Phác đồ điều trị mất ngủ của Bộ Y tế

Áp dụng hiệu quả phác đồ điều trị mất ngủ có thể giúp người bệnh tìm lại giấc ngủ ngon, phục hồi sức khỏe. Tùy tình trạng mà bác sĩ sẽ cân nhắc chỉ định phác đồ điều trị khác nhau. Vậy, phác đồ điều trị mất ngủ của Bộ Y tế gồm những gì?

Nguyên nhân mất ngủ không thực tổn

Giấc ngủ đóng vai trò quan trọng với sức khỏe. Một giấc ngủ chất lượng, đủ giấc, đúng giờ sẽ đem lại cảm giác sảng khoái, dễ chịu khi thức dậy, giúp tái tạo năng lượng, tăng cường chức năng của các cơ quan trong cơ thể.

Nhiều người mất ngủ không phải do bệnh lý hay tổn thương thực thể. Trường hợp này gọi là mất ngủ không thực tổn – thường liên quan đến yếu tố tâm lý và môi trường sống. Biểu hiện bằng việc người bệnh khó đi vào giấc ngủ, ngủ không sâu hoặc thức dậy giữa đêm.

Nguyên nhân phổ biến đến từ việc căng thẳng, lo âu kéo dài, trầm cảm nhẹ, stress từ công việc và cuộc sống. Ngoài ra, môi trường ngủ quá sáng, quá ồn, nhiệt độ không phù hợp, giường nệm kém chất lượng cũng có thể cản trở giấc ngủ. Thói quen sinh hoạt thiếu khoa học như uống cà phê gần giờ ngủ, sử dụng điện thoại trước khi ngủ, ăn quá no, làm việc ca đêm cũng gây rối loạn đồng hồ sinh học.

Cách chẩn đoán mất ngủ không thực tổn

Một số phương pháp chẩn đoán mất ngủ không thực tổn, gồm:

1. Chẩn đoán xác định

1.1 Chẩn đoán lâm sàng theo ICD-10

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) trong Phân loại Bệnh tật Quốc tế lần thứ 10 (ICD-10), chẩn đoán mất ngủ không thực tổn cần dựa trên các tiêu chí sau:

• Người bệnh thường xuyên than phiền về việc khó đi vào giấc ngủ, duy trì giấc ngủ, ngủ không sâu giấc.
• Rối loạn giấc ngủ ít nhất 3 lần/tuần, kéo dài trong tối thiểu 1 tháng
• Ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, giảm hiệu suất công việc và học tập, dễ cáu kỉnh, mệt mỏi thường xuyên, sụt giảm năng lượng,…
• Tình trạng này không phải do một bệnh lý nội khoa, bệnh thần kinh, hoặc do lạm dụng chất tác động tâm thần, thuốc gây ra.

1.2 Chẩn đoán cận lâm sàng

• Xét nghiệm máu và nước tiểu: Kiểm tra công thức máu, sinh hóa, chức năng tuyến giáp; tầm soát các bệnh nhiễm trùng (HIV, viêm gan B, giang mai, v.v), xét nghiệm tìm chất ma túy.
• Khám cận lâm sàng thần kinh: Ghi điện não đồ (EEG), lưu huyết não, đo đa ký giấc ngủ qua đêm để theo dõi các chỉ số sinh học khi ngủ (sóng não, nhịp tim, nhịp thở, cử động mắt và chân tay).
• Trắc nghiệm tâm lý: Các bộ thang điểm đánh giá giấc ngủ (như Thang chất lượng giấc ngủ Pittsburgh – PSQI), thang trầm cảm (Beck, Hamilton) và thang lo âu (Zung, Hamilton), trắc nghiệm nhân cách (MMPI, EPI…)
• Chẩn đoán hình ảnh và một số xét nghiệm chuyên khoa khác: Điện tâm đồ, chụp X-quang phổi, siêu âm ổ bụng, chụp cắt lớp CT hoặc cộng hưởng từ MRI não… nếu nghi ngờ có bệnh nội khoa hay thần kinh tiềm ẩn.

2. Chẩn đoán phân biệt

Mất ngủ không thực tổn cần được chẩn đoán phân biệt với mất ngủ thứ phát do nguyên nhân thực thể hoặc do sử dụng chất. Chẳng hạn mất ngủ do bệnh nội khoa (cường giáp, đau mãn tính, hen suyễn ban đêm), do bệnh thần kinh (Parkinson, Alzheimer), hoặc mất ngủ liên quan lạm dụng chất kích thích/thuốc (caffeine, rượu, thuốc chống trầm cảm, corticoid liều cao, v.v).

Tham khảo phác đồ điều trị mất ngủ của Bộ Y tế

Phác đồ điều trị mất ngủ của Bộ Y tế cơ bản gồm:⁽¹⁾

1. Nguyên tắc điều trị

Mất ngủ không thực tổn chủ yếu bắt nguồn từ các yếu tố tâm lý, do đó phác đồ điều trị tập trung vào hai hướng chính: liệu pháp tâm lý và liệu pháp hóa dược. Tùy tình trạng của từng người, bác sĩ có thể kết hợp đồng thời cả 2 phương pháp để đạt hiệu quả tối đa.

