khớp là gì? Có những cách nào để phòng ngừa biến chứng của thoái hóa khớp hiệu quả?
Thoái hóa khớp là một bệnh lý mãn tính, đặc trưng bởi sự thoái hóa dần dần của sụn khớp và các mô xung quanh. Sụn khớp, lớp đệm bảo vệ bề mặt xương đóng vai trò giảm ma sát và bảo vệ các khớp khỏi tổn thương. Khi sụn khớp bị mòn theo thời gian, khớp trở nên kém linh hoạt, gây đau và giảm khả năng vận động.
Thoái hóa khớp là dạng bệnh lý về khớp phổ biến nhất, thường gặp ở người trên 50 tuổi, nhưng cũng có thể ảnh hưởng đến những người trẻ hơn, đặc biệt ở những người sau chấn thương khớp như rách dây chằng hoặc sụn chêm. Bệnh thường tác động lên các khớp ở đầu gối, bàn tay, háng và cột sống.
Số liệu thống kê cho thấy, tình trạng thoái hóa khớp đang ngày càng phổ biến và có dấu hiệu trẻ hoá, cụ thể với 30% người trên 35 tuổi, 60% người trên 65 tuổi và 85% người trên 85 tuổi được phát hiện mắc bệnh thoái hóa khớp. (1)
Nguyên nhân gây bệnh thoái hoá khớp được chia thành hai dạng khác nhau, bao gồm:
Nguyên nhân nguyên phát
Nguyên nhân thứ phát
Các triệu chứng phổ biến nhất của bệnh thoái hoá khớp bao gồm:
Bệnh thoái hoá khớp thường tiến triển chậm và tăng dần mức độ nặng theo thời gian, từ đó gây ra một số biến chứng thoái hoá khớp phổ biến như:
Thông thường, người bị thoái hoá khớp thường bị hạn chế vận động vì cảm giác đau đớn, điều này khiến tình trạng các cơ trong cơ thể bị giảm sức mạnh và kích thước do thiếu hoạt động thể chất, dẫn đến teo cơ.
Tương tự như teo cơ, yếu cơ cũng là biến chứng thường gặp trong thoái hóa khớp. Việc thiếu các hoạt động thể chất khiến các cơ không được kích thích đủ để phát triển, dẫn đến tình trạng yếu cơ. Điều này không chỉ gây khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày mà còn tăng nguy cơ té ngã, tai nạn và các chấn thương khác cho người bệnh.
Biến dạng khớp là một trong những biến chứng của thoái hoá khớp có thể gặp phải. Khi các lớp sụn khớp bị tổn thương nghiêm trọng, các gai xương sẽ xuất hiện, tạo ra những biến dạng rõ rệt và làm thay đổi hình dạng của khớp.
Khi bệnh tiến triển nặng, các khớp có thể mất dần chức năng, khiến người bệnh không thể đi lại, đứng lên hoặc ngồi xuống một cách bình thường, thậm chí có thể ảnh hưởng đến sự tự chủ trong sinh hoạt hàng ngày của người bệnh.
Thoái hoá khớp có thể gây ra tình trạng viêm khớp thứ phát do sự gia tăng ma sát giữa các bề mặt xương khi lớp sụn bị mòn theo thời gian. Viêm khớp thường gây đau, sưng tấy và làm giảm đáng kể chức năng khớp. Tình trạng viêm sẽ có thể gây tổn thương các mô xung quanh khớp như dây chằng, gân hoặc màng bao khớp…
Tràn dịch khớp là sự tích tụ của dịch trong khớp do viêm hoặc tổn thương khớp. Điều này có thể gây ra tình trạng sưng, đau và hạn chế sự vận động của khớp, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống người bệnh.
Nang hoạt dịch quanh khớp là một khối u chứa dịch lỏng, thường xuất hiện ở khu vực quanh khớp gối hoặc khớp cổ tay. Đây là một biến chứng phổ biến ở người bệnh thoái hóa khớp, đặc biệt là khi khớp bị tổn thương hoặc viêm. U nang có thể gây cảm giác đau đớn và làm giới hạn phạm vi vận động của khớp.
Biến chứng thoái hoá khớp điển hình người bệnh thường gặp phải là hình thành gai xương. Các gai xương này có thể làm tăng đau đớn, hạn chế sự linh hoạt của khớp, và đôi khi gây cọ xát vào các mô mềm xung quanh, làm gia tăng tình trạng viêm và tổn thương tại vị trí này.
