Thực phẩm chống viêm, thực phẩm tăng sức đề kháng có lợi cho người bị viêm phế quản. Vậy cụ thể người bị viêm phế quản kiêng ăn gì, nên ăn gì để tốt cho sức khỏe và mau hồi phục.
Trong quá trình trao đổi chất, thức ăn được chuyển hóa thành năng lượng cho mọi hoạt động của cơ thể, trong đó có hoạt động hít thở, cung cấp oxy cho phổi. Oxy hít vào sâu trong phổi sẽ đốt cháy các phân tử dinh dưỡng của thức ăn. Khi protein, chất béo, chất xơ và đường (gọi chung là chất dinh dưỡng đa lượng) bị phân hủy sẽ tạo ra năng lượng và carbon dioxide (chất được thải ra khỏi phổi).
Mỗi loại chất dinh dưỡng cần một lượng oxy nhất định để phân hủy và tạo ra một lượng carbon dioxide nhất định nhằm đáp ứng với hoạt động này. Carbohydrate cần nhiều oxy hơn và tạo ra nhiều carbon dioxide hơn. Trong khi đó, chất béo tạo ra ít carbon dioxide hơn so với lượng oxy cần thiết để phân hủy nó. Khi bị viêm phế quản mạn tính, người bệnh khó khăn khi thở và việc ăn những thực phẩm có ít carbohydrate hơn, nhiều chất béo lành mạnh hơn có thể giúp phổi hít thở dễ dàng hơn.
Ngoài ra, nhiều nghiên cứu cho thấy một chế độ ăn uống lành mạnh, giàu chất chống viêm và chống oxy hóa cũng có thể giúp kiểm soát bệnh viêm phế quản mạn tính. Đối với những người mắc COPD, hoạt động thở còn đòi hỏi nhiều năng lượng hơn, đồng thời cơ bắp cũng cần lượng calo cao gấp 10 lần so với người không mắc COPD.
Dựa vào điều này và các bằng chứng nhất quán từ các nghiên cứu, có thể khẳng định vì cơ thể sử dụng thức ăn để cung cấp năng lượng cho mọi hoạt động nên chế độ dinh dưỡng ảnh hưởng đến hơi thở và đóng vai trò quan trọng trong quá trình điều trị và phòng ngừa bệnh viêm phế quản. Nói cách khác, dinh dưỡng như một công cụ liên quan về mặt lâm sàng trong việc tăng cường sức khỏe của phổi.
Người bệnh nên tư vấn bác sĩ để có lời khuyên cụ thể cho chế độ dinh dưỡng khi bị viêm phế quản. Thông thường, khi xây dựng chế độ dinh dưỡng cho người bệnh viêm phế quản, cần lưu ý những điều sau:
Để quá trình điều trị đạt hiệu quả và phòng ngừa tái phát, người bệnh viêm phế quản cần kiêng, hạn chế hoặc không nên ăn quá nhiều các thực phẩm sau:
Các món ăn nhiều gia vị cay, nóng như ớt, tiêu… có thể làm kích thích niêm mạc họng gây ho nhiều, tăng kích ứng niêm mạc họng dẫn đến nhiễm trùng, viêm loét họng, do đó sẽ khiến tình trạng bệnh nặng hơn. Do đó nếu ai đó hỏi bị viêm phế quản kiêng ăn gì thì phải kể đến nhóm thực phẩm này.
Rượu có thể làm tăng nặng tình trạng viêm ở phổi. Đối với những người đang có tổn thương ở phổi, thở khó, uống bia rượu, đồ uống có cồn có thể gây đầy hơi, tăng áp lực lên phổi và có thể gây khó thở, thở mệt.
Một số bằng chứng cho thấy tiêu thụ caffeine trong khi đang dùng thuốc giãn phế quản không những làm giảm hiệu quả của thuốc mà còn tiềm ẩn nguy cơ co giật, lú lẫn hoặc loạn nhịp tim và các vấn đề khác liên quan đến tim mạch. Đây cũng là một trong những chất cần lưu ý khi thắc viêm phế quản kiêng ăn gì.
Khi cơ thể tiêu hóa các sản phẩm từ sữa, quá trình phân hủy sữa được gọi là casomorphin sẽ làm tăng lượng đờm và chất nhầy do cơ thể sản xuất. Do đó, sữa và các sản phẩm từ sữa có thể làm đờm đặc hơn, tăng tần suất cơn ho, khò khè và đau ở bệnh nhân COPD. Tuy nhiên, sữa là thực phẩm giàu dinh dưỡng, do đó nếu không giảm lượng sữa tiêu thụ có thể thay thế lactose bằng các loại sữa như sữa hạnh nhân, sữa yến mạch hoặc sữa đậu nành.
