Ung thư đại tràng giai đoạn cuối nên ăn gì để đảm bảo sức khỏe?

Ung thư đại tràng giai đoạn cuối thường khiến người bệnh suy kiệt về sức khỏe lẫn tinh thần. Vậy người bệnh ung thư đại tràng giai đoạn cuối nên ăn gì để duy trì sức khỏe? Hãy cùng tìm hiểu qua chia sẻ của bác sĩ CKI Vũ Trần Minh Nguyên, khoa Ung bướu, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM.

Ung thư đại tràng là bệnh rất nguy hiểm, đặc biệt ở giai đoạn trễ. Theo thống kê của GLOBOCAN 2022, ung thư đại trực tràng (gồm đại tràng và trực tràng) đứng thứ 3 về số ca mắc mới (1.926.425 ca), thứ 2 về số ca tử vong (904.019 ca) trên toàn cầu. Theo dữ liệu SEER (Chương trình Giám sát, Dịch tễ học và Kết quả cuối cùng) của Viện Ung thư Hoa Kỳ, tỷ lệ sống 5 năm của người mắc ung thư đại trực tràng giai đoạn di căn xa khoảng 15,7%.

Ung thư đại tràng giai đoạn cuối nên ăn gì?

Người bệnh ung thư đại tràng giai đoạn cuối nên ăn gì tùy thuộc vào nhiều yếu tố như thể trạng, cân nặng, tình trạng bệnh, liệu pháp điều trị đang dùng, các bệnh đi kèm, nguyện vọng…

Người mắc ung thư giai đoạn cuối thường gặp hội chứng suy mòn (wasting syndrome, cachexia). Hội chứng suy mòn ảnh hưởng đến quá trình trao đổi chất của cơ thể, khiến cơ thể cần nhiều năng lượng hơn, đồng thời gây cảm giác chán ăn, khiến thể trạng người bệnh dần suy kiệt. Chế độ dinh dưỡng phù hợp giúp cơ thể duy trì cân nặng, cải thiện sức khỏe thể chất và tinh thần, nâng cao chất lượng cuộc sống trong quá trình chiến đấu với ung thư.

Ngoài ra, người bệnh cũng có thể gặp phải một số tác dụng phụ từ các phương pháp điều trị ung thư, gây ảnh hưởng đến sức khỏe và hoạt động thường ngày. Việc hỗ trợ dinh dưỡng rất quan trọng để người bệnh phục hồi sức khỏe sau những đợt điều trị ung thư (như xạ trị, hóa trị). Người bệnh có thể tham khảo các nguyên tắc sử dụng thực phẩm cho ung thư đại tràng giai đoạn cuối theo một số gợi ý dưới đây.

1. Bổ sung chất đạm (protein) trong các bữa ăn

Protein đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì cơ bắp, giúp cơ thể phục hồi từ các tổn thương do bệnh và tác dụng phụ điều trị. Các loại thực phẩm chứa nhiều protein bao gồm thịt nạc từ heo, bò, các loại gia cầm… Các loại cá như cá hồi, cá thu, cá cơm… còn cung cấp Omega-3, canxi, kẽm, sắt… cùng nhiều chất dinh dưỡng vi lượng có lợi cho sức khỏe.

Ngoài ra, người bệnh ung thư đại tràng giai đoạn cuối có thể bổ sung đạm thực vật như các sản phẩm từ đậu (như đậu nành, đậu phộng, đậu đen…). Đậu cũng cung cấp các dưỡng chất quan trọng như tinh bột, chất béo, sắt, canxi… Các nguồn đạm thực vật khác như các loại hạt hạt quinoa, óc chó… cũng có thể được cân nhắc.

2. Sử dụng chất béo lành mạnh

Chất béo được chia làm 3 nhóm chính: chất béo chuyển hóa (trans fat), chất béo bão hòa (saturated fat) và chất béo không bão hòa (unsaturated fat). Chất béo không bão hòa được xem là chất béo lành mạnh, như Omega-3 có vai trò kháng viêm, giúp duy trì hoạt động bình thường của hệ thần kinh và cải thiện sức khỏe tim mạch. Chất béo lành mạnh có nhiều trong các loại hạt như hạt chia, hạnh nhân, óc chó, dầu ô liu, quả bơ, các loại cá béo… (3)

3. Thực phẩm giàu vitamin và các khoáng chất

Cơ thể người bệnh ung thư đại tràng giai đoạn cuối thường thiếu hụt nhiều vitamin và khoáng chất. Việc bổ sung đầy đủ các vitamin và khoáng chất giúp cơ thể phục hồi nhanh hơn và cải thiện sức khỏe tổng thể.