Khi thoái hóa khớp xảy ra ở cột sống, các đốt sống có thể bị lệch hoặc hình thành gai xương, gây chèn ép lên các rễ thần kinh. Điều này có thể gây ra các triệu chứng như đau lưng, đau tê bì và yếu cơ ở các chi… Chèn ép rễ thần kinh là một biến chứng nghiêm trọng và có thể ảnh hưởng lâu dài đến khả năng vận động của người bệnh nếu không được điều trị kịp thời.
Các triệu chứng đau nhức, cứng khớp và khó vận động thường khiến người bệnh đau đớn vào ban đêm làm tỉnh giấc, khó ngủ sâu hoặc bị gián đoạn giấc ngủ. Thiếu ngủ kéo dài có thể ảnh hưởng xấu đến sức khỏe tổng thể, làm gia tăng cảm giác mệt mỏi và căng thẳng.
Các vấn đề về khớp, đặc biệt là đau đớn và khó khăn trong vận động có thể gây ra lo âu và trầm cảm. Khi chất lượng cuộc sống giảm sút, người bệnh cảm thấy bất lực do không thể tham gia vào các hoạt động xã hội, dẫn đến cảm giác cô đơn, lo lắng và trầm cảm. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến tinh thần mà còn có thể làm tình trạng bệnh trở nên nghiêm trọng hơn.
Thoái hóa khớp có thể làm giảm chất lượng cuộc sống người bệnh một cách đáng kể. Đau đớn, hạn chế vận động, mất tự chủ trong các sinh hoạt hàng ngày có thể trở thành thử thách lớn đối với người bệnh.
Biến chứng của bệnh thoái hóa khớp nghiêm trọng nhất chính là tàn phế. Khi bệnh tiến triển quá mức, các khớp không còn khả năng hoạt động bình thường, dẫn đến mất chức năng hoàn toàn. Người bệnh có thể phải đối mặt với nguy cơ tàn phế. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất mà còn gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến tinh thần, làm giảm chất lượng cuộc sống và tạo ra nhiều khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày.
Chẩn đoán biến chứng khớp bị thoái hóa là một quy trình phức tạp, đòi hỏi sự kết hợp giữa khai thác triệu chứng lâm sàng, khám thực thể và các phương pháp cận lâm sàng. Mục tiêu của quá trình này không chỉ giúp xác định tình trạng thoái hóa mà còn phát hiện sớm các biến chứng nhằm can thiệp kịp thời.
Khai thác tiền sử và triệu chứng lâm sàng:
Chẩn đoán cận lâm sàng bằng các phương pháp chẩn đoán hình ảnh:
Mục tiêu của việc điều trị biến chứng thoái hóa khớp là giảm đau, duy trì chức năng vận động cho người bệnh và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng hơn. Một số phương pháp điều trị thường được bác sĩ khuyến cáo bao gồm: (2)
Trong một số ít trường hợp các biện pháp điều trị khác không đạt hiệu quả hoặc phần khớp gặp tổn thương nghiêm trọng, bác sĩ sẽ chỉ định phẫu thuật, đặc biệt là phẫu thuật thay khớp để bỏ phần khớp đã hư và thay thế vào đó phần khớp nhân tạo được làm bằng các vật liệu y sinh đặc biệt. Từ đó cải thiện đáng kể các triệu chứng, tăng khả năng vận động và chất lượng cuộc sống cho người bệnh.
Thoái hóa khớp là một tình trạng thường gặp, đặc biệt ở người cao tuổi. Dưới đây là một số lời khuyên hữu ích giúp bạn và người thân ngăn ngừa bệnh hoặc sự tiến triển của thoái hóa khớp gây ra các biến chứng nghiêm trọng ảnh hưởng đến cuộc sống.
Một lối sống lành mạnh kết hợp với chế độ dinh dưỡng khoa học đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa biến chứng của thoái hóa khớp. Duy trì cân nặng lý tưởng giúp giảm áp lực lên các khớp trên cơ thể, từ đó làm chậm quá trình thoái hóa. Chế độ ăn uống cân đối với đầy đủ các chất dinh dưỡng.
