Nghiên cứu cho thấy, điều trị tăng huyết áp tâm thu đơn độc giúp giảm tới 30% nguy cơ mắc các biến cố liên quan đến tim, đột quỵ và tử vong. Tình trạng này thường gặp ở người cao tuổi và không có biểu hiện rõ như những trường hợp tăng huyết áp khác. Vì vậy, người có yếu tố nguy cơ, đặc biệt là người lớn tuổi nên theo dõi huyết áp thường xuyên và thăm khám sức khỏe định kỳ để phát hiện, điều trị sớm các bất thường về huyết áp.
Tăng huyết áp tâm thu đơn độc là dạng tăng huyết áp phổ biến ở nhóm người lớn tuổi với chỉ số huyết áp tâm thu > 140 mmHg và huyết áp tâm trương < 90 mmHg. Đây là dạng tăng huyết áp nguyên phát thường gặp nhất ở người lớn tuổi, do quá trình xơ cứng và mất đàn hồi của động mạch theo thời gian.
Phần lớn các trường hợp là tăng huyết áp nguyên phát (vô căn), tuy nhiên, cần lưu ý đến các nguyên nhân tăng huyết áp thứ phát, dù hiếm gặp hơn. Một số bệnh lý liên quan có thể bao gồm: suy giáp/cường giáp, bệnh thận mãn tính, bệnh mạch máu ngoại biên, đái tháo đường, rò động mạch tĩnh mạch, thiếu máu, bệnh Paget và hẹp động mạch thận do xơ vữa. (1)
Phần lớn bệnh nhân bị tăng huyết áp tâm thu đơn độc đều không có triệu chứng rõ ràng, chỉ phát hiện khi tình cờ đo huyết áp hoặc khi thăm khám một bệnh lý khác. Theo dữ liệu từ Khảo sát dinh dưỡng và sức khỏe quốc gia 1999-2010, khoảng 30% người từ 60 tuổi trở lên bị tăng huyết áp tâm thu đơn độc không được điều trị do không phát hiện bệnh sớm, 6% ở người lớn từ 40 đến 50 tuổi và 1,8% ở người trẻ từ 18 đến 39 tuổi. (2)
Quyết định có bắt đầu điều trị hạ huyết áp hay không phụ thuộc vào bệnh nhân có bệnh mạch vành hay không, sự tồn tại/tần suất hạ huyết áp, hạ huyết áp tư thế trước đó, kết quả huyết áp lưu động (ABPM: đo bằng máy Holter huyết áp), mong muốn của bệnh nhân…
Phần lớn bệnh nhân tăng huyết áp tâm thu đơn độc có mức huyết áp tâm trương quá thấp dưới 70 mmHg khi được điều trị có nguy cơ bị giảm huyết áp tâm trương quá mức. Tình trạng này thường gặp ở bệnh nhân lớn tuổi, dễ bị hạ áp quá mức trong quá trình điều trị do có nhiều bệnh đi kèm. Vì vậy, cần đánh giá, cân nhắc kỹ lưỡng khi lựa chọn bệnh nhân và phương pháp điều trị thích hợp. Các trường hợp tăng huyết áp tâm thu đơn độc cần được chỉ định điều trị bao gồm:
Mục tiêu điều trị tăng huyết áp tâm thu đơn độc là giảm chỉ số huyết áp tâm thu xuống dưới 140 mmHg, tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe và tuổi tác của từng bệnh nhân. Đối với người cao tuổi hoặc có bệnh nền, mức huyết áp có thể được điều chỉnh linh hoạt để tránh ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Ngoài việc kiểm soát huyết áp, điều trị còn hướng đến giảm nguy cơ biến chứng tim mạch, cải thiện chức năng cơ quan và kéo dài tuổi thọ. Điều này đòi hỏi sự phối hợp giữa dùng thuốc, thay đổi lối sống và kiểm soát các yếu tố nguy cơ đi kèm.
Một số thử nghiệm lâm sàng như Chương trình tăng huyết áp ở người rất cao tuổi (HYVET) và Chương trình tăng huyết áp tâm thu ở người cao tuổi (SHEP) cho thấy, điều trị tích cực tăng huyết áp tâm thu đơn độc ở người lớn tuổi giúp giảm 13% ca tử vong do mọi nguyên nhân, giảm 18% ca tử vong do tim mạch còn, giảm 30% ca đột quỵ và các biến cố mạch vành giảm 23% so với giả dược (giả dược là loại điều trị không có tác dụng dược lý thực sự, thường được sử dụng trong các nghiên cứu khoa học).
Điều trị tăng huyết áp tâm thu đơn độc được chia thành liệu pháp không dùng thuốc và liệu pháp dùng thuốc.
Liệu pháp không dùng thuốc chủ yếu là điều chỉnh về lối sống, được khuyến cáo áp dụng cho tất cả bệnh nhân được chẩn đoán bị tăng huyết áp ở mọi mức độ, bao gồm tăng huyết áp tâm thu đơn độc. Với liệu pháp này, bác sĩ thường khuyến cáo người bệnh:
Khi thay đổi lối sống không kiểm soát được huyết áp tâm thu, bác sĩ sẽ chỉ định dùng thuốc hạ huyết áp cho bệnh nhân. Bệnh nhân tăng huyết áp tâm thu đơn độc được chỉ định điều trị bắt đầu bằng hai thuốc chống tăng huyết áp đường uống khi có huyết áp tâm thu ban đầu trên 160 mmHg hoặc cao hơn 20/10 mmHg so với huyết áp mục tiêu.
Thuốc hạ huyết áp được sử dụng để kiểm soát huyết áp nhanh chóng và giảm nguy cơ mắc các biến chứng tim mạch nguy hiểm. Bốn nhóm thuốc đường uống chính bao gồm thuốc lợi tiểu giống thiazide, thuốc chẹn kênh canxi dihydropyridine, thuốc ức chế men chuyển angiotensin và thuốc chẹn thụ thể angiotensin.
Ở những bệnh nhân có nguyên nhân thứ phát gây tăng huyết áp, cần điều trị đồng thời bệnh lý nền để đạt hiệu quả tối ưu. Việc sử dụng kết hợp hai loại thuốc chống tăng huyết áp thường được áp dụng trong trường hợp huyết áp cao vượt ngưỡng, với mục tiêu kiểm soát nhanh chóng. Bệnh nhân được điều trị tăng huyết áp tâm thu đơn độc bằng thuốc cần được theo dõi sát sao để đảm bảo hiệu quả và xử trí kịp thời nếu có tác dụng phụ không mong muốn.
Mặc dù điều trị tăng huyết áp tâm thu đơn độc mang lại hiệu quả tích cực, nhưng vẫn có nguy cơ gây ra một số tác dụng phụ không mong muốn như:
Tuy nhiên, các triệu chứng này cũng có thể do nhiều bệnh lý khác gây ra. Nếu gặp các triệu chứng bất thường khi dùng thuốc, người bệnh cần thông báo cho bác sĩ điều trị biết để được đánh giá cẩn thận và đổi nhóm thuốc huyết áp khác nếu các triệu chứng trên do thuốc gây ra.
Để kiểm soát tối ưu tình trạng tăng huyết áp tâm thu đơn độc, người bệnh cần tuân thủ điều trị đúng theo phác đồ của bác sĩ, kết hợp với lối sống khoa học:
Tăng huyết áp tâm thu đơn độc là tình trạng mạn tính nên không thể điều trị dứt điểm. Vì vậy, người bệnh cần tuân thủ dùng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ, kết hợp với lối sống khoa học để giúp ổn định huyết áp và giảm nguy cơ biến chứng.
Việc dùng thuốc cả đời thường được khuyến nghị ở bệnh nhân tăng huyết áp tâm thu đơn độc, đặc biệt ở những trường hợp nặng hoặc có nguy cơ cao. Tuy nhiên, liều lượng và loại thuốc có thể được điều chỉnh linh hoạt dựa trên tình trạng sức khỏe.
Khi có bất thường về chỉ số huyết áp như tăng huyết áp, huyết áp thấp, huyết áp không ổn định hay tăng huyết áp tâm thu đơn độc, người bệnh nên tìm hiểu và lựa chọn cơ sở y tế uy tín, có chuyên khoa Tim mạch để đến thăm khám. Bên cạnh đó huyết áp bằng máy huyết áp, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện thêm một số phương pháp chẩn đoán khác để có đánh giá tổng thể tình trạng bệnh như đeo máy Holter huyết áp, đo điện tâm đồ, xét nghiệm máu…
Trung tâm Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh là địa chỉ uy tín được nhiều người tin tưởng đến thăm khám và điều trị các bệnh lý về tim mạch, trong đó có tăng huyết áp tâm thu đơn độc. Không chỉ quy tụ đội ngũ chuyên gia, bác sĩ giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực tim mạch, mà Trung tâm còn được chú trọng đầu tư trang thiết bị, máy móc hiện đại, hỗ trợ chẩn đoán nhanh chóng, chính xác và điều trị hiệu quả.
Khi đến thăm khám tại Trung tâm, bệnh nhân sẽ được hướng dẫn thực hiện các thủ tục nhanh chóng, rút ngắn thời gian chờ. Đồng thời, bác sĩ sẽ thăm khám kỹ lưỡng, chẩn đoán chuyên sâu nhằm đưa ra phác đồ điều trị tối ưu nhất cho từng trường hợp bệnh.
Để đặt lịch khám, tư vấn và điều trị trực tiếp với các bác sĩ tại Trung tâm Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách hàng có thể liên hệ theo thông tin sau:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Điều trị tăng huyết áp tâm thu đơn độc không chỉ giúp ổn định huyết áp hiệu quả mà còn giúp giảm thiểu nguy cơ biến chứng nhằm nâng cao chất lượng đời sống cho người bệnh. Do đó, khi có chỉ định điều trị, người bệnh cần tuân thủ đúng theo hướng dẫn của bác sĩ về việc dùng thuốc, chế độ ăn uống và sinh hoạt để duy trì hiệu quả lâu dài.
