Ngày nay, sự tiến bộ về mặt nhận thức xã hội cũng như nỗ lực từ các ban ngành giúp những người thuộc cộng đồng LGBT ngày càng tự tin công khai bản dạng giới. Nhiều người thuộc cộng đồng giới tính thứ ba quan tâm đến vấn đề chuyển giới để sống đúng với chính mình. Tuy nhiên việc trở về bản dạng giới vẫn là thách thức đối với nhiều người thuộc cộng đồng LGBT.
Người chuyển giới (transgender) là thuật ngữ dùng để chỉ chung những người có bản dạng giới khác với giới tính sinh học được chỉ định khi sinh ra, bao gồm những người chuyển giới nhị nguyên (nam chuyển thành nữ và nữ chuyển thành nam) và những người phi nhị nguyên (song tính luyến ái). Một số người lựa chọn phương pháp can thiệp y tế nhằm thay đổi cơ thể của họ để trở về đúng với bản dạng giới.
Người chuyển giới xác định bản thân thuộc giới tính khác so với giới tính sinh học của họ khi sinh ra. Đó có thể là nữ chuyển thành nam, nam chuyển thành nữ hoặc không hoàn toàn thuộc về bản dạng nam hay nữ. (1)
Nhiều người chuyển giới nhận thức sự khác biệt về bản dạng giới của mình từ khi còn nhỏ, trong khi một số khác có thể nhận ra điều này ở tuổi trưởng thành. Khi được sống đúng với bản dạng giới của mình, họ có thể cảm thấy hạnh phúc và tự tin hơn. Tuy nhiên, họ cũng có thể gặp các vấn đề tâm lý như lo âu, trầm cảm hoặc rối loạn căng thẳng sau sang chấn do kỳ thị và áp lực xã hội.
Hiện nay, một số quốc gia cho phép người chuyển giới thay đổi giới tính trên giấy tờ, nhưng quy định pháp lý có thể khác nhau. Tại Việt Nam, theo Điều 37 bộ Luật Dân sự năm 2015(2), Nhà nước chấp thuận cho một người lựa chọn chuyển giới để trở về đúng với bản dạng giới mà cá nhân mong muốn.
Người chuyển giới (transgender) đối mặt với nhiều thách thức trong cuộc sống, bao gồm các vấn đề về xã hội, tâm lý, y tế và pháp lý. Những khó khăn này không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống mà còn đặt ra yêu cầu cấp thiết về sự hỗ trợ từ cộng đồng và các chính sách công. Một số vấn đề mà người chuyển giới thường đối mặt gồm:
Tại Việt Nam, vấn đề pháp lý liên quan đến người chuyển giới đã có những bước tiến quan trọng, nhưng vẫn còn nhiều thách thức cần được giải quyết để bảo đảm quyền lợi và sự công nhận cho cộng đồng người chuyển giới. Hiện nay Luật Dân sự năm 2015 chấp thuận việc người chuyển giới được lựa chọn trở về đúng giới tính của mình, song chưa có hành lang pháp lý rõ ràng nhằm bảo vệ quyền lợi của họ.
Mặc dù các văn bản luật hiện hành cũng như các dự thảo luật đều hướng đến sự công nhận của pháp luật đối với cộng đồng người chuyển giới, tạo điều kiện để họ chuyển về sống đúng với bản dạng giới của mình, tuy nhiên thực tế vẫn tồn tại những bất công, kỳ thị đối với người chuyển đổi giới tính. (3)
Họ thường bị gán ghép với các định kiến tiêu cực, bị hạn chế ở nhiều phương diện, thậm chí bị cô lập. Hy vọng trong tương lai, sự thay đổi tích cực trong nhận thức xã hội kết hợp với sự chấp thuận về mặt pháp lý sẽ giúp nhiều người tự tin, thoải mái thể hiện bản dạng giới của mình.
Những người chuyển giới là nhóm người dễ bị tấn công bạo lực cả thể chất và tinh thần. Họ có thể bị quấy rối và bạo lực tại nơi làm việc, trường học hoặc trong chính gia đình. Đây là nhóm người dễ bị tổn thương do chịu nhiều đánh giá tiêu cực. Tuy nhiên ngày nay, sự tiến bộ về mặt nhận thức xã hội góp phần giúp giảm tình trạng bị bạo lực ở cộng đồng LGBT nói chung và người chuyển giới nói riêng.
