Virus cúm A/H1N1, hay còn được gọi làm virus cúm lợn, là một tuýp của virus cúm gây nhiễm trùng đường hô hấp. Vào năm 2009, đại dịch cúm A/H1N1 đã ảnh hưởng đến hàng triệu người trên toàn thế giới, gây tử vong cho hơn 284,000 người. Virus cúm A/H1N1 có thể lây lan nhanh chóng qua các giọt từ đường hô hấp, các triệu chứng nhiễm virus gây nguy cơ đáng kể cho trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ, người già và những người có bệnh nền. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin cơ bản về virus cúm A/H1N1, bao gồm định nghĩa, triệu chứng và phương pháp phòng ngừa.
Bài viết được tham vấn y khoa bởi BS Huỳnh Trần An Khương – Quản lý Y khoa vùng 2 Hồ Chí MInh, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC.
Virus cúm A/H1N1 là một tuýp của virus cúm, thuộc họ Orthomyxoviridae gây bệnh nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính. Do bắt nguồn từ loài lợn và lây nhiễm ở người, virus cúm A/H1N1 còn được gọi là virus cúm lợn. Đại dịch cúm H1N1 cho đến nay vẫn là nỗi ám ảnh của nhiều người, vào năm 2009, loại virus này đã gây ra khoảng 284.400 ca tử vong trên toàn thế giới. Vào tháng 8 năm 2010, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tuyên bố đại dịch cúm lợn đã kết thúc, nhưng virus cúm A/H1N1 vẫn gây bệnh cúm cho nhiều người mỗi năm. (1)
Theo thông tin từ Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC Hoa Kỳ), virus cúm A/H1N1 được phát hiện lần đầu tiên ở Hoa Kỳ, vào tháng 4 năm 2009. Các xét nghiệm trong phòng thí nghiệm cho thấy các đoạn gen của virus A/H1N1 tương tự với những virus cúm lây truyền ở lợn đã được phát hiện trước đó.
CDC Hoa Kỳ tin rằng virus cúm A/H1N1 là kết quả của sự tái tổ hợp, tức là một quá trình trong đó hai hoặc nhiều virus cúm trao đổi thông tin di truyền bằng cách lây nhiễm sang một vật chủ là người hoặc động vật. Khi quá trình tái tổ hợp xảy ra, virus “mới” xuất hiện thừa hưởng một số đoạn gen từ virus bố mẹ và có thêm những đặc điểm khác.
Sự tái tổ hợp xảy ra nhiều nhất giữa các virus cúm từ đàn lợn Bắc Mỹ và giữa các đàn lợn châu Á và châu Âu. Việc tái tổ hợp virus cúm có thể dẫn đến những thay đổi lớn và đột ngột ở virus cúm, hay còn gọi là “sự thay đổi kháng nguyên”. Khi kháng nguyên thay đổi, hầu hết mọi người có rất ít hoặc không có kháng thể chống lại tuýp virus cúm mới. Đó là lý do vì sao virus cúm A/H1N1 gây đại dịch vào năm 2009 khi xuất hiện lần đầu tiên.
Tìm hiểu thêm: Virus cúm A là gì? Đặc điểm cấu tạo và các loại nguy hiểm phổ biến.
Virus cúm A/H1N1 tạo ra các virion (hạt) có đường kính từ 80 đến 120 nm, với kích thước bộ gen RNA khoảng 13,5 kb. Bộ gen của virus cúm A/H1N1 có 8 vùng khác nhau được phân đoạn và mã hóa 11 loại protein khác nhau: (3)
Đặc điểm dịch cúm lợn do virus cúm A/H1N1 gây ra như sau:
Virus cúm A/H1N1 có thể tồn tại trong 24-48 giờ trên các bề mặt thường xuyên chạm vào như bàn, ghế, tủ và tay nắm cửa. Virus cúm lợn cũng có thể tồn tại trên bề mặt thép không gỉ và nhựa trong 24 giờ, trên bề mặt vải trong 8 giờ, trên quần áo từ 8-12 giờ và trong lòng bàn tay tới 5 phút nếu không rửa tay cẩn thận. (5)
Virus cúm A/H1N1 lây trong không khí khi hít phải các giọt bắn do người nhiễm virus ho, hắt hơi, thở hoặc nói chuyện. Virus cũng có thể xâm nhập vào cơ thể khi chạm vào bề mặt bị nhiễm virus và sau đó chạm vào mắt, mũi hoặc miệng.
Các triệu chứng của bệnh cúm do virus A/H1N1 tương tự như các triệu chứng của bệnh cúm:
Nếu trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ có biểu hiện khó thở, ngủ li bì không thức giấc, mất nước, sốt kèm phát ban, lú lẫn,… ba mẹ cần đưa bé đi đến cơ sở y tế gần nhất để điều trị kịp thời.
