U sao bào độ 4: Triệu chứng, nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị

U sao bào độ 4 có tốc độ phát triển nhanh, xâm lấn mạnh và được xem là một trong những loại ung thư não nguy hiểm hàng đầu. Bệnh có nguy cơ gây tử vong cao, đặc biệt ở người cao tuổi.

U sao bào độ 4 là gì?

U sao bào độ 4 là một dạng của u nguyên bào thần kinh đệm, có thể tiến triển từ khối u sao bào độ 3. Chúng khởi phát từ các tế bào thần kinh đệm hình sao bị rối loạn chức năng, không còn tuân theo chương trình tự chết của tế bào và phát triển vượt tầm kiểm soát dẫn tới ung thư.

Đặc trưng của khối u sao bào độ 4 là có nhiều hình dạng khác nhau, nhiều nang, có thể hoại tử, xuất huyết và kháng lại tất cả các biện pháp điều trị hiện nay. Do vậy, u sao bào độ 4 thường tái phát sau điều trị với mức độ nguy hiểm cao và hung hãn hơn, thậm chí gây tử vong trong thời gian ngắn. (1)

Thống kê cho thấy có rất ít trường hợp người bệnh mắc khối u sao bào độ 4 khởi phát tại tủy sống. Phần lớn chúng được phát hiện tại não, phổ biến hơn cả là ở hai bán cầu não, thùy trán và thùy thái dương…

>> Xem thêm: U sao bào độ 3: Triệu chứng, nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị

Thông thường, các khối u sao bào độ 4 không chỉ nằm ở một bên bán cầu não mà còn có thể tạo ra khối u thần kinh đệm hình bướm tại cả hai bên bán cầu não. Vì loại khối u này có tính chất thâm nhiễm mạnh qua thể chai. Mặc dù có nguy cơ di căn nhưng hầu như chưa có trường hợp u sao bào độ 4 nào được phát hiện ngoài hệ thần kinh trung ương.

Đối tượng mắc bệnh chủ yếu là người già, tuổi càng cao thì nguy cơ mắc bệnh u sao bào độ 4 càng lớn. Độ tuổi trung bình phát bệnh là 64 tuổi. Tuy nhiên, vẫn có một số trường hợp mắc bệnh khi đang ở tuổi trung niên và thanh niên, hiếm gặp ở trẻ em, thiếu niên. Ngoài ra, nam giới có nguy cơ mắc bệnh u sao bào độ 4 cao hơn so với nữ giới.

Triệu chứng u sao bào độ 4

U sao bào độ 4 thường hình thành âm thầm trong phần chất trắng của não và không gây ra những triệu chứng điển hình ở giai đoạn ban đầu. Tuy nhiên, tốc độ phát triển của khối u là rất nhanh. Khi đạt kích thước lớn, khối u sẽ gây chèn ép và xâm nhiễm mạnh vào các cấu trúc thần kinh xung quanh. U sao bào độ 4 có thể gây ra hàng loạt những triệu chứng nghiêm trọng, xuất hiện một cách ồ ạt, thậm chí khiến người bệnh tử vong.

Triệu chứng u sao bào độ 4 biểu hiện như thế nào còn tùy thuộc vào vị trí, kích thước, mức độ xâm lấn của khối u cũng như yếu tố cơ địa và bệnh nền của người bệnh. Do vậy, không phải tất cả người bệnh u sao bào độ 4 đều có triệu chứng giống nhau, đôi khi chỉ biểu hiện một vài dấu hiệu như sau:

• Đau đầu: Cơn đau đầu do khối u sao bào độ 4 gây ra thường có mức độ mạnh, lặp lại và gia tăng cường độ.
• Co giật: Khối u sao bào độ 4 gây chèn ép, gia tăng áp lực nội sọ hoặc xâm lấn vào màng não, thành tâm thất… làm khởi phát các cơn co giật đột ngột do sóng động kinh.
• Hội chứng tiền đình: Biểu hiện điển hình là buồn nôn và nôn vọt, đặc biệt vào buổi sáng sớm. Có thể kèm theo triệu chứng hoa mắt, chóng mặt, mất thăng bằng, đi loạng choạng…
• Khó nói: Nói đớ, nói ngọng, lắp bắp, không nói hoặc diễn tả được những vật dụng quen thuộc đang nhìn thấy…
• Sụt cân nhanh: Khối u sao bào độ 4 có thể khiến người bệnh suy giảm vị giác, ăn mất ngon, giảm cân nặng đột ngột.
• Rối loạn thị giác: Người bệnh có thể bị suy giảm thị lực, nhìn đôi hoặc nhìn mờ.
• Rối loạn giấc ngủ: Người bệnh khó đi vào giấc ngủ, ngủ không sâu giấc, thức dậy mệt mỏi.
• Rối loạn tâm lý: U sao bào độ 4 có thể khiến người bệnh lo lắng, bồn chồn, trầm cảm, thay đổi tính cách đột ngột mà không rõ nguyên nhân.
• Triệu chứng khác: Người bệnh u sao bào độ 4 còn có thể bị rối loạn tri giác, ngất xỉu, yếu/liệt tay chân đột ngột…