Nhiều người chuyển giới gặp khó khăn trong vấn đề tiếp cận chăm sóc sức khỏe do một số cơ sở y tế không có dịch vụ hoặc bác sĩ chuyên điều trị cho người chuyển giới. Ngoài ra, người chuyển giới ở Việt Nam hiện chưa tiếp cận được với dịch vụ phẫu thuật chuyển giới do rào cản về pháp lý, buộc họ phải sang nước ngoài can thiệp.
Áp lực xã hội kéo dài khiến người chuyển giới có nguy cơ cao bị lo âu, trầm cảm, và rối loạn căng thẳng sau sang chấn. Nhiều người gặp khó khăn giữa việc hòa hợp bản dạng giới mà bản thân mong muốn với kỳ vọng xã hội. Trong khi đó dịch vụ hỗ trợ tâm lý cho những người thuộc cộng đồng này còn hạn chế, khiến họ không nhận được sự hỗ trợ cần thiết.
Điều 37 bộ Luật Dân sự 2015 quy định rõ: “Việc chuyển đổi giới tính được thực hiện theo quy định của luật. Cá nhân đã chuyển đổi giới tính có quyền, nghĩa vụ đăng ký thay đổi hộ tịch theo quy định của pháp luật về hộ tịch; có quyền nhân thân phù hợp với giới tính đã được chuyển đổi theo quy định của Bộ luật này và luật khác có liên quan”.
Như vậy Bộ Luật Dân sự 2015 đã chính thức ghi nhận quyền chuyển đổi giới tính với tư cách là quyền nhân thân gắn liền với mỗi cá nhân. Điều luật này khác với Điều 36 Bộ Luật Dân sự 2015 về việc xác định lại giới tính của một người được thực hiện trong trường hợp giới tính của người đó bị khuyết tật bẩm sinh hoặc chưa định hình chính xác mà cần có sự can thiệp của y học nhằm xác định rõ giới tính.
Tuy nhiên, cho đến nay, chưa có luật cụ thể hướng dẫn việc này, dẫn đến khoảng trống pháp lý trong việc công nhận và bảo vệ quyền lợi của người chuyển giới.
Nhằm khắc phục khoảng trống pháp lý, Dự thảo Luật Chuyển đổi giới tính đã được soạn thảo, bao gồm 33 điều, quy định về quyền và nghĩa vụ của người chuyển đổi giới tính, quy trình, thủ tục can thiệp y học và điều kiện đối với cơ sở y tế thực hiện can thiệp này.
Dự kiến, bộ luật sẽ được thông qua vào tháng 5/2025 và có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 01 năm 2026, mở đường cho việc công nhận và bảo vệ quyền lợi của người chuyển giới tại Việt Nam. Việc thông qua Luật Chuyển đổi giới tính sẽ là bước tiến quan trọng, giúp người chuyển giới vượt qua nhiều rào cản pháp lý và xã hội, đặc biệt trong các vấn đề liên quan đến thủ tục hành chính, y tế, giáo dục và việc làm.
Tìm về “giới tính thật” là mưu cầu chính đáng của những người sinh ra với hình hài khác biệt bản dạng giới của họ. Hiện nay, hai phương pháp phổ biến hỗ trợ người chuyển giới gồm: liệu pháp hormone ngoại sinh và phẫu thuật chuyển giới.
Sử dụng liệu pháp hormone chuyển đổi giới tính nhằm thay thế hoặc ức chế các hormone mà cơ thể tạo ra, thường là estrogen hoặc testosterone. Ở người chuyển giới chưa phẫu thuật tái tạo bộ phận sinh dục, việc sử dụng các loại thuốc hỗ trợ ức chế hormone có thể làm thay đổi một số đặc điểm trên cơ thể, khiến các đặc điểm nữ tính hoặc nam tính trở nên rõ rệt hơn. Trong khi đó với những người đã phẫu thuật, sử dụng liệu pháp hormone ngoại sinh sẽ thay thế nội tiết mà cơ thể không còn sản xuất nữa.
Tùy thuộc vào từng trường hợp, bác sĩ sẽ chỉ định liều hormone mỗi ngày, mỗi tuần hoặc mỗi tháng. Bác sĩ Trương Nguyễn Minh Tuấn lưu ý các loại thuốc hormone chỉ được sử dụng theo chỉ định của bác sĩ. Người bệnh không tự ý thay đổi liều lượng, thuốc đã được chỉ định.
Phẫu thuật chuyển đổi giới tính là phẫu thuật giúp xác định lại giới tính của một người, bao gồm cả hình thức và chức năng, từ nữ sang nam và ngược lại. Phẫu thuật chuyển giới giúp thay đổi một số đặc điểm trên cơ thể để phù hợp với bản dạng giới của họ. Các phẫu thuật thường liên quan thủ thuật trên mặt, tạo ngực và cơ quan sinh sản… Sau phẫu thuật, người chuyển giới sẽ duy trì bổ sung hormone ngoại sinh suốt đời.
Người chuyển giới không bắt buộc phẫu thuật. Lựa chọn phẫu thuật chuyển giới hay không phụ thuộc vào quyết định của mỗi cá nhân. Thậm chí một số người chỉ thay đổi phong cách ăn mặc, danh xưng để đúng với bản dạng giới của mình.
Mặc dù vậy, nhiều người lựa chọn can thiệp y tế tại bệnh viện uy tín để trở về đúng với bản dạng giới. Hiện nay, hai phương pháp chuyển giới phổ biến là sử dụng thuốc bổ sung nội tiết tố hoặc phẫu thuật kết hợp liệu pháp hormone.
Người chuyển giới vẫn có thể có con nhưng điều này phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm giới tính ban đầu, quá trình chuyển đổi giới tính và sức khỏe hiện tại. Nếu người chuyển giới chỉ dùng liệu pháp hormone, quá trình thụ tinh ống nghiệm có thể diễn ra dễ dàng hơn. Tuy nhiên đối với trường hợp đã phẫu thuật tái tạo cơ quan sinh dục, quá trình “tìm con” có thể gặp nhiều khó khăn hơn.
Nhằm bảo toàn khả năng sinh sản, chuyên gia hỗ trợ sinh sản khuyến nghị người chuyển giới trước khi thực hiện phẫu thuật tái tạo cơ quan sinh dục nên trữ đông tinh trùng hoặc trữ đông trứng. Vào thời điểm thích hợp, người chuyển giới có thể yêu cầu rã đông tinh trùng/noãn để làm IVF.
Tìm hiểu thêm:
Con của người chuyển giới có thể phát triển bình thường như những đứa trẻ khác. Đến nay chưa có nghiên cứu nào cho thấy những đứa trẻ được sinh ra trong gia đình có cha hoặc mẹ là người chuyển giới phát triển bất thường. Mặc dù vậy, ở một số quốc gia, những đứa trẻ sinh ra trong gia đình có cha mẹ là người chuyển giới thường đối mặt với nhiều áp lực, lo lắng hơn do sự kỳ thị, các tiêu chuẩn xã hội.
Để đặt lịch tư vấn quy trình làm hỗ trợ sinh sản cho người chuyển giới, quý khách hàng có thể liên hệ:
Như vậy, người chuyển giới muốn có con phải cần sự can thiệp của các biện pháp y tế. Nếu đã cắt bỏ hoàn toàn cơ quan sinh dục (đối với nam muốn chuyển giới thành nữ) hoặc buồng trứng, tử cung (người nữ muốn chuyển giới sang nam) không còn hoạt động mà chưa kịp trữ trứng/tinh trùng trước đó, họ sẽ bị vô sinh hoàn toàn.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Hiện nay nhiều nghiên cứu hướng đến mục tiêu giúp người chuyển giới, nhất là nam chuyển thành nữ có thể mang thai, sinh con, tuy nhiên ở thời điểm hiện tại, điều này là không thể. Vì vậy những người chuyển giới cần sự hỗ trợ của các phương pháp như thụ tinh ống nghiệm, mang thai hộ mới có thể “hiện thực hóa” mong ước có con.