Uống soda có thể ảnh hưởng đến những người mắc bệnh phổi theo nhiều cách. Đầu tiên, soda chứa carbon dioxide để tạo thành cacbonat, có thể gây ra khí và đầy hơi khiến khó thở. Ngoài ra, hàm lượng đường cao có thể làm tăng tình trạng viêm và dẫn đến tăng cân, trong khi đó cả hai tình trạng này đều có thể làm các triệu chứng COPD thêm trầm trọng hơn.
Ngoài ra, thực phẩm có đường còn góp phần gây viêm và làm suy yếu hệ thống miễn dịch. Do đó, nếu người bệnh muốn một thức uống nào đó thay thế nên chọn các loại nước ép trái cây.
Một trong những dấu hiệu của viêm phế quản mạn tính là tình trạng giữ nước. Ngoài ra, nó còn có thể gây sưng phù ở các vùng như mắt cá chân, bàn chân và cẳng chân. Vì vậy những thực phẩm có hàm lượng muối cao có thể làm tình trạng sưng phù trở nên nghiêm trọng hơn và cũng có thể gây khó thở.
Khoai tây chiên, hành chiên giòn chứa chất béo không lành mạnh có thể gây đầy hơi và khó chịu bằng cách gây áp lực lên cơ hoành. Ngoài tình trạng đầy hơi, gây khó chịu ở phổi, thực phẩm chiên nếu ăn dư thừa theo thời gian có thể dẫn đến tăng cholesterol và tăng cân. Điều này không có lợi cho những người mắc bệnh viêm phế quản. Ngoài ra, thực phẩm chiên xào, nhiều chất béo chuyển hóa và dầu không lành mạnh có thể làm tình trạng viêm trầm trọng thêm.
Sulfite là một chất bảo quản có thể khiến tình trạng viêm phế quản trở nặng. Sulfite có trong rượu vang, trái cây sấy khô, thực phẩm ngâm, mứt anh đào, tôm và nước cốt chanh đóng chai.
Trong khi đó, thức ăn chế biến và thức ăn nhanh lại thường chứa chất bảo quản hóa học, hương liệu và chất tạo màu dễ gây dị ứng với những người nhạy cảm với các thành phần chất nhân tạo. Những người bị dị ứng thực phẩm cũng có thể bị hen suyễn.
Không chỉ chứa hàm lượng cholesterol và axit béo bão hòa mà thịt đỏ chế biến sẵn còn chứa nitrit, một chất được tạo ra trong quá trình sản xuất như một chất bảo quản, kháng khuẩn và cố định màu. Nitrit tạo ra các loại nitơ phản ứng, chẳng hạn như peroxynitrit có thể góp phần và khuếch đại tình trạng viêm ở đường thở cũng như mô phổi, gây tổn thương và ức chế hô hấp, rối loạn chức năng tế bào.
Bên cạnh đó, nitrat hóa tyrosine trong các protein mô liên kết, bao gồm collagen và elastin, có thể làm thay đổi chức năng ở những mô này. Ở những người mắc COPD, nồng độ nitrotyrosine cao hơn và có liên quan đến mức độ nghiêm trọng của bệnh. Vì vậy, nếu hỏi viêm phế quản nên kiêng ăn gì thì thịt đỏ chế biến sẵn đứng đầu danh sách. (2)
Ăn nhiều thực phẩm gây đầy hơi sẽ tạo áp lực lên cơ hoành, đặc biệt nếu người bệnh bị trào ngược axit, nó có thể gây tức ngực và kích hoạt các cơn hen suyễn. Những thực phẩm gây đầy hơi bao gồm: đậu, bắp cải, đồ uống có ga và thực phẩm chiên.
Những thực phẩm giàu giá trị dinh dưỡng, lành mạnh sẽ hỗ trợ quá trình điều trị, giúp người bệnh giữ sức khỏe, mau hết bệnh, ngăn tái phát.
Vitamin C giúp tăng cường sức mạnh hệ thống miễn dịch, giúp hạ sốt do virus và giảm tần suất cũng như mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng viêm phế quản. Trái cây họ cam quýt, dâu tây, kiwi và ớt chuông, bông cải xanh… là nguồn cung cấp vitamin C dồi dào cho cơ thể.