Tuy nhiên, cần chú ý hạn chế tiêu thụ thực phẩm chế biến sẵn, nhiều đường và dầu mỡ, vì những thực phẩm này có thể làm gia tăng tình trạng viêm nhiễm trong cơ thể. Tránh các thói quen có hại như hút thuốc lá và sử dụng rượu bia cũng góp phần cải thiện khả năng tái tạo và nuôi dưỡng khớp hiệu quả.
Tập luyện thể dục thể thao đều đặn không chỉ cải thiện sức mạnh cơ bắp mà còn giúp tăng cường lưu thông máu và cung cấp dinh dưỡng cần thiết cho sụn khớp. Các bài tập tác động thấp như đi bộ, bơi lội… rất hữu ích trong việc bảo vệ khớp khỏi tổn thương. Bên cạnh đó, các bài tập giãn cơ cũng giúp duy trì độ linh hoạt và sự ổn định của khớp.
Tuy nhiên, cần tập luyện với cường độ vừa phải, tránh các hoạt động gây áp lực lớn lên khớp và tham khảo ý kiến chuyên gia nếu có dấu hiệu thoái hóa.
Kiểm tra sức khỏe định kỳ là biện pháp cần thiết để phát hiện sớm các dấu hiệu thoái hóa khớp và ngăn ngừa các biến chứng. Đặc biệt, đối với những người có nguy cơ cao như người lớn tuổi, thừa cân hoặc có tiền sử gia đình mắc bệnh khớp, việc khám định kỳ giúp điều chỉnh lối sống và điều trị bệnh lý sớm hơn.
Nhận biết sớm các dấu hiệu thoái hóa khớp và biến chứng giai đoạn sớm giúp bác sĩ lên kế hoạch can thiệp kịp thời, giúp kiểm soát triệu chứng, giảm đau và ngăn chặn quá trình thoái hoá tiến triển nặng hơn. Đặc biệt, các phương pháp điều trị ở giai đoạn đầu thường ít xâm lấn, dễ thực hiện và mang lại kết quả tốt hơn so với các trường hợp đã ở giai đoạn muộn.
Bảo vệ khớp trong sinh hoạt hàng ngày được xem là thói quen tốt giúp duy trì sức khỏe và ngăn ngừa các tổn thương lâu dài do thoái hoá khớp gây ra. Những thói quen đơn giản như ngồi thẳng lưng, nâng vật nặng đúng cách hoặc tránh giữ một tư thế quá lâu có thể giảm đáng kể áp lực lên các khớp. Bên cạnh đó, việc sử dụng giày dép êm ái, đệm hỗ trợ khớp… không chỉ giúp giảm chấn thương mà còn tạo sự thoải mái cho khớp trong các hoạt động thường ngày.
Biến chứng thoái hóa khớp không thể phục hồi hoàn toàn do sụn khớp bị tổn thương chủ yếu bởi quá trình lão hóa tự nhiên. Tuy nhiên, nếu được phát hiện và điều trị sớm, bệnh có thể được kiểm soát hiệu quả, giúp giảm đau và duy trì chất lượng cuộc sống cho người bệnh. Việc áp dụng các biện pháp điều trị thích hợp, kết hợp với lối sống khoa học sẽ hỗ trợ ngăn chặn sự tiến triển của bệnh và hạn chế các biến chứng nghiêm trọng.
Thời gian phục hồi sau điều trị biến chứng thoái hóa khớp tùy thuộc vào mức độ tổn thương, phương pháp điều trị và thể trạng của người bệnh. Điều quan trọng là người bệnh nên tuân thủ hướng dẫn điều trị của bác sĩ, tập luyện phù hợp và duy trì lối sống lành mạnh góp phần giúp rút ngắn thời gian phục hồi và cải thiện hiệu quả điều trị.
Để đặt lịch thăm khám và chẩn đoán chính xác các biến chứng của tình trạng này tại Trung tâm Chấn thương chỉnh hình, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Tóm lại, để tránh các biến chứng thoái hoá khớp tiến triển, việc phát hiện sớm và điều trị đúng cách là vô cùng quan trọng. Người bệnh nên lựa chọn các cơ sở y tế hoặc bệnh viện uy tín để được thăm khám và tư vấn các phương pháp điều trị phù hợp. Bên cạnh đó kết hợp với chế độ dinh dưỡng hợp lý, duy trì kế hoạch tập luyện sẽ giúp cải thiện sức khỏe và giảm thiểu đáng kể các nguy cơ biến chứng.
