U não ác tính ở trẻ em: Dấu hiệu, nguyên nhân, chẩn đoán, điều trị

U não ác tính ở trẻ em là bệnh lý nguy hiểm, có thể xâm lấn mô não xung quanh, gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm. Ngay khi phát hiện dấu hiệu bất thường nghi trẻ bị u não ác tính, phụ huynh cần nhanh chóng đưa trẻ đến bệnh viện khám, điều trị.

U não ác tính ở trẻ em là gì?

U não ác tính ở trẻ em là sự phát triển bất thường của các tế bào ung thư trong não hoặc tủy sống của trẻ. Những khối u này phát triển nhanh chóng, xâm lấn mô não xung quanh và gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng. Khác với khối u lành tính, khối u ác tính có khả năng lan rộng và đòi hỏi các biện pháp điều trị tích cực.

Mặc dù ung thư não ở trẻ em không phổ biến như ở người lớn, nhưng đây vẫn là loại u rắn (solid tumor) phổ biến nhất ở trẻ, chiếm khoảng 25% tổng số ca ung thư nhi khoa. Khối u có thể xuất hiện ở nhiều vùng khác nhau tại não, ảnh hưởng đến khả năng nhận thức, vận động và sức khỏe tổng thể của trẻ.

Dấu hiệu u não ác tính ở trẻ em

Triệu chứng của khối u não ác tính ở trẻ em phụ thuộc vào vị trí, kích thước cũng như tốc độ phát triển của khối u. Một số triệu chứng có thể bị nhầm lẫn với các bệnh lý thông thường khác, gây ảnh hưởng đến việc chẩn đoán sớm. Các dấu hiệu thường gặp gồm: (1)

• Đau đầu dai dẳng: Thường xuyên đau đầu, đặc biệt là vào buổi sáng hoặc sau khi ngủ dậy.
• Buồn nôn và nôn mửa: Nôn không rõ nguyên nhân, kéo dài nhiều ngày.
• Mất thăng bằng và phối hợp vận động kém: Trẻ dễ bị ngã, khó đi lại hoặc gặp vấn đề khi cầm nắm đồ vật.
• Vấn đề về thị giác và thính giác: Nhìn mờ, nhìn đôi, khó tập trung hoặc suy giảm thính lực.
• Co giật: Xuất hiện các cơn co giật mà trước đây chưa từng có.
• Thay đổi hành vi và tính cách: Trẻ dễ cáu gắt, thay đổi tâm trạng đột ngột, suy giảm trí nhớ hoặc kém tập trung.
• Yếu hoặc tê bì chân tay: Mất sức ở một bên cơ thể hoặc khó kiểm soát vận động.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu trẻ xuất hiện các triệu chứng bất thường kéo dài hoặc ngày càng nặng hơn, ba mẹ cần đưa trẻ đến bác sĩ càng sớm càng tốt. Việc phát hiện và điều trị sớm có thể cải thiện đáng kể tiên lượng của bệnh:

• Đau đầu thường xuyên và tăng dần, không thuyên giảm khi dùng thuốc giảm đau.
• Buồn nôn và nôn mửa kéo dài mà không rõ nguyên nhân
• Vấn đề về thăng bằng, vận động hoặc thị giác
• Xuất hiện co giật dù trước đó không bị động kinh
• Thay đổi hành vi đột ngột hoặc suy giảm trí nhớ

Trong những trường hợp nghi ngờ trẻ bị u não ác tính, bác sĩ có thể chỉ định chụp MRI hoặc CT để phát hiện sự hiện diện của khối u trong não.

Nguyên nhân gây u não ác tính ở trẻ

Hiện nguyên nhân chính xác gây ra ung thư não ở trẻ em vẫn chưa được xác định rõ, nhưng một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh, bao gồm:

• Đột biến gen: Sự thay đổi trong DNA có thể khiến các tế bào trong não phát triển không kiểm soát.
• Di truyền: Một số hội chứng di truyền như Li-Fraumeni và u sợi thần kinh (neurofibromatosis) có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
• Tiếp xúc với bức xạ: Liều bức xạ cao, đặc biệt là từ xạ trị trước đó, có thể làm tăng nguy cơ hình thành khối u não.
• Yếu tố môi trường: Một số nghiên cứu cho thấy mối liên hệ giữa khối u não và tiếp xúc với hóa chất độc hại, nhưng vẫn cần thêm bằng chứng khoa học.