Trái cây và rau quả giúp đảm bảo cân bằng axit-bazơ trong cơ thể và tham gia tích cực vào “cuộc chiến” chống viêm nhiễm. Chất xơ trong chế độ ăn uống còn có thể làm giảm tình trạng viêm phổi, giúp chức năng phổi hoạt động tốt hơn. Hiệp hội Phổi Hoa Kỳ khuyến nghị người bệnh viêm phế quản nên ăn từ 20-30 gam chất xơ mỗi ngày từ các loại thực phẩm như: cà rốt, rau chân vịt, ớt, kiwi, cam, dâu tây…
Ghi nhớ cẩn thận về việc người bị viêm phế quản nên ăn gì nhưng nhiều người lại quên đưa nhóm thực phẩm chứa axit béo Omega-3 vào thực đơn dinh dưỡng cho người bị viêm phế quản. Axit béo Omega-3 trong các thực phẩm như cá và các loại hạt là chất béo không bão hòa đa, có tác dụng bảo vệ rất lớn và toàn diện đối với sức khỏe, bao gồm cả sức khỏe phổi.
Nó thực hiện một số chức năng quan trọng trong cơ thể, chẳng hạn như tạo khuôn cho tế bào và điều chỉnh tình trạng viêm ở ống phế quản và làm giảm các triệu chứng viêm phế quản. Nghiên cứu cho thấy axit béo Omega-3 trong chế độ ăn có liên quan đến việc cải thiện chức năng phổi tốt hơn, kéo dài sự sống ở bệnh nhân bị xơ phổi.
Gừng có đặc tính chống viêm và tăng cường miễn dịch cải thiện hiệu quả các triệu chứng do viêm phế quản. Đồng thời, gừng còn có thể loại bỏ các triệu chứng như nghẹt mũi. Có thể phơi khô, xay thành bột, sau đó trộn với mật ong, uống ba lần trong ngày, hoặc pha trà mật ong và thêm vào vài lát gừng cho dịu cổ họng.
Tỏi là gia vị rất tốt cho sức khỏe và có nhiều lợi ích, bao gồm: làm giảm các triệu chứng của bệnh viêm phế quản, chữa cảm lạnh, nghẹt mũi, ho và đờm, đồng thời có khả năng kháng khuẩn, kháng virus và kháng nấm. Ở nhà, bạn có thể thêm một chút mật ong vào bột tỏi trước khi dùng và cần uống hai lần một ngày. Nếu không, có thể thêm tỏi vào các món ăn hàng ngày.
Nghệ chứa chất curcumin, giàu đặc tính chống viêm, có tác dụng giúp giảm tắc nghẽn đường thở bằng cách kiểm soát tình trạng viêm ở mức độ khá cao. Một số nghiên cứu chỉ ra rằng đặc tính chống viêm của curcumin có hiệu quả và có lợi như hầu hết các loại thuốc chống viêm không steroid (NSAID). Nó cũng có khả năng chống viêm ở cấp độ phân tử.
Ngũ cốc nguyên hạt giàu axit phenolic, flavonoid, axit phytic, vitamin E, selen và axit béo thiết yếu, có thể mang lại nhiều lợi ích trong việc kiểm soát các bệnh về hô hấp. Một phần tác dụng bảo vệ của ngũ cốc nguyên hạt là do đặc tính chống oxy hóa và chống viêm của chất xơ. Một số loại ngũ cốc nguyên hạt từ gạo tẻ, gạo lứt, bột mì nguyên cám, bánh mì nâu, đậu gà, đậu lăng, đậu ngự… đều rất tốt cho phổi và phế quản.
Một trong những loại thực phẩm tốt cho người viêm phế quản là trái cây ít đường do loại thực phẩm này chứa hàm lượng cao các chất chống oxy hóa. Những chất này bao gồm carotenoid chống oxy hóa tan trong chất béo (lycopene, lutein, zeaxanthin và carotenoid provitamin A là α-carotene, β-carotene và β-cryptoxanthin) có tác dụng hỗ trợ rất tốt cho sức khỏe của phổi. Thêm những loại trái cây ít đường vào chế độ ăn uống cũng đã cho thấy cải thiện rất tốt các chỉ số chức năng phổi (FEV1, FVC).
Hàm lượng kali lành mạnh trong cơ thể giúp phổi hoạt động tốt hơn. Thực phẩm giàu kali bao gồm các loại trái cây như chuối, cam, chà là, bưởi, mơ…
Probiotics là những lợi khuẩn hỗ trợ hệ thống miễn dịch khỏe mạnh, giúp ngăn ngừa nhiễm trùng đường hô hấp. Ăn thực phẩm giàu probiotic như sữa chua, kefir, dưa cải bắp và kim chi có thể mang lại sự hỗ trợ rất tốt cho hệ miễn dịch.
