U thần kinh đệm ác tính: Triệu chứng, nguyên nhân và điều trị

U thần kinh đệm ác tính có thể phát triển nhanh chóng và lan khắp hệ thần kinh trung ương. Vậy, bệnh u thần kinh đệm ác tính là gì? Nguyên nhân do đâu và điều trị như thế nào?

U thần kinh đệm ác tính là gì?

U thần kinh đệm ác tính (Malignant Glioma – viết tắt: MG) là khối u não ác tính (ung thư) hình thành ở tế bào thần kinh đệm (glial cells hay neuroglia). Đây là những tế bào được tìm thấy trong não và tủy sống, làm nhiệm vụ bảo vệ và hỗ trợ chức năng cho các tế bào thần kinh (neuron) trong não bộ.

Theo phân loại cấp độ u não của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), MG thuộc độ III và IV, tức u thần kinh đệm cấp độ cao, tốc độ tiến triển nhanh và nguy hiểm, gây khó khăn cho việc điều trị. Bệnh chiếm khoảng 35 – 45% trường hợp mắc u não nguyên phát. U thần kinh đệm ác tính còn có nhiều dạng khác nhau gồm: (1)

• U nguyên bào thần kinh đệm (glioblastoma)
• U tế bào hình sao anaplastic
• U thần kinh đệm ít nhánh chưa biệt hóa (Anaplastic Oligodendroglioma)
• U hình sao ít nhánh chưa biệt hóa (Anaplastic Oligoastrocytoma)
• Những dạng khác: u màng não thất chưa biệt hóa (anaplastic ependymoma), u thần kinh đệm hạch chưa biệt hóa (anaplastic ganglioglioma).

Triệu chứng u thần kinh đệm ác tính

Triệu chứng của bệnh u thần kinh đệm ác tính phụ thuộc vào loại, vị trí và kích thước khối u. Trong đó, phổ biến nhất là đau đầu và co giật với tỷ lệ lên đến 50 – 60%. Cơn đau do tăng áp lực nội sọ và có thể nặng hơn vào sáng sớm hoặc khi người bệnh nằm ngửa. Kèm theo đó là những biểu hiện khác như:

• Buồn nôn hoặc nôn
• Lú lẫn, mất trí nhớ và co giật
• Thay đổi tính cách và hành vi
• Suy giảm nhận thức
• Dễ mất thăng bằng, nói khó
• Mắt mờ, rối loạn hoặc mất thị lực, khiếm khuyết thị trường
• Yếu hoặc liệt một bên cơ thể

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu bị đau đầu kéo dài, giảm trí nhớ, lú lẫn, mắt mờ và có những dấu hiệu bất thường khác, người bệnh nên thăm khám tại cơ sở y tế, bệnh viện với bác sĩ chuyên khoa thần kinh càng sớm càng tốt. Điều này giúp phát hiện sớm nguyên nhân và điều trị theo phương pháp phù hợp, hạn chế tối đa biến chứng nguy hiểm cho sức khỏe.

Nguyên nhân gây bệnh u thần kinh đệm ác tính

Đến nay, nguyên nhân gây u thần kinh đệm ác tính vẫn chưa được xác định. Tuy nhiên, có một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh như: (2)

• Tuổi tác: Bệnh có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi nhưng phổ biến nhất ở những người trong độ tuổi 45 – 65 tuổi. Ngoài ra, trẻ em (dưới 12 tuổi) cũng có khả năng mắc bệnh.
• Tiếp xúc với tia bức xạ: Vùng đầu tiếp xúc với tia bức xạ liều cao, như xạ trị ung thư hoặc làm việc trong môi trường dễ phơi nhiễm phóng xạ, cũng dễ dẫn đến hình thành khối u thần kinh đệm.
• Di truyền: Tuy rất hiếm gặp nhưng bệnh có thể di truyền trong gia đình. Khoảng 5% người bệnh có tiền sử gia đình từng mắc u thần kinh đệm. Ngoài ra, những hội chứng gia đình hiếm gặp như u xơ thần kinh loại 1 và 2, hội chứng Li-Fraumeni và hội chứng Turcot cũng là yếu tố tăng nguy cơ hình thành khối u.
• Yếu tố khác: Bệnh có thể hình thành do khối u thần kinh đệm lành tính chuyển sang ác tính hoặc ung thư từ bộ phận khác di căn đến não.

Tiên lượng bệnh u thần kinh đệm ác tính

Khối u ác tính ở thần kinh đệm thường phát triển nhanh và dễ xâm lấn vào những vùng chức năng quan trọng của não. Sau điều trị, theo một số nghiên cứu, thời gian sống trung bình ở người mắc u nguyên bào thần kinh đệm có thể khoảng 12 – 15 tháng và người mắc u thần kinh đệm chưa biệt hóa khoảng 2 – 5 năm. Đối với trẻ em, tỷ lệ sống sót sau 5 năm có thể dưới 20%. (3)

Tuy nhiên, tiên lượng bệnh còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như độ tuổi, loại khối u, đặc điểm tế bào, vị trí, kích thước, thời gian và kỹ thuật điều trị… Vì vậy, thời gian sống sau điều trị sẽ khác nhau tùy vào từng trường hợp cụ thể. Tốt nhất, người bệnh nên thăm khám ngay khi nhận thấy những dấu hiệu bất thường và điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ để đạt kết quả tối ưu.