Các loại u não ác tính thường gặp ở trẻ em

Các loại u não ác tính thường gặp ở trẻ em bao gồm: (2)

1. U sao bào ác tính

U sao bào phát triển từ các tế bào hình sao trong não gọi là astrocyte. Các dạng ác tính như u sao bào không biệt hóa (anaplastic astrocytoma) và u nguyên bào thần kinh đệm (glioblastoma) có tốc độ phát triển nhanh, xâm lấn mạnh. Triệu chứng thường gặp là đau đầu, co giật, khó nói, thay đổi tính cách. Phương pháp điều trị chủ yếu là phẫu thuật, xạ trị và hóa trị.

2. U nguyên bào tủy

U nguyên bào tủy là loại u não ác tính phổ biến nhất ở trẻ em, thường phát triển ở tiểu não, khu vực kiểm soát thăng bằng và phối hợp vận động. Đây là loại u có tốc độ phát triển nhanh và có khả năng lan rộng qua dịch não tủy đến các phần khác của não và tủy sống. ​Triệu chứng thường gặp là mất thăng bằng, chóng mặt, khó đi lại, buồn nôn. Phương pháp điều trị được chỉ định phổ biến là phẫu thuật, hóa trị và xạ trị.

3. U thần kinh đệm cầu não lan tỏa

U thần kinh đệm cầu lan tỏa là một loại u não hiếm gặp nhưng cực kỳ nguy hiểm, ảnh hưởng đến cầu não, khu vực kiểm soát các chức năng sống cơ bản như hô hấp, nhịp tim và vận động. U này thường xuất hiện ở trẻ em từ 5 đến 10 tuổi và có tiên lượng xấu do vị trí khó tiếp cận, tính chất xâm lấn cao.

Triệu chứng điển hình là yếu cơ mặt, khó nuốt, nói ngọng, mất thăng bằng và các vấn đề về thị giác.​ Điều trị bằng xạ trị có thể giúp giảm triệu chứng tạm thời, ngoài ra, hiện nay chưa có phương pháp điều trị hiệu quả nào khác và tiên lượng thường kém.

4. U nguyên bào thần kinh đệm

U nguyên bào thần kinh đệm là một dạng u sao bào ác tính cao, phát triển nhanh chóng và xâm lấn mạnh mẽ vào mô não xung quanh. Mặc dù hiếm gặp ở trẻ em hơn so với người lớn, nhưng khi xảy ra thường có tiên lượng xấu. ​Triệu chứng thường gặp là đau đầu, buồn nôn, co giật, yếu cơ và thay đổi tính cách. Trong trường hợp này, bác sĩ thường chỉ định phẫu thuật để loại bỏ khối u càng nhiều càng tốt, kết hợp với xạ trị và hóa trị để đạt hiệu quả tối ưu.

5. U màng não thất

U màng não thất phát triển từ các tế bào lót bên trong não thất và ống tủy sống. Khối u này có thể lành tính hoặc ác tính và thường gặp ở trẻ em dưới 5 tuổi. Vị trí phổ biến nhất là ở hố sau của não, gần tiểu não và thân não. ​Triệu chứng điển hình là đau đầu, buồn nôn, nôn mửa, mất thăng bằng và các vấn đề về thị giác.​ Điều trị chủ yếu bằng phẫu thuật loại bỏ khối u, có thể kết hợp với xạ trị tùy thuộc vào mức độ ác tính và khả năng loại bỏ hoàn toàn khối u.

Trẻ bị u não ác tính có chữa được không?

Khả năng chữa khỏi khối u não ác tính ở trẻ em phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm loại khối u, vị trí, kích thước, mức độ lan rộng và tình trạng sức khỏe tổng thể của trẻ. Một số loại khối u có tiên lượng tốt hơn và có thể được chữa khỏi hoàn toàn, nhưng một số loại có thể khó điều trị hơn.

Ví dụ, u sao bào dạng lông (pilocytic astrocytoma) thường có tiên lượng tốt, với tỷ lệ sống sót sau 5 năm khoảng 95%. Ngược lại, các loại u khác như u nguyên bào thần kinh đệm (glioblastoma) có tiên lượng kém hơn. Tuy nhiên, nhờ những tiến bộ trong chẩn đoán và điều trị, tỷ lệ sống sót cho nhiều trẻ em mắc khối u não ác tính đã được cải thiện tích cực.

Tiên lượng u não ác tính ở trẻ em sống được bao lâu?

Thời gian sống của trẻ em mắc khối u não ác tính thay đổi tùy thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm loại khối u, vị trí, mức độ ác tính, thời gian điều trị và phản ứng với điều trị. Tỷ lệ sống sót sau 5 năm (hoặc hơn) đối với tất cả các loại khối u não và tủy sống ở trẻ em dưới 15 tuổi là khoảng 72%. Tuy nhiên, tỷ lệ này có thể thay đổi dựa trên loại khối u cụ thể, thời gian điều trị và các yếu tố khác. Nếu trẻ được điều trị sớm với các công nghệ hiện đại thì tiên lượng sống của trẻ kéo dài.

Cách chẩn đoán khối u não ác tính ở trẻ em

Để chẩn đoán khối u não ác tính ở trẻ em, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện các phương pháp sau:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ đánh giá các triệu chứng và dấu hiệu thần kinh của trẻ.
• Chẩn đoán hình ảnh: Sử dụng MRI hoặc CT để xác định vị trí và kích thước của khối u.
• Sinh thiết: Lấy mẫu mô từ khối u để xác định loại và mức độ ác tính.
• Các xét nghiệm bổ sung: Chụp cắt lớp phát xạ positron (PET) và xét nghiệm dịch não tủy.

Cách điều trị bệnh u não ác tính ở trẻ

Phương pháp điều trị khối u não ác tính ở trẻ em phụ thuộc vào nhiều yếu tố, có thể bao gồm: (3)

• Phẫu thuật: Loại bỏ càng nhiều khối u càng tốt nhưng không gây tổn thương chức năng não quan trọng.
• Xạ trị: Sử dụng tia xạ để tiêu diệt tế bào ung thư, nhưng thường không chỉ định cho trẻ nhỏ vì có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của não bộ.
• Hóa trị: Sử dụng thuốc để tiêu diệt tế bào ung thư hoặc ngăn chặn sự phát triển của các tế bào ác tính này.
• Liệu pháp nhắm mục tiêu: Sử dụng thuốc hoặc các chất khác để tấn công các tế bào ung thư cụ thể mà không gây hại cho tế bào bình thường.

Khoa Phẫu thuật Thần kinh, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh ứng dụng các máy móc, robot, kỹ thuật cao ứng dụng AI, giúp mổ điều trị u não ác tính ở trẻ em cũng như các loại u não khác hiệu quả vượt trội.

Có thể phòng ngừa bệnh u não ác tính cho trẻ không?

Hiện tại, nguyên nhân chính xác gây ra khối u não ác tính ở trẻ em vẫn chưa được xác định rõ và chưa có biện pháp phòng ngừa cụ thể nào được chứng minh mang lại hiệu quả. Tuy nhiên, các bác sĩ khuyến cáo nên để trẻ giảm tiếp xúc với các yếu tố nguy cơ tiềm ẩn, như bức xạ ion hóa không cần thiết, theo dõi và kiểm soát các hội chứng di truyền liên quan để giảm nguy cơ mắc bệnh.

Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Phòng khám Đa khoa Tâm Anh Quận 7, Quý khách vui lòng liên hệ:

U não ác tính ở trẻ em là bệnh lý nghiêm trọng, đòi hỏi can thiệp điều trị kịp thời. Việc phát hiện sớm và áp dụng các phương pháp điều trị tiên tiến có khả năng cải thiện tiên lượng sống cho người bệnh.