Uống nước hàng ngày để đào thải độc tố, dưỡng ẩm đường thở, làm dịu cổ họng và tạo điều kiện cho chất nhầy được thanh thải. Nên uống ít nhất 8 cốc nước mỗi ngày, tương đương từ 2-3 lít. Ngoài nước lọc ra, có thể thêm các loại nước khác như trà thảo mộc, súp và nước dùng.
Uống trà gừng vào mỗi buổi sáng vừa tiện vừa lợi do gừng tính ấm, có tác dụng kháng viêm, giúp giảm triệu chứng viêm phế quản. Bạn nên tập thói quen uống một tách trà gừng vào mỗi sáng để giúp thanh lọc cơ thể, giảm viêm, diệt khuẩn, giảm sưng phế quản.
Mật ong như một loại dầu dưỡng bảo vệ quanh cổ họng và là một loại thuốc kháng virus và sát trùng hiệu quả. Trong số các loại mật ong tốt nhất cho cổ họng có: mật ong húng tây, mật ong bạch đàn, mật ong linh sam hoặc mật ong hoa oải hương.
Trà cam thảo là loại trà thảo mộc có tác dụng giảm ho, giảm đau, long đờm và ngăn ngừa viêm nhiễm. Có thể pha trà cam thảo với nửa quả cam, ít long nhãn và câu kỷ tử để thưởng thức một thức uống ngon miệng, có tác dụng làm dịu cổ họng rất tốt.
Flavonoid và các carotenoid là những chất có trong nước cam có tác dụng hỗ trợ sức khỏe đường hô hấp, tăng cường hệ thống miễn dịch bằng cách chống lại phản ứng viêm khi gặp nhiễm trùng do viêm phế quản.
Hợp chất luteoline có trong lê tươi hỗ trợ rất tốt cho người bị viêm phế quản bởi nó có công dụng giảm viêm, giảm co thắt. Từ Đông y đến Tây y đều cho rằng quả lê theo cách chế biến nào (chưng, hầm táo đỏ hay thậm chí chỉ ăn như trái cây) cũng hỗ trợ người bệnh hô hấp cải thiện chức năng phổi, giảm chứng hen suyễn.
Để giúp tống đẩy chất nhầy ra khỏi phế quản, có thể dùng sữa nghệ theo cách sau: Đun sữa cho sôi lăn tăn, sau đó thêm vào 1 muỗng bột nghệ và khuấy đều. Mỗi ngày có thể uống từ 120-180 ml.
Nước dừa có thể lọc sạch phổi nhờ làm giảm tiết dịch nhầy, làm loãng đờm đặc và thông thoáng đường thở. Tuy nhiên không nên lạm dụng nước dừa vì có thể dẫn đến những vấn đề sức khỏe khác.
Kali có nhiều trong chuối, có thể giúp giảm tình trạng giữ nước, điều hòa huyết áp và cải thiện tiêu hóa. Chuối kết hợp cùng cà chua, củ cải đường, cà rốt tạo ra món sinh tố rất có lợi cho người bị viêm phế quản.
Do có chất chống oxy hóa quercetin, táo có thể làm giảm tình trạng suy giảm chức năng phổi và thậm chí làm giảm tổn thương phổi do hút thuốc. Những người ăn từ 5 quả táo trở lên mỗi tuần cũng có thể giảm nhẹ triệu chứng COPD. Các món ngon từ quả táo có thể giúp người bệnh viêm phế quản ngon miệng hơn như: muffin táo quế, bánh crepe nhân táo, súp táo cà rốt…
Bí ngô giàu carotenoid tốt cho phổi. Ngoài ra, carotenoid cũng chứa các đặc tính chống oxy hóa và chống viêm, giúp tăng cường sức khỏe và hệ miễn dịch. Món ngon với bí ngô như: súp bí ngô, bí ngô hầm đậu, canh bí ngô hầm sườn non, bánh bí ngô nướng…
Cà chua là một trong những nguồn thực vật giàu lycopene và carotenoid giúp cải thiện chức năng phổi. Ăn cà chua và các sản phẩm từ cà chua giúp giảm suy hô hấp và viêm đường hô hấp. Cà chua có thể dùng để làm món cá sốt cà hoặc sinh tố cà chua và táo, hay đơn giản là món canh cà chua nấu trứng.
Súp gà là món ăn phổ biến dùng để chữa các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp như cảm lạnh, cúm, viêm phế quản… vì trong súp gà có đủ các thực phẩm cung cấp vitamin, khoáng chất và protein, chứa các chất dinh dưỡng giúp tăng cường hệ miễn dịch, làm loãng dịch nhầy đường hô hấp.
