Kháng insulin không chỉ là nguy cơ hàng đầu dẫn đến tiểu đường type 2 mà còn liên quan đến nhiều bệnh khác như: tăng huyết áp, tăng lipid máu, xơ vữa động mạch… Béo phì và kháng insulin cũng liên quan chặt chẽ với nhau thông qua các cơ chế nội tiết phức tạp. Vậy kháng insulin và béo phì có mối liên hệ thế nào? Những ai dễ bị tiểu đường do béo phì? Dưới đây là những chia sẻ từ thầy thuốc ưu tú, bác sĩ CKII Võ Hoàng Minh Hiền, Đơn vị Nội tiết – Đái tháo đường, Phòng khám Đa khoa Tâm Anh Quận 7.
Insulin là hormone quan trọng được tiết ra từ tế bào đảo tụy của tuyến tụy. Hormone này có vai trò chuyển hóa carbohydrate thành glucose và chuyển hóa lipid thành năng lượng để cung cấp cho mọi hoạt động của cơ thể. Insulin là hormone duy nhất có thể làm giảm nồng độ glucose trong máu, ổn định đường huyết.
Kháng insulin là tình trạng suy giảm tác dụng sinh học của insulin tại mô đích, trong đó các tế bào không đáp ứng với tác dụng bình thường của insulin, kết quả là glucose không được đưa vào trong tế bào mà tích tụ trong máu, làm tăng đường huyết. Biển hiện của đề kháng insulin là sự gia tăng nồng độ insulin trong máu.
Có nhiều yếu tố gây ra tình trạng kháng insulin, như:
Kháng insulin gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tổng thể. Tình trạng này khiến các tế bào phản ứng kém hoặc không phản ứng với hormone insulin, dẫn đến cơ thể không thể sử dụng glucose đúng cách và glucose tích tụ lại trong máu, làm tăng đường huyết. Lượng đường trong máu tăng không kiểm soát là nguyên nhân trực tiếp gây tiểu đường.
Kháng insulin còn làm tăng nguy cơ tích tụ mỡ thừa, ngăn chặn quá trình phân giải mỡ của cơ thể, gây béo phì. Bên cạnh đó, kháng insulin có thể tác động tiêu cực đến các hormone kiểm soát cảm giác đói và no, gây tình trạng ăn uống không kiểm soát.
Ngoài ra, kháng insulin có thể làm tăng nguy cơ phát triển nhiều bệnh nguy hiểm, gồm: (1)
Béo phì được định nghĩa là sự tích tụ quá mức mô mỡ trong cơ thể, do dư thừa năng lượng nạp vào. Béo phì làm tăng nguy cơ mắc một loạt các bệnh chuyển hóa mạn tính, như: tiểu đường type 2, rối loạn lipid máu, bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu và ung thư. Đặc điểm chung của các bệnh chuyển hóa này là tình trạng kháng insulin. (2)
Sự tích tụ quá mức các axit béo tự do trong các mô không phải mỡ nhạy cảm với insulin dẫn đến lắng đọng lipid lạc chỗ, gây ra tình trạng nhiễm độc mỡ. Đây là nguyên nhân quan trọng dẫn đến kháng insulin. Tuy nhiên, các quá trình khác như: viêm mạn tính, biến đổi thần kinh và rối loạn nội bào (tích trữ mỡ lạc chỗ, stress oxy hóa, rối loạn chức năng ty thể) cũng là những nguyên nhân gây kháng insulin.
Ở người bệnh béo phì, mô mỡ sản xuất một lượng lớn các axit béo chưa bão hòa, glycerol, hormone và các cytokine viêm. Ngoài ra, béo phì làm tăng peroxid hóa lipid của tế bào mỡ, dẫn đến tăng sinh các gốc oxy hóa tự do gây stress oxy hóa. Đây là các yếu tố góp phần thúc đẩy tình trạng kháng insulin.
Kháng insulin ở người béo phì và tiểu đường type 2 biểu hiện bằng các tình trạng:
Mỡ nội tạng có liên quan chặt chẽ đến tình trạng kháng insulin, tiểu đường type 2 và bệnh tim mạch hơn so với mỡ dưới da. Giả thuyết hàng đầu về vấn đề này là các tế bào mỡ trong ổ bụng hoạt động phân giải lipid nhiều hơn. Một giả thuyết khác là: các tế bào mỡ tiết ra nhiều hoạt chất, riêng tế bào mỡ trong ổ bụng tiết ra những hoạt chất đặc biệt có hại cho độ nhạy insulin. Cho đến nay, giả thuyết này vẫn chưa được chứng minh.
Kháng insulin, tiểu đường và béo phì đều có mối liên hệ chặt chẽ với nhau. Dưới đây là những trường hợp dễ bị tiểu đường do béo phì:
Để điều trị tiểu đường ở người béo phì, cần ưu tiên những loại thuốc giúp cải thiện tình trạng kháng insulin, thuốc hỗ trợ giảm cân nhằm giảm số lượng tế bào mỡ, ổn định quá trình chuyển hóa glucose… Theo hướng dẫn của Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ, một số nhóm thuốc không chứa insulin thường được sử dụng điều trị tiểu đường type 2 bao gồm: (3)
Trong quá trình điều trị tiểu đường bằng các loại thuốc trên, người bệnh cần chú ý:
Đăng ký tư vấn về thừa cân, béo phì tại đây
Riêng với người béo phì, chỉ cần giảm 5% – 10% trọng lượng cơ thể cũng có thể giúp kiểm soát tình trạng tăng đường huyết hiệu quả hơn. Người thừa cân, béo phì cần tuân thủ những lưu ý sau để ổn định đường huyết và ngăn ngừa nguy cơ biến chứng nguy hiểm của bệnh:
Kháng insulin và béo phì là những yếu tố nguy cơ dẫn đến nhiều bệnh nghiêm trọng như: bệnh tim mạch, tiểu đường type 2… Cụ thể:
Người bệnh có thể áp dụng một số cách phòng tránh kháng insulin và béo phì như:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Kháng insulin và béo phì có mối liên hệ chặt chẽ với nhau. Béo phì dẫn đến kháng insulin và kháng insulin làm trầm trọng thêm các biến chứng của béo phì. Do đó, người thừa cân, béo phì nên gặp bác sĩ Đơn vị Nội tiết – Đái tháo đường để lên kế hoạch giảm cân, thay đổi chế độ dinh dưỡng, cải thiện lối sống hoặc sử dụng thuốc giúp kiểm soát cân nặng, phòng ngừa tình trạng kháng insulin và những biến chứng của bệnh tiểu đường, thừa cân, béo phì một cách hiệu quả.
