Sỏi sắc tố mật là một dạng sỏi mật ít gặp hơn nhưng có nguy cơ gây biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị đúng cách. Tình trạng này chủ yếu hình thành do sự tích tụ bilirubin không liên hợp, thường liên quan đến nhiễm trùng hoặc tắc nghẽn đường mật. Hãy cùng Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.
Sỏi sắc tố mật là loại sỏi hình thành từ bilirubin không liên hợp kết tủa với canxi, thường gặp trong túi mật hoặc đường mật. Tình trạng này liên quan đến nhiễm trùng, ứ mật hoặc bệnh lý tan máu và có thể gây đau, vàng da hay viêm đường mật nếu không được xử trí kịp thời.
Dựa vào thành phần và màu sắc, sỏi sắc tố mật được chia thành 2 loại chính là sỏi sắc tố nâu và sỏi sắc tố đen. Sự khác biệt về màu sắc của các loại sỏi mật sắc tố phụ thuộc vào hàm lượng canxi, cholesterol và bilirubin có trong sỏi.
Có nhiều yếu tố nguyên nhân dẫn tới hình thành sỏi sắc tố mật, phổ biến bao gồm:
Khi lượng bilirubin tự do trong mật tăng cao, chất này sẽ kết hợp với canxi tạo thành những tinh thể nhỏ gọi là Bilirubinate calcium. Nếu đường mật bị nhiễm khuẩn, vi khuẩn sẽ tiết ra men Beta glucuronidase phá vỡ các liên kết trong mật và làm bilirubin tự do tăng đột ngột. Quá trình này diễn ra một cách chậm rãi trong thời gian dài khiến các tinh thể nhỏ kết tụ lại và dần hình thành sỏi sắc tố trong ống mật.
Cũng giống như triệu chứng của sỏi mật nói chung thì người bị sỏi sắc tố mật cũng có thể đau vùng hạ sườn phải hoặc vùng thượng vị. Cơn đau thường xuất hiện sau khi ăn và có khả năng tái phát. Khi sỏi nâu gây nhiễm trùng đường mật, người bệnh sẽ có thể có nguy cơ sốt và vàng da.
Tuy nhiên, không phải ai cũng có triệu chứng rõ ràng, nhiều trường hợp chỉ được phát hiện thông qua siêu âm hoặc chụp CT. Do các dấu hiệu dễ bị nhầm với tình trạng viêm gan hoặc bệnh gan khác, nên việc chẩn đoán hình ảnh đóng vai trò rất quan trọng trong việc phát hiện chính xác sỏi sắc tố.
Bác sĩ thường sẽ chỉ định một hoặc nhiều phương pháp chẩn đoán hình ảnh nhằm xác định sỏi mật sau:
Các xét nghiệm máu giúp bác sĩ đánh giá mức độ ảnh hưởng của sỏi sắc tố mật đến gan và hệ thống đường mật:
Sỏi sắc tố mật gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được điều trị kịp thời. Người bệnh có thể bị viêm đường mật cấp, gây nhiễm trùng huyết. Khi di chuyển xuống bóng Vater, sỏi có thể gây viêm tụy cấp làm tắc nghẽn dòng chảy của dịch tụy.
Nếu tình trạng ứ mật kéo dài, gan sẽ bị tổn thương dẫn đến viêm gan hoặc xơ gan mật thứ phát. Trong trường hợp nặng, sỏi làm thủng đường mật gây ra áp xe gan hoặc viêm phúc mạc mật. Vì vậy, việc phát hiện sớm và điều trị là yếu tố then chốt giúp ngăn ngừa nguy cơ tái phát và bảo vệ chức năng gan mật.
Trong điều trị sỏi sắc tố mật, bác sĩ thường kê kháng sinh để phòng nhiễm trùng và thuốc giãn cơ nhằm giảm đau, co thắt đường mật. Nếu người bệnh bị ứ mật hoặc nhiễm trùng nặng, có thể cần dẫn lưu mật qua da hoặc bằng nội soi để giúp dòng mật lưu thông trở lại. Hiện nay, chưa có loại thuốc nào có thể làm tan sỏi mật sắc tố một cách hiệu quả vì loại sỏi này chứa nhiều Bilirubin calcium không tan trong axit mật.
Bác sĩ có thể thực hiện nội soi mật tụy ngược dòng (ERCP) để lấy sỏi trong ống mật chủ và đặt stent nếu cần giúp mật lưu thông tốt hơn; cắt túi mật nếu sỏi ở túi mật. Với trường hợp sỏi lớn, tái phát nhiều lần hoặc đã có biến chứng, tùy vào vị trí sỏi mật mà người bệnh có thể được chỉ định phẫu thuật nội soi hoặc mổ hở để lấy sỏi một cách tối ưu nhất. Sau phẫu thuật, bệnh nhân cần tái khám định kỳ để phát hiện sớm tái phát sỏi.
Người bệnh nên thực hiện một số biện pháp đơn giản phòng ngừa sỏi sắc tố mật sau:
Sỏi mật sắc tố là bệnh có thể tiến triển âm thầm trong nhiều năm và gây ra nhiều biến chứng nếu không được phát hiện sớm. Người bệnh nên chú ý đến các dấu hiệu như đau vùng hạ sườn phải, vàng da hoặc rối loạn tiêu hóa để đi khám và điều trị kịp thời.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Với sự phát triển của các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh và nội soi, việc phát hiện và lấy sỏi đã trở nên an toàn, ít xâm lấn và hiệu quả hơn. Để phòng tình trạng sỏi sắc tố mật, người bệnh nên duy trì chế độ ăn uống khoa học, uống đủ nước, tập thể dục đều đặn và khám sức khỏe định kỳ. Chủ động chăm sóc gan mật chính là chìa khóa giúp duy trì hệ tiêu hóa luôn khỏe mạnh và ngăn ngừa nguy cơ sỏi tái phát.