Món ăn này cũng chứa nhiều nước và chất điện giải, rất tốt để ngăn ngừa nguy cơ mất nước trong trường hợp nôn mửa hoặc sốt. Ngoài ra, thịt gà còn chứa axit amin cysteine giúp phá vỡ chất nhầy, có tác dụng kháng virus, chống viêm và chống oxy hóa, rất cần thiết cho cơ thể người bị viêm phế quản.
Nấu cháo hạnh nhân ăn cùng ít ruốc cá hồi hoặc ruốc thịt heo vào buổi sáng hoặc tối giúp giảm ho, khó thở, đau tức ngực cho những người bị viêm phế quản.
Nếu muốn biết cụ thể hơn viêm phế quản kiêng ăn gì, nên ăn gì, người bệnh có thể tham khảo cẩm nang hướng dẫn của Hội Hô hấp hoặc trực tiếp hỏi ý kiến bác sĩ điều trị bệnh.
Mỗi ngày, chúng ta hít thở khoảng 23.000 lần. Khi thở, phổi lọc chất thải và đưa oxy vào máu, đến tất cả các tế bào trong cơ thể. Khi già đi, dung tích phổi cũng giảm theo, khiến quá trình trao đổi khí vô cùng thiết yếu trở nên khó khăn hơn. Cách để giữ cho phổi và phế quản luôn khỏe mạnh, thậm chí tăng dung tích phổi có thể tham khảo bao gồm:
Khói thuốc lá có thể làm hẹp đường dẫn khí và khiến việc thở trở nên khó khăn hơn. Hút thuốc càng nhiều thì càng có thể gây viêm mạn tính hoặc sưng phổi và khiến bạn có nguy cơ mắc ung thư phổi hoặc COPD, bao gồm viêm phế quản mạn tính và khí phế thũng.
Khi cơ thể vận động, tim và phổi sẽ làm việc chăm chỉ hơn để đưa thêm oxy đến các cơ, giúp phổi và tim khỏe hơn.
Thức ăn là nhiên liệu và quá trình chuyển hóa thức ăn thành năng lượng với sự trợ giúp của oxy (hoặc quá trình trao đổi chất) chỉ được thực hiện với sự trợ giúp của phổi. Do đó chế độ ăn đóng vai trò rất quan trọng trong việc bảo vệ phổi khỏe mạnh.
Uống nước có thể làm loãng lớp niêm mạc đường thở và phổi, giúp thở dễ dàng hơn. Ngược lại, khi bạn bị mất nước, chất nhầy có thể trở nên đặc và dính, vừa làm chậm quá trình hô hấp nói chung, vừa tăng nguy cơ mắc bệnh hoặc bị dị ứng nặng hơn.
Đến gặp bác sĩ để kiểm tra sức khỏe thường xuyên sẽ giúp ngăn ngừa bệnh liên quan đến đường hô hấp mà không được phát hiện trước đó hoặc có thể đã phát hiện sớm trước khi bệnh tiến triển nặng hơn.
Các bệnh truyền nhiễm về đường hô hấp như cúm, COVID-19, viêm phổi do phế cầu khuẩn và RSV lây lan từ người sang người và cách tốt nhất để ngăn chặn sự lây lan là tiêm vắc xin.
Ozon và ô nhiễm hạt là một trong những chất gây ô nhiễm phổ biến nhất, nguy hiểm nhất, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của phổi.
Khói thuốc, hóa chất gia dụng, nấm mốc và chất gây dị ứng đều có thể ảnh hưởng đến chất lượng không khí trong nhà và gây ra các vấn đề cho phổi nên cần giữ vệ sinh nhà cửa và thông thoáng phòng ốc.
Hít thở sâu đúng cách không chỉ cải thiện chức năng mà còn tăng sức bền của phổi.
Nếu mắc bệnh truyền nhiễm, người bệnh nên giữ khoảng cách với người xung quanh hoặc đeo khẩu trang, rửa tay bằng xà phòng thường xuyên và trong ít nhất 20 giây mỗi lần rửa.
Chụp CT liều thấp có thể làm giảm tỷ lệ tử vong ở những người có nguy cơ cao bằng cách phát hiện ung thư phổi trước khi xuất hiện triệu chứng.
Để đặt lịch khám, điều trị viêm phế quản tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Việc tìm hiểu xem viêm phế quản kiêng ăn gì, nên ăn gì rất cần thiết và có ý nghĩa trong việc rút ngắn thời gian, tăng hiệu điều trị vì dinh dưỡng là một phần rất quan trọng của sức khỏe lá phổi. Bên cạnh đó cần nắm các nguyên tắc trong chế độ ăn uống khi bị viêm phế quản và những việc nên làm để bảo vệ một lá phổi khỏe mạnh.