• Vitamin D: vitamin D giúp hấp thụ canxi và hỗ trợ sức khỏe xương. Các nguồn thực phẩm cung cấp nhiều vitamin D bao gồm các loại cá béo (cá hồi, cá thu…), trứng, sữa và các chế phẩm từ sữa.
• Vitamin C: giúp tăng cường hệ miễn dịch và hỗ trợ phục hồi sau điều trị. Các loại trái cây như cam, kiwi, dâu tây… là nguồn vitamin C dồi dào.
• Sắt và kẽm: sắt giúp sản sinh hồng cầu, trong khi kẽm hỗ trợ hệ miễn dịch, tăng khả năng trao đổi chất, chống viêm… Các nguồn thực phẩm giàu sắt bao gồm thịt đỏ, đậu phụ, và các loại đậu. Kẽm có nhiều trong hạt bí ngô, đậu hà lan, và hải sản.

Ngoài ra, còn nhiều vitamin và khoáng chất quan trọng khác như vitamin nhóm B, A, E, selen, kali, magiê… Người bệnh cần trao đổi với bác sĩ trước khi sử dụng các loại vitamin, khoáng chất dưới dạng thuốc hay thực phẩm chức năng.

4. Cung cấp đủ lượng nước cần thiết

Đại tràng có vai trò hấp thu nước trong các loại thực phẩm và đồ uống. Ung thư đại tràng có thể làm suy giảm chức năng hấp thụ nước của đại tràng, dẫn đến cơ thể thiếu nước. Đồng thời, người bệnh ung thư đại tràng giai đoạn cuối thường bị mất nước do tác động của điều trị, tiêu chảy hoặc do chế độ ăn uống không đầy đủ. (4)

Cơ thể mất nước có thể khiến người bệnh cảm thấy buồn nôn, mệt mỏi. Việc đảm bảo cơ thể đủ nước rất quan trọng để duy trì các chức năng cơ bản và cải thiện tình trạng sức khỏe.

• Nước lọc: uống đủ nước là ưu tiên hàng đầu để tránh mất nước. Người bệnh nên uống từ 2-2,5 lít nước mỗi ngày nếu có thể. Tùy thể trạng, diễn tiến bệnh và các bệnh lý đi kèm, bác sĩ có thể hướng dẫn người bệnh lượng nước cần bổ sung phù hợp.
• Nước trái cây tươi: các loại nước ép từ trái cây giàu vitamin như cam, dưa hấu, bưởi giúp bổ sung nước và cung cấp các dưỡng chất quan trọng.
• Nước dừa: là nguồn cung cấp điện giải tự nhiên, nước dừa giúp cơ thể phục hồi sau khi mất nước và bổ sung các khoáng chất cần thiết.

Người bệnh ung thư đại tràng giai đoạn cuối nên kiêng gì?

Đã biết người bệnh ung thư đại tràng giai đoạn cuối nên ăn gì , giờ ta sẽ tìm hiểu những thực phẩm cần hạn chế đối với người mắc ung thư đại tràng giai đoạn cuối.

1. Thực phẩm giàu chất xơ không hòa tan

Chất xơ không hòa tan là các loại chất xơ không tan trong nước và không bị phá vỡ bởi vi khuẩn đường ruột, đồng thời không được hấp thụ vào máu. Thực phẩm giàu chất xơ thường được khuyến nghị cho người khỏe mạnh để ngăn ngừa ung thư đại trực tràng. Tuy nhiên, chất xơ không hòa tan có thể ảnh hưởng xấu với người bệnh ung thư đại tràng giai đoạn cuối như sau:

• Tăng gánh nặng lên hệ tiêu hóa.
• Tăng nguy cơ tắc ruột do tăng kích thước khối phân.
• Gây kích thích ruột, dẫn đến táo bón hoặc tiêu chảy.

Dưới đây là những loại chất xơ mà người bệnh nên hạn chế:

• Rau sống và rau có lá xanh sẫm: các loại rau này chứa nhiều chất xơ không hòa tan và có thể gây khó tiêu. Chế biến rau chín mềm hoặc dùng súp rau củ sẽ giúp giảm gánh nặng cho hệ tiêu hóa.
• Các loại hạt và ngũ cốc nguyên cám: hạt và ngũ cốc nguyên cám như gạo lứt, bánh mì nguyên cám chứa chất xơ không hòa tan, có thể gây đầy bụng, khó chịu cho người bệnh.

Trong giai đoạn cuối của ung thư đại tràng, người bệnh nên ưu tiên chất xơ hòa tan từ các loại thực phẩm như yến mạch, khoai lang, chuối chín… để hỗ trợ tiêu hóa mà không gây kích ứng đường ruột. Người bệnh nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để điều chỉnh chế độ ăn uống phù hợp.