Nguyên nhân gây u não sao bào độ 4

U sao bào độ 4 là một trong những loại ung thư não nguy hiểm và phổ biến hàng đầu. Do vậy, nhiều nhà khoa học và các tổ chức y khoa đã tập trung nghiên cứu, ưu tiên giải trình tự gen… Tuy nhiên, đến nay nguyên nhân gây bệnh u sao bào độ 4 vẫn chưa được xác định chính thức. Một số yếu tố nguy cơ có thể dẫn đến sự hình thành khối u sao bào độ 4 bao gồm:

• Đột biến gen: Nhiều người bệnh u sao bào độ 4 được phát hiện có đột biến gen như IDH1, IDH2, EGFR… Tình trạng này khiến cho hoạt động tế bào bên trong cơ thể bị rối loạn chức năng, có thể gây ra nhiều loại bệnh lý khác nhau, kể cả u sao bào độ 4.
• Hội chứng Li – Fraumeni: Đây là bệnh lý di truyền hiếm gặp do biến đổi gen TP53. Có đến 90% người mắc hội chứng này bị các bệnh ung thư.
• Hội chứng Turcot: Hội chứng Turcot là một bệnh lý di truyền hiếm gặp, khiến cho cơ thể suy giảm hoặc mất khả năng ngăn chặn sự phát triển của các khối u. Người bệnh mắc chứng đa polyp có thể bị nhiều loại bệnh ung thư.
• Bệnh u xơ thần kinh loại 1: Rối loạn di truyền do gen NF1 khiến người bệnh mắc hàng loạt các khối u lành tính và ác tính trên cơ thể. Trong đó, những tế bào thần kinh đệm hình sao có nguy cơ cao bị rối loạn và khởi phát khối u. (2)
• Bệnh xơ cứng củ: Tình trạng đột biến ở gen TSC1 và TSC2 khiến người bệnh gặp nhiều vấn đề về sức khỏe như chậm phát triển, động kinh, hình thành nhiều khối u trên cơ thể… Điều này làm tăng nguy cơ mắc bệnh u sao bào độ 4.
• Nhiễm phóng xạ: Những người đã tiếp xúc không an toàn với chất phóng xạ, nhiễm phóng xạ từ môi trường sống hoặc từng sử dụng các chùm tia bức xạ để điều trị bệnh lý… có thể tiềm ẩn nguy cơ phát bệnh u sao bào độ 4.
• Nhiễm hạt vi nhựa, hóa chất độc hại: Cơ thể người bệnh có thể bị nhiễm và tích tụ những loại hạt vi nhựa, hóa chất độc hại từ thực phẩm, môi trường ô nhiễm hoặc do chiến tranh… trong nhiều năm khiến tế bào rối loạn, gây ra các khối u nguy hiểm như u sao bào độ 4.

Bệnh u sao bào độ 4 có nguy hiểm không?

U sao bào độ 4 gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng, đặc biệt nguy hiểm với sức khỏe thể chất lẫn tinh thần của người bệnh và hầu như đều dẫn đến tử vong. Trung bình mỗi năm, cứ 100.000 người thì có 3 người khởi phát khối u sao bào độ 4. U sao bào độ 4 còn là loại bệnh ung thư chưa có biện pháp phòng ngừa hiệu quả và không thể điều trị khỏi. (3)

Người bệnh u sao bào độ 4 sống được bao lâu?

Hầu hết người bị u sao bào độ 4 đều phát hiện bệnh ở giai đoạn muộn. Thời gian sống sót còn lại là rất ngắn và tùy thuộc vào nhiều yếu tố như: độ tuổi, giới tính, thể trạng, bệnh nền, biện pháp và hiệu quả điều trị… Thời gian sống trung bình là 6 – 8 tháng. Tỷ lệ người bệnh sống sót đến năm thứ 2 khoảng 17% và đến 5 năm là khoảng 5%.