Khi dùng thuốc điều trị mất ngủ, bác sĩ sẽ tuân theo một số nguyên tắc chọn thuốc an toàn.

• Ưu tiên đơn trị liệu: Nghĩa là bắt đầu với một loại thuốc phù hợp (thường là thuốc an thần nhẹ hoặc thuốc chống trầm cảm) thay vì dùng nhiều loại thuốc ngay từ đầu. Chỉ phối hợp thêm thuốc nếu đơn trị liệu không đạt hiệu quả mong muốn.
• Uống liều tăng dần: Khởi đầu bằng liều thấp, sau đó tăng liều từ từ cho đến khi đạt hiệu quả.
• Hạn chế nhóm giải lo âu gây nghiện: Bác sĩ sẽ hạn chế cho người bệnh dùng nhóm thuốc giải lo âu gây nghiện do nguy cơ lệ thuộc cao.

2. Sơ đồ/phác đồ điều trị

Phác đồ điều trị mất ngủ không thực tổn là sự kết hợp giữa liệu pháp hóa dược và liệu pháp tâm lý.

3. Điều trị cụ thể

3.1 Liệu pháp tâm lý

Liệu pháp này giúp người bệnh thay đổi suy nghĩ tiêu cực và thói quen xấu về giấc ngủ, đồng thời học các kỹ thuật thư giãn để cải thiện chất lượng giấc ngủ. Cụ thể:

• Chỉ lên giường khi thực sự buồn ngủ.
• Đi ngủ và thức dậy vào cùng một giờ cố định mỗi ngày.
• Mỗi sáng nên thức dậy vào một giờ nhất định, không nằm nướng quá lâu dù đêm trước có mất ngủ hay không.
• Không sử dụng cà phê, thuốc lá trước giờ đi ngủ.
• Duy trì tập thể dục thể thao thường xuyên.
• Không uống rượu hoặc đồ uống có cồn vào buổi tối vì có thể phá vỡ nhịp thức – ngủ.
• Sử dụng kỹ thuật thư giãn trước khi đi ngủ, chẳng hạn như: tắm nước ấm, nghe nhạc nhẹ, thực hành thở sâu, thiền,…

3.2 Liệu pháp hóa dược

Bác sĩ có thể cân nhắc kê đơn một số thuốc gây ngủ, thuốc giải lo âu, thuốc chống trầm cảm hỗ trợ giấc ngủ nhằm cải thiện triệu chứng cho người bệnh. Các nhóm thuốc chính trong phác đồ điều trị mất ngủ thường gồm:

• Thuốc chống trầm cảm: Các nhóm thuốc phổ biến bao gồm SSRI, SNRI, thuốc chống trầm cảm ba vòng,… Liều lượng của mỗi loại thuốc sẽ được bác sĩ cân nhắc điều chỉnh tùy theo tình trạng của từng người.

• • Imipramin, Amitriptylin: 25 – 300 mg/24 giờ
  • Paroxetin: 20 – 80 mg/24 giờ
  • Fluoxetin: 10 – 80 mg/24 giờ
  • Fluvoxamin: 50 – 300 mg/24 giờ
  • Citalopram: 20 – 60 mg/24 giờ
  • Escitalopram: 10 – 20 mg/24 giờ
  • Sertralin: 50 – 200 mg/24 giờ
  • Venlafaxin: 37,5 – 375 mg/24 giờ
  • Mirtazapin: 15 – 60 mg/24 giờ

• Thuốc bình thần và giải lo âu:

• • Nhóm Benzodiazepin: Bao gồm Diazepam, Lorazepam, Bromazepam, Alprazolam.
  • Nhóm Non-benzodiazepin: Ví dụ Etifoxine HCL, Sedanxio, Zopiclon.

• Thuốc chẹn beta giao cảm: Propranolol là một ví dụ.
• Thuốc an thần kinh: Gồm Olanzapin, Quetiapin.
• Các thuốc khác điều trị rối loạn giấc ngủ: Melatonin.
• Thuốc nuôi dưỡng tế bào thần kinh: Piracetam, Ginkgo Biloba, Vinpocetin, Choline Alfoscerate, Nicergoline
• Thuốc hỗ trợ chức năng gan, thuốc tăng cường nhận thức
• Dinh dưỡng:

• • Người bệnh cần bổ sung đầy đủ dinh dưỡng, vitamin nhóm B và khoáng chất từ hoa quả.
  • Xây dựng chế độ ăn dễ tiêu hóa, mềm, nhiều chất xơ.
  • Hạn chế sử dụng chất kích thích
  • Uống đủ nước. Trong một số trường hợp nặng, người bệnh có thể được truyền dinh dưỡng qua đường tĩnh mạch.

Lưu ý: Thông tin về các loại thuốc trên chỉ mang tính chất tham khảo. Tùy theo thể trạng và tình trạng bệnh cụ thể ở mỗi trường hợp mà bác sĩ sẽ đưa ra chỉ định phù hợp. Người bệnh tuyệt đối không tự ý mua thuốc về sử dụng nếu chưa trao đổi với bác sĩ, nhằm tránh xảy ra trường hợp ngoài ý muốn.

Bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, không nhằm mục đích giới thiệu thuốc. Hiệu quả của thuốc có thể khác nhau ở mỗi trường hợp. Bài viết không chịu trách nhiệm cho các trường hợp tự ý dùng thuốc.

Làm sao để phòng ngừa?

Để phòng ngừa mất ngủ, mỗi người có thể thực hiện một số biện pháp đơn giản sau:

• Hạn chế tiếp xúc với các yếu tố gây áp lực, lo lắng hoặc khó chịu cho tâm lý.
• Nếu từng trải qua những chuyện đau buồn hoặc có những vấn đề tâm lý chưa được giải quyết, hãy chủ động tìm cách tháo gỡ hoặc đến gặp bác sĩ tâm lý để được tư vấn. Điều này giúp mỗi người tránh được các vấn đề về cảm xúc, lo âu, trầm cảm hay các rối loạn do stress gây ra.
• Phát hiện và điều trị sớm các vấn đề tâm lý ảnh hưởng đến giấc ngủ.
• Thiết lập chế độ làm việc, nghỉ ngơi, luyện tập hợp lý, khoa học.
• Tránh làm việc quá sức, không nên dùng thuốc hoặc các chất kích thích hệ thần kinh trung ương.

Mất ngủ nên đi khám ở đâu tốt?

Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh nói chung và Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM nói riêng là địa chỉ khám mất ngủ uy tín, được nhiều người bệnh tin tưởng lựa chọn.

Bệnh viện cung cấp dịch vụ khám và điều trị mất ngủ chuyên sâu, kết hợp giữa đội ngũ chuyên gia, bác sĩ giàu chuyên môn, trang thiết bị hiện đại và phác đồ điều trị cá nhân hóa.

• Đội ngũ chuyên gia, bác sĩ đầu ngành: Bệnh viện quy tụ các bác sĩ, chuyên gia đầu ngành trong lĩnh vực Thần kinh. Các bác sĩ có nhiều năm kinh nghiệm trong việc chẩn đoán, đưa ra phác đồ điều trị mất ngủ hiệu quả cho từng đối tượng.
• Trang thiết bị và công nghệ hiện đại: Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh ứng dụng các hệ thống trang thiết bị tiên tiến, giúp bác sĩ chẩn đoán hiệu quả, chính xác nguyên nhân gây mất ngủ, như:

• • Hệ thống đo đa ký giấc ngủ hiện đại
  • Máy điện não, kích thích từ trường xuyên sọ
  • Máy CT 768 lát cắt, 1975 lát cắt và mới nhất là 100.000 lát cắt
  • Hệ thống chụp MRI 1,5 – 3 Tesla

• Phác đồ điều trị toàn diện, cá nhân hóa: Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh có sự phối hợp chặt chẽ giữ nhiều chuyên khoa, đem đến cho người bệnh phương pháp điều trị đa mô thức, toàn diện, hiệu quả. Liệu trình điều trị mất ngủ được cá nhân hóa dựa trên tình trạng bệnh lý mỗi người.
• Quy trình khám chữa bệnh nhanh chóng: Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh xây dựng quy trình làm việc nhanh chóng, chuyên nghiệp, thái độ phục vụ tận tình, chu đáo, giúp tiết kiệm thời gian tối đa cho người bệnh.
• Cơ sở vật chất khang trang: Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh là một trong những cơ sở y tế tư nhân hàng đầu tại Việt Nam, được chú trọng đầu tư cơ sở vật chất hiện đại, chuẩn quốc tế, mang đến trải nghiệm khám chữa bệnh chuyên nghiệp. Mỗi khu vực, từ phòng khám, phòng nội trú đến phòng phẫu thuật, đều được thiết kế thoáng đãng, sạch sẽ. Bệnh viện được trang bị đầy đủ tiện nghi như giường y tế điều khiển điện, tivi, tủ lạnh, điều hòa, nhà vệ sinh riêng,… tạo điều kiện nghỉ ngơi và phục hồi tối đa cho người bệnh.

Bài viết đã cung cấp thông tin góp phần giải đáp thắc mắc về phác đồ điều trị mất ngủ mà người bệnh quan tâm. Nhìn chung, phác đồ điều trị mất ngủ của Bộ Y tế là sự phối hợp chặt chẽ giữa liệu pháp tâm lý và liệu pháp hóa dược. Bộ Y Tế cũng khuyến cáo người bệnh tuyệt đối không tự ý mua thuốc ngủ về dùng khi chưa tham khảo ý kiến của bác sĩ vì có thể gây nguy cơ nghiện thuốc, lờn thuốc không có lợi cho sức khỏe. Người bệnh bị mất ngủ nên sớm đến bệnh viện để bác sĩ kiểm tra, tư vấn điều trị phù hợp.