Cách chẩn đoán bệnh u thần kinh đệm ác tính

Trước tiên, bác sĩ sẽ thăm khám lâm sàng để tổng hợp thông tin về triệu chứng, bệnh sử, tiền sử gia đình và những yếu tố liên quan. Người bệnh cũng được hướng dẫn thực hiện một bài kiểm tra về tinh thần và thể chất. Dựa trên kết quả thăm khám ban đầu, bác sĩ có thể chỉ định một hoặc kết hợp nhiều phương pháp chẩn đoán cận lâm sàng như:

• Chẩn đoán hình ảnh: Chụp cộng hưởng từ (MRI) và chụp cắt lớp vi tính (CT). Những kỹ thuật chẩn đoán này cho thấy cấu trúc chi tiết bên trong não, giúp bác sĩ có thể xác định vị trí và kích thước của khối u chính xác nhất.
• Sinh thiết: Bác sĩ sẽ lấy một mẫu mô nhỏ để mang đến phòng thí nghiệm phân tích, đánh giá đặc điểm, loại tế bào và mức độ ác tính của khối u.

Cách điều trị u thần kinh đệm ác tính

Việc điều trị phụ thuộc vào nhiều yếu tố như vị trí, kích thước và loại khối u, tuổi tác và sức khỏe của người bệnh. Thông thường, bác sĩ có thể kết hợp nhiều phương pháp nhằm đạt hiệu quả tốt nhất. Những phương pháp điều trị có thể gồm: (4)

1. Phẫu thuật

Phẫu thuật mở hộp sọ là phương pháp phổ biến được áp dụng để điều trị u thần kinh đệm ác tính. Tuy không thể loại bỏ khối u hoàn toàn nhưng phương pháp này góp phần giảm thể tích khối u tối đa, phòng tránh lõi khối u hoại tử và tạo điều kiện cho những bước điều trị tiếp theo. Tùy theo vị trí, kích thước và mức độ xâm lấn của khối u, bác sĩ sẽ cân nhắc kỹ thuật phù hợp để tiếp cận khối u an toàn và đảm bảo hiệu quả tối ưu.

Trước tiên, bác sĩ phẫu thuật thần kinh sẽ mở và cắt một phần xương sọ để tiếp cận vị trí tổn thương. Những dụng cụ như robot mổ não, kính vi phẫu, hệ thống định vị thần kinh… giúp bác sĩ quan sát cấu trúc não rõ ràng nhất, từ đó thao tác chính xác để loại bỏ tối đa khối u mà không ảnh hưởng đến vùng não lành. Trường hợp khối u nằm gần những vùng não quan trọng, bác sĩ có thể cân nhắc mổ não thức tỉnh để theo dõi các chức năng của người bệnh.

2. Xạ trị

Xạ trị sử dụng các chùm tia bức xạ với liều lượng mạnh để loại bỏ khối u thần kinh đệm. Những phương pháp xạ trị phổ biến gồm xạ phẫu lập thể, xạ trị chùm tia bên ngoài, xạ trị áp sát (xạ trị trong)… Phương pháp này tập trung loại bỏ khối u, cải thiện triệu chứng và không làm ảnh hưởng đến các mô xung quanh.

3. Hóa trị

Phương pháp này sử dụng thuốc hóa trị đặc hiệu để làm chậm tốc độ phát triển của khối u. Tùy theo từng trường hợp cụ thể, bác sĩ sẽ chỉ định loại thuốc phù hợp và cân nhắc dùng bằng đường uống hoặc tiêm tĩnh mạch.

4. Chăm sóc giảm nhẹ

Chăm sóc giảm nhẹ góp phần hạn chế tác dụng phụ, nâng cao hiệu quả điều trị u thần kinh đệm ác tính, giảm gánh nặng về tâm lý và thể chất, cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh lẫn gia đình. Liệu pháp này có thể được tiến hành song song với những phương pháp điều trị đặc hiệu hoặc trong trường hợp những phương pháp điều trị không hiệu quả hoặc không phù hợp.

Có thể phòng ngừa bệnh u thần kinh ác tính không?

Vì chưa xác định được nguyên nhân gây bệnh nên chưa có phương pháp phòng ngừa bệnh tuyệt đối. Tuy nhiên, có thể hạn chế tối đa nguy cơ mắc bệnh bằng những biện pháp như:

• Khám sức khỏe tổng quát, khám thần kinh định kỳ 1 – 2 lần mỗi năm nhằm tầm soát và phát hiện sớm những yếu tố nguy cơ, từ đó can thiệp kịp thời.
• Nếu làm việc trong môi trường tiếp xúc với tia bức xạ cao, phải trang bị đầy đủ những dụng cụ bảo hộ như mặt nạ, mũ bảo vệ, giày chuyên dụng…
• Duy trì chế độ dinh dưỡng khoa học, bổ sung nhiều rau xanh và uống đủ nước.
• Làm việc, sinh hoạt, nghỉ ngơi điều độ, hạn chế thức khuya và căng thẳng quá mức.
• Cân nhắc xét nghiệm gen di truyền, đặc biệt trong trường hợp gia đình có người mắc u thần kinh đệm.

Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:

Việc điều trị u thần kinh đệm ác tính cần kết hợp nhiều phương pháp khác nhau để đạt kết quả tốt nhất. Đây là bệnh lý nguy hiểm và cần can thiệp sớm nhằm hạn chế tối đa nguy cơ rủi ro. Vì vậy, nếu phát hiện những dấu hiệu bất thường, người bệnh nên nhanh chóng thăm khám để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.