Cách chẩn đoán bệnh u sao bào độ 4

U sao bào độ 4 có thể được chẩn đoán bằng các biện pháp xét nghiệm, kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh như:

• Chụp MRI hoặc MRS: Qua đó có thể phát hiện được vị trí, kích thước, kể cả đặc điểm hóa học của khối u, mối tương quan giữa khối u với các cấu trúc thần kinh xung quanh.
• Chụp CT scan hoặc CAT scan: Kỹ thuật này có thể phát hiện được khối u não nhưng không thể xác định chính xác là khối u sao bào độ 4. Tuy hiệu quả chẩn đoán không cao nhưng phương pháp này phù hợp với người bệnh chống chỉ định chụp MRI.
• Sinh thiết: Đây là phương pháp chẩn đoán chính xác nhất đối với các khối u sao bào độ 4. Thông qua mẫu bệnh phẩm được mang đi xét nghiệm dưới kính hiển vi, các bác sĩ có thể xác định rõ tính chất tế bào của khối u. (4)

Cách điều trị u tế bào hình sao độ 4

Hiện nay chưa có biện pháp điều trị đặc hiệu với bệnh u sao bào độ 4. Do vậy, cách điều trị đang tập trung vào việc làm giảm bớt triệu chứng liên quan, giảm đau, kéo dài thời gian sống và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh. Một số cách điều trị phổ biến bao gồm:

1. Phẫu thuật

Khối u sao bào độ 4 luôn xâm nhiễm mạnh vào cấu trúc thần kinh xung quanh nên quá trình phẫu thuật không thể loại bỏ được hoàn toàn khối u mà chỉ tập trung làm giảm kích thước càng nhiều càng tốt. Đồng thời, phải đảm bảo không làm tổn thương nghiêm trọng hơn các chức năng thần kinh.

Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh đang sử dụng hiệu quả hệ thống robot Modus V Synaptive ứng dụng trí tuệ nhân tạo (Al) để phẫu thuật điều trị u sao bào độ 4. Những khối u này thường xâm nhiễm mạnh vào các bó sợi thần kinh và cấu trúc não xung quanh.

Vì vậy, với nhiều tính năng ưu việt của robot Modus V Synaptive có thể giúp bác sĩ loại bỏ nhiều nhất có thể kích thước khối u nhưng vẫn bảo tồn được các bó sợi thần kinh và mô não lành.

2. Xạ trị

Đối với những người bệnh không chấp nhận phẫu thuật thì phương pháp xạ trị có thể được áp dụng để điều trị u sao bào độ 4. Kỹ thuật bắn chùm tia bức xạ có thể giúp tiêu diệt tế bào của u sao bào độ 4 nhưng cũng làm tổn thương các tế bào lành xung quanh. (5)

Do vậy, hiệu quả điều trị không cao bằng phương pháp phẫu thuật. Đặc biệt, phương pháp xạ trị thường cho hiệu quả tốt hơn khi người bệnh đã được phẫu thuật tách bỏ phần lớn kích thước khối u.

3. Hóa trị

Máu đến khối u sao bào độ 4 thường không đều hay bị gián đoạn. Do vậy, việc vận chuyển thuốc hóa trị đến tiêu diệt các tế bào của khối u cũng không đạt hiệu quả tốt. Tuy nhiên, việc phối hợp cùng lúc cả hai phương pháp hóa trị và xạ trị có thể giúp người bệnh kéo dài thời gian sống.

4. Điện trường thay thế

Có thể sử dụng điện trường để ngăn chặn hoặc cản trở tốc độ phát triển, phân chia của các tế bào trong khối u sao bào độ 4, góp phần kéo dài thời gian sống cho người bệnh. Tuy nhiên, đây là phương pháp điều trị mới và vẫn còn nhiều tranh luận về tính hiệu quả của nó.

5. Liệu pháp tâm lý

U sao bào độ 4 không chỉ gây tổn hại nghiêm trọng đến sức khỏe thể chất mà còn ảnh hưởng lớn đến tinh thần của người bệnh, thậm chí có thể gây ra các rối loạn tâm lý nguy hiểm. Do vậy, liệu pháp tâm lý có thể giúp người bệnh u sao bào độ 4 giảm bớt đau đớn, sống lạc quan hơn trong quãng thời gian còn lại.

Để đặt lịch thăm khám, tư vấn các vấn đề về sức khỏe tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:

U sao bào độ 4 là bệnh lý nguy hiểm, có thể khiến người bệnh tử vong. Ngay khi có triệu chứng nghi ngờ bị u sao bào độ 4, người bệnh cần nhanh chóng đến cơ sở y tế uy tín có chuyên khoa phẫu thuật thần kinh để tầm soát, thăm khám sớm.