Bệnh bạch cầu cấp dòng lympho: Nguyên nhân, triệu chứng và chẩn đoán

Bạch cầu cấp dòng lympho là bệnh máu ác tính, tiềm ẩn nguy cơ đe dọa tính mạng của người bệnh. Vậy bệnh bạch cầu cấp dòng lympho được chẩn đoán và điều trị như thế nào?

Bạch cầu cấp dòng lympho là gì?

Bạch cầu cấp dòng lympho (Acute Lymphoblastic Leukemia – ALL) là bệnh ác tính hiếm gặp, xảy ra do tình trạng đột biến của tế bào bạch cầu lympho. Bệnh lý này có thể xảy ra ở mọi đối tượng, trong đó người ở độ tuổi trung niên và trẻ em có nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Nếu được chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời, bệnh bạch cầu cấp dòng lympho (ALL) có thể được kiểm soát với tiên lượng tương đối khả quan.

>> Tham khảo thêm: Bệnh bạch cầu là gì?

Phân loại bạch cầu cấp dòng lympho

Dựa trên dòng tế bào bạch cầu lympho bị đột biến, bạch cầu cấp dòng lympho được phân thành hai loại, gồm:

1. Bạch cầu cấp dòng lympho T

Tế bào lympho T đảm nhiệm vai trò kích hoạt và kiểm soát hệ thống miễn dịch. Bệnh bạch cầu cấp dòng lympho T ảnh hưởng đến hoạt động của tế bào bạch cầu dòng lympho T, làm suy giảm khả năng chống lại các nhân gây bệnh của cơ thể như vi khuẩn, virus…

2. Bạch cầu cấp dòng lympho B

Tế bào lympho B đóng vai trò sản xuất nên các kháng thể giúp cơ thể đủ khả năng chống lại tình trạng nhiễm trùng. Bệnh bạch cầu cấp dòng lympho B ảnh hưởng đến hiệu quả sản sinh kháng thể của cơ thể, khiến hệ miễn dịch suy yếu. Bệnh lý này chiếm tỷ lệ đến hơn 75% trên tổng số trường hợp mắc bạch cầu cấp dòng lympho [1].

Nguyên nhân gây bệnh bạch cầu cấp dòng lympho

Nguyên nhân dẫn đến bệnh lý bạch cầu cấp dòng lympho (ALL) bắt nguồn từ tình trạng tủy xương mất khả năng kiểm soát sự tăng sinh và phân chia tế bào, có liên quan đến sự đột biến gen trong cơ thể. Hiện tại, căn nguyên gây đột biến gen dẫn đến bệnh bạch cầu cấp dòng lympho vẫn chưa được xác định cụ thể [2].

Triệu chứng bệnh bạch cầu cấp dòng lympho

Một số triệu chứng của bệnh bạch cầu cấp dòng lympho phổ biến gồm:

• Thiếu máu
• Chóng mặt, mệt mỏi
• Xuất huyết nhiều vị trí như xuất huyết dưới da, bầm da rải rác, chảy máu mũi, tiêu phân đen, kinh nguyệt nhiều mỗi khi đến kỳ
• Sốt cao
• Đau nhức xương khớp
• Chán ăn
• Sụt cân đột ngột
• Đổ nhiều mồ hôi vào ban đêm
• Gan lách to
• Hạch bạch huyết to

Trong nhiều trường hợp, bạch cầu cấp dòng lympho có thể diễn biến âm thầm, ít gây ra triệu chứng cụ thể hoặc dấu hiệu dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý thông thường khác. Vì vậy, để phát hiện sớm và điều trị bệnh bạch cầu cấp dòng lympho kịp thời, mỗi người nên thường xuyên thăm khám sức khỏe và sớm liên hệ với bác sĩ ngay khi nhận thấy cơ thể xuất hiện dấu hiệu bất thường.

Các rủi ro làm tăng nguy cơ mắc bệnh bạch cầu dòng lympho cấp tính

Một số yếu tố rủi ro có thể làm tăng nguy cơ mắc phải bệnh lý này, gồm:

1. Điều trị ung thư trước đó

Nguy cơ mắc bệnh lý này có thể gia tăng ở người bệnh ung thư điều trị bằng các phương pháp hóa trị liệu trước đó trong thời gian dài.

2. Tiếp xúc với bức xạ

Thường xuyên tiếp xúc với tia bức xạ liều cao chẳng hạn như tai nạn lò phản ứng hạt nhân hoặc bom nguyên tử có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh bạch cầu cấp dòng lympho.

Việc điều trị ung thư bằng phương pháp xạ trị có thể là yếu tố rủi ro làm tăng nguy cơ mắc bệnh bạch cầu cấp dòng lympho.

3. Rối loạn di truyền

Một số rối loạn di truyền có thể là yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải bạch cầu cấp dòng lympho [3] chẳng hạn như:

• Hội chứng mất điều hòa – giãn mạch (AT)
• Hội chứng Bloom
• Hội chứng Down
• Thiếu máu Fanconi
• Hội chứng Klinefelter
• Hội chứng Li-Fraumeni
• U xơ thần kinh tuýp 1 (NF1)
• Hội chứng Wiskott-Aldrich

4. Yếu tố khác

Một số yếu tố rủi ro khác bao gồm:

• Chủng tộc: Nguy cơ mắc bệnh có thể gia tăng ở một số chủng tộc nhất định.
• Tuổi tác: Người trên 50 tuổi và trẻ em dưới 15 tuổi có nguy cơ mắc bệnh cao hơn các đối tượng ở độ tuổi khác.
• Nhiễm virus: Trong một số trường hợp, tình trạng nhiễm trùng do sự tấn công của các loại virus như virus gây bệnh bạch cầu tế bào T, virus Epstein-Barr… có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh bạch cầu cấp dòng lympho.

Các biến chứng về bệnh bạch cầu cấp tính dòng lympho có thể xảy ra

Nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, bệnh ALL có thể dẫn đến nhiều rủi ro sức khỏe nguy hiểm như:

• Rối loạn chức năng thăng bằng của cơ thể
• Nhìn mờ
• Yếu liệt cơ mặt
• Đau đầu
• Buồn nôn, nôn ói
• Động kinh
• Gan to, lách to
• Hội chứng tĩnh mạch chủ trên (SVC)

Chẩn đoán bệnh bạch cầu cấp dòng lympho

Người bệnh cần trải qua quá trình thăm khám lâm sàng để bác sĩ có thể đánh giá các triệu chứng của bệnh. Sau đó, để tìm kiếm những biến đổi có liên quan đến gen nhằm đưa ra chẩn đoán chính xác tình trạng bệnh, bác sĩ có thể chỉ định người bệnh thực hiện một số xét nghiệm chuyên sâu như:

• Xét nghiệm công thức máu toàn phần (CBC)
• Chọc tuỷ xương làm xét nghiệm tuỷ đồ
• Phân tích tế bào dòng chảy (Flow cytometry)
• Xét nghiệm di truyền tế bào
• Xét nghiệm phân tử
• Sinh thiết tủy xương
• Sinh thiết hạch bạch huyết
• Chụp cắt lớp phát xạ positron (PET)
• Chụp cộng hưởng từ (MRI)
• Chụp cắt lớp vi tính (CT)

Điều trị bệnh bạch cầu cấp dòng lympho

1. Phương pháp điều trị

Tùy thuộc vào phân loại và mức độ bệnh, độ tuổi và thể trạng của người bệnh, bác sĩ sẽ cân nhắc đưa ra phác đồ điều trị bạch cầu cấp dòng lympho phù hợp. Một số phương pháp thường được bác sĩ chỉ định trong phác đồ điều trị bệnh lý này gồm:

1.1. Hóa trị

Hóa trị là phương pháp sử dụng các loại thuốc có tác dụng tiêu diệt tế bào ác tính được các chuyên gia đánh giá cao về hiệu quả điều trị bệnh ALL [4]. Phác đồ điều trị bệnh ALL bằng phương pháp hóa trị được phân thành 4 giai đoạn với mục tiêu cụ thể, bao gồm:

• Giai đoạn tấn công với mục tiêu làm thuyên giảm tình trạng bệnh: Mục tiêu hóa trị ở giai đoạn này là tiêu diệt càng nhiều tế bào bạch cầu bị đột biến càng tốt. Hóa trị tập trung vào mục tiêu kiểm soát bệnh, thường diễn ra trong khoảng thời gian từ 4 đến 6 tuần và có tiên lượng tương đối khả quan.
• Phòng ngừa hoặc điều trị tình trạng xâm lấn hệ thần kinh trung ương: Ở giai đoạn này, mục tiêu của phác đồ hóa trị là tiêu diệt các tế bào bạch cầu ác tính, ngăn chặn bệnh ALL xâm lấn vào dịch não tủy và hệ thần kinh trung ương của người bệnh.
• Giai đoạn củng cố tình trạng bệnh với mục đích tiêu diệt các tế bào ác tính còn sót lại trong cơ thể: Để đạt hiệu quả củng cố điều trị tình trạng bệnh ALL, bác sĩ sẽ cân nhắc chỉ định liều lượng và tần suất hóa trị phù hợp với từng đối tượng người bệnh.
• Liệu pháp duy trì: Người bệnh có thể cần phải duy trì thực hiện hóa trị kéo dài trong khoảng thời gian từ 2 đến 3 năm để ngăn ngừa bệnh tái phát và kiểm soát tình trạng bệnh tối ưu.

1.2. Liệu pháp nhắm mục tiêu

Trên thực tế, khoảng 25% trường hợp mắc bệnh ALL có liên quan đến sự đột biến nhiễm sắc thể. Liệu pháp nhắm mục tiêu tập trung vào tình trạng rối loạn di truyền, phổ biến là liệu pháp tyrosine kinase (TKI) điều trị bệnh ALL liên quan đến sự đột biến nhiễm sắc thể Philadelphia hoặc t(9;22). Ngoài ra, liệu pháp TKI còn hỗ trợ kiểm soát bệnh ALL bằng cách tiêu diệt một loại enzyme tham gia vào quá trình phát triển của bệnh lý này.

1.3. Liệu pháp miễn dịch

Liệu pháp miễn dịch điều trị bệnh ALL bao gồm liệu pháp kháng thể đơn dòng và liệu pháp tế bào CAR-T, với tác động tăng cường hệ thống miễn dịch giúp cơ thể đủ khả năng chống lại các tế bào ác tính.

1.4. Xạ trị

Trong trường hợp người bệnh không đáp ứng hóa trị, bác sĩ có thể cân nhắc chỉ định phương pháp xạ trị để hỗ trợ điều trị bệnh ALL. Xạ trị có thể được chỉ định với mục tiêu ngăn chặn bệnh ALL tái phát, xâm lấn vào hệ thần kinh trung ương hoặc vào dịch não tủy của người bệnh.

1.5. Ghép tế bào gốc đồng loài (tủy xương)

Bên cạnh hóa trị, xạ trị, liệu pháp nhắm mục tiêu và liệu pháp miễn dịch, bác sĩ có thể cân nhắc chỉ định người mắc bệnh ALL thực hiện cấy ghép tế bào gốc đồng loài (tủy xương) để hỗ trợ điều trị bệnh tối ưu.

2. Chăm sóc sau điều trị

Sau quá trình điều trị, người bệnh ALL cần được chăm sóc đặc biệt để có thể sớm hồi phục sức khỏe, trở về sinh hoạt thường ngày. Một số vấn đề cần lưu ý trong quá trình chăm sóc người bệnh ALL gồm:

• Chăm sóc giảm nhẹ: Người bệnh có thể gặp phải một số tác dụng phụ do các phương pháp điều trị bệnh gây ra, bao gồm chán ăn, mệt mỏi, buồn nôn, nôn ói, khó thở, mất ngủ… Người bệnh cần trao đổi với bác sĩ về các triệu chứng bất thường của cơ thể để sớm có biện pháp xử trí kịp thời.
• Xây dựng chế độ dinh dưỡng chuyên biệt: Người bị bạch cầu cấp dòng lympho cần tuân thủ chế độ dinh dưỡng khoa học, tập trung bổ sung chất dinh dưỡng để có đủ năng lượng, sức khỏe, đáp ứng tốt quá trình điều trị chuyên sâu như hóa trị, xạ trị, ghép tế bào gốc. Gia đình cần tham khảo ý kiến bác sĩ để có thể xây dựng thực đơn ăn uống phù hợp giúp người bệnh nâng cao sức khỏe tổng thể tối ưu.
• Quan tâm về mặt cảm xúc: Tâm lý và cảm xúc của người bệnh có thể bị ảnh hưởng bởi quá trình điều trị bệnh ALL. Khi đó, người bệnh có thể đối mặt với nhiều cảm xúc tiêu cực, tiềm ẩn nguy cơ dẫn đến rối loạn tâm lý, trầm cảm. Gia đình cần trao đổi với bác sĩ, chuyên gia tâm lý để có biện pháp can thiệp, xử trí kịp thời, giúp người bệnh sớm trở về trạng thái tích cực, lạc quan. Có như vậy, sức khỏe tinh thần lẫn thể chất của người bệnh mới sớm được phục hồi.

Câu hỏi thường gặp

1. Bị bệnh bạch cầu cấp dòng lympho sống được bao lâu?

Nếu được chẩn đoán và điều trị kịp thời, tiên lượng bệnh bạch cầu cấp dòng lympho tương đối khả quan. Ngược lại, chậm trễ trong việc điều trị có thể tiềm ẩn nhiều rủi ro sức khỏe, thậm chí đe dọa tính mạng của người mắc bệnh ALL.

Tỷ lệ chữa khỏi bệnh ALL tùy thuộc vào các yếu tố như mức độ và phân loại bệnh, độ tuổi và thể trạng của người bệnh. Tiên lượng cho mỗi trường hợp mắc bệnh thường không giống nhau, người bệnh nên trao đổi với bác sĩ về vấn đề này để được tư vấn chi tiết.

2. Bệnh bạch cầu cấp có thể chữa khỏi không?

Bệnh ALL có thể chữa khỏi nếu được chẩn đoán và điều trị đúng cách, kịp thời. Nhiều trường hợp trẻ em mắc bệnh lý này đã thuyên giảm bệnh sau 5 năm, được bác sĩ đánh giá là hoàn toàn khỏi bệnh. Tuy nhiên, bệnh ALL vẫn có thể tiềm ẩn nguy cơ tái phát, vì vậy sau quá trình điều trị người bệnh cần kiểm tra sức khỏe định kỳ và tái khám theo chỉ định của bác sĩ để có biện pháp ngăn chặn yếu tố làm tái phát bệnh.

Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh bạch cầu cấp tại khoa Nội Tổng hợp, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:

Như vậy, bài viết đã cung cấp những thông tin xoay quanh bệnh lý bạch cầu cấp dòng lympho và các vấn đề liên quan. Nếu có thêm thắc mắc về cách chẩn đoán, điều trị và chăm sóc sau điều trị bệnh bạch cầu cấp tính dòng lympho, người bệnh có thể liên hệ đến Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh để được bác sĩ tư vấn chi tiết.