Virus cúm A/H1N1 rất dễ lây lan từ người sang người, thường gây biến chứng nặng như viêm phổi, viêm phế quản, suy hô hấp và tử vong ở đối tượng nguy cơ cao như trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ, người cao tuổi, người bị suy giảm miễn dịch, phụ nữ mang thai và người có bệnh nền.
Ngoài ra, virus cúm A/H1N1 làm trầm trọng thêm các triệu chứng của những người có bệnh mạn tính như bệnh tiểu đường, hen suyễn, bệnh tim,… tạo thêm gánh nặng chăm sóc sức khỏe cho người có bệnh mạn tính.
Phụ nữ mang thai nhiễm virus cúm A/H1N1 có nguy cơ biến chứng cao hơn do sự thay đổi nội tiết tố, thể chất và hệ thống miễn dịch để thích ứng với thai nhi đang phát triển. Vì những lý do này, CDC Hoa Kỳ khuyến cáo tất cả phụ nữ mang thai nên tiêm vắc xin để phòng ngừa virus cúm từ tam cá nguyệt thứ 2 trở đi.
Xem thêm video: “Cúm A: Triệu chứng, nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị”
Tiêm vắc xin phòng cúm: Phương pháp phòng bệnh cúm A/H1N1 hiệu quả nhất đó là tiêm vắc xin phòng bệnh. Hiện nay, tại Việt Nam có 2 loại vắc xin có hiệu quả phòng bệnh lên đến 95% bao gồm vắc xin Vaxigrip Tetra (Pháp) do tập đoàn Sanofi Pasteur sản xuất, vắc xin Influvac Tetra (Hà Lan) do tập đoàn Abbott nghiên cứu và sản xuất. Đây đều là các loại vắc xin cúm tứ giá, phòng 2 chủng cúm A (H1N1, H3N2) và 2 chủng cúm B (Yamagata, Victoria), dành cho trẻ em từ 6 tháng tuổi trở lân và người lớn, cần tiêm nhắc mỗi năm một lần.
Xem thêm video: “Lịch tiêm vắc xin cúm cho trẻ em và người lớn”
Để được tư vấn, đặt lịch tiêm chủng, đăng ký vắc xin phòng bệnh cúm mùa hoặc tham gia các chương trình ưu đãi, Quý Khách hàng liên hệ trực tiếp với VNVC qua:
Quý Khách có thể tải App VNVC để tham khảo thông tin, tra cứu lịch sử tiêm chủng hoặc đặt mua vắc xin. Link tải trên App Store cho hệ điều hành iOS và trên CH Play cho hệ điều hành Android.
Thực hiện các biện pháp phòng lây lan bệnh: CDC Hoa Kỳ khuyến cáo phòng bệnh cúm bằng cách thường xuyên rửa tay sạch sẽ, khử trùng các bề mặt trong không gian sống và nơi sinh hoạt chung của gia đình, không sử dụng chung các đồ vật cá nhân như bàn chải đánh răng, chén, đũa, muỗng, ly uống nước,… Những người đã bị bệnh cúm hoặc có các triệu chứng nhiễm trùng đường hô hấp nên ở nhà cách ly, hạn chế tiếp xúc gần với người khác hoặc đeo khẩu trang, giữ khoảng cách. Ngoài ra, bạn hãy trang bị sẵn khăn giấy ở trong người, để che miệng khi ho hoặc hắt hơi.
Phòng ngừa lây truyền virus từ lợn sang người: nông dân, người bán hoặc thường tiếp xúc với thịt lợn, bác sĩ thú y cần đeo khẩu trang, đeo găng tay hoặc đeo kính bảo hộ khi tiếp xúc với động vật để ngăn ngừa lây truyền qua các giọt bắn từ đường hô hấp.
Phòng ngừa cúm lợn trên lợn: quản lý cơ sở sạch sẽ (sử dụng chất khử trùng và điều chỉnh nhiệt độ để kiểm soát virus trong môi trường), quản lý đàn và tiêm chủng cho lợn.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Virus cúm A/H1N1 có thể gây biến chứng đáng lo ngại cho những đối tượng thứ yếu như trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai, người cao tuổi, người có bệnh nền,… đòi hỏi mỗi người phải chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa để không chỉ bảo vệ chính mình, mà còn người xung quanh. Tiêm vắc xin phòng bệnh cúm mỗi năm là cách đơn giản và hiệu quả để chống lại virus cúm A/H1N1, tránh được gánh nặng chi phí điều trị khi mắc bệnh.