2. Món ăn béo, nhiều dầu mỡ

Các món ăn nhiều chất béo bão hòa, chất béo chuyển hóa như các món chiên xào có thể gây khó tiêu, đầy bụng. Nên ưu tiên ăn các loại thực phẩm luộc, hấp với một lượng vừa đủ chất béo tốt.

3. Thực phẩm chứa nhiều acid

Các loại thực phẩm cay, nóng có chứa nhiều acid gây kích thích ống tiêu hóa, khiến người bệnh cảm giác đau rát họng hoặc gây đau bụng, tiêu chảy. Một số thực phẩm ngâm chua, muối chua cũng có thể gây khó chịu cho người bệnh.

4. Thực phẩm chứa nhiều đường bổ sung

Người bệnh ung thư đại tràng giai đoạn cuối không nên ăn quá nhiều thực phẩm chứa đường bổ sung như bánh kẹo, nước ngọt và các loại đồ uống có đường khác. Các loại thực phẩm này không có nhiều dưỡng chất cần thiết cho cơ thể như vitamin, khoáng chất hay protein. Trong khi đó, người bệnh cần một chế độ ăn giàu dinh dưỡng để duy trì sức khỏe và hỗ trợ điều trị bệnh. Đồng thời, thực phẩm chứa đường bổ sung có thể làm tăng đường huyết đột ngột, dẫn đến cảm giác mệt mỏi sau khi tiêu thụ và gây ra các vấn đề sức khỏe khác.

Thay vì sử dụng đường bổ sung, người bệnh nên bổ sung năng lượng từ các nguồn carbohydrate giàu dinh dưỡng như trái cây tự nhiên, rau củ và các loại đậu.

5. Thức uống chứa cồn và caffeine

Các thức uống chứa cồn như rượu, bia hoặc có chứa caffeine có thể khiến cơ thể mất nước và ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của hệ tiêu hóa. Ngoài ra, rượu bia có thể làm tăng nguy cơ mắc một số bệnh ung thư như vòm họng, thanh quản, thực quản, đại trực tràng…

Xem thêm:

• Ung thư đại tràng nên ăn gì và kiêng gì? Dinh dưỡng cho bệnh nhân

Lưu ý trong chế biến thực phẩm cho người ung thư đại tràng giai đoạn cuối

Người bệnh ung thư thường chán ăn, khiến tình trạng thể chất ngày càng suy kiệt. Ngoài việc biết người bệnh ung thư đại tràng giai đoạn cuối nên ăn gì và kiêng gì, ta cũng nên chú ý một số nguyên tắc trong việc ăn uống cho người bệnh:

• Nên ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày, giúp đảm bảo nhu cầu năng lượng của cơ thể, đồng thời giảm gánh nặng hoạt động của hệ tiêu hóa.
• Người bệnh cần uống đủ nước bằng cách uống một lượng nhỏ nhiều lần trong ngày.
• Thay đổi thực đơn thường xuyên, ưu tiên những món ưa thích của người bệnh (lưu ý hạn chế các loại thực phẩm có hại sức khỏe).
• Cung cấp dinh dưỡng bằng các thực phẩm giàu protein, calo như các loại bơ (bơ đậu phộng, bơ hạnh nhân), thịt (bò, cừu, gà), các loại hạt (hạt hạnh nhân, hạt óc chó, hạt điều), sữa và các chế phẩm từ sữa… giúp người bệnh bổ sung nhiều năng lượng mà không cần ăn quá nhiều.
• Nên chế biến thực phẩm bằng các phương pháp luộc, hấp. Hạn chế các món chiên, xào, tránh sử dụng nhiều gia vị.
• Ưu tiên các thực phẩm dễ tiêu hóa như cháo, súp, trái cây, rau mềm. Các thực phẩm dai, cứng nên được nấu nhừ hoặc xay nhuyễn.
• Hạn chế các loại thực phẩm chế biến sẵn như bánh kẹo, thức ăn nhanh, các món muối chua…
• Đảm bảo dùng các thực phẩm, nguồn nước sạch để chế biến thực phẩm.

Nhu cầu dinh dưỡng của người bệnh có thể thay đổi theo tình hình sức khỏe, phương pháp điều trị. Người bệnh và gia đình nên tham khảo ý kiến bác sĩ về các loại thực phẩm nên hoặc không nên ăn để xây dựng chế độ dinh dưỡng hợp lý.

Ung thư đại tràng giai đoạn cuối nên ăn gì cần được cá nhân hóa nghiêm ngặt nhằm hỗ trợ giảm đau, tăng sức đề kháng và nâng cao chất lượng sống. Chế độ ăn phải phù hợp với thể trạng, khả năng tiêu hóa và phác đồ điều trị. Để được khám và tư vấn dinh dưỡng lâm sàng chuyên biệt cho bệnh nhân ung thư, bạn nên đặt lịch gặp bác sĩ Dinh dưỡng tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh.