Táo bón ở trẻ em là một trong những rối loạn tiêu hóa phổ biến, thường kèm theo các triệu chứng như đau bụng, chướng bụng, biếng ăn… Một số trẻ táo bón kèm theo tình trạng buồn nôn và nôn khiến các bậc phụ huynh lo lắng. Vậy trẻ bị táo bón và nôn có sao không? Xem bài viết của Bệnh viện Tâm Anh dưới đây để biết thêm thông tin và cách xử lý.
Táo bón khiến trẻ đi tiêu ít hơn bình thường, thường ít hơn 3 lần/tuần. Phân của trẻ trở nên cứng, khô và khó đi, khiến trẻ phải rặn mạnh mỗi khi đi tiêu. Ngoài ra, bụng trẻ có thể có tình trạng căng cứng và chướng hơi, tạo cảm giác khó chịu khiến trẻ quấy khóc liên tục và biếng ăn.
Táo bón kèm nôn, trẻ thường sẽ nôn ngay sau khi ăn hoặc vài giờ. Chất nôn thường là sữa hoặc thức ăn chưa được tiêu hóa hoàn toàn. Trẻ cũng sẽ có các triệu chứng kèm theo như đau bụng và khó chịu, xanh xao, mệt mỏi và thiếu sức sống.
Trẻ bị táo bón kèm nôn, bố mẹ nên đưa trẻ đến bệnh viện để bác sĩ khám, xác định nguyên nhân và tư vấn điều trị phù hợp. Bố mẹ tuân theo các chỉ định điều trị của bác sĩ và cho trẻ uống thuốc đúng liều, tuyệt đối không tự ý điều trị cho trẻ bằng các biện pháp dân gian bởi điều này có thể khiến tình trạng bé bị nôn trớ táo bón trở nên nặng hơn.
Bên cạnh đó, bố mẹ có thể áp dụng một số biện pháp hỗ trợ tại nhà như:
Bố mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện để được bác sĩ kiểm tra và hỗ trợ ngay lập tức nếu trẻ có các biểu hiện dưới đây:
Táo bón kèm nôn trớ ở trẻ có thể do một số nguyên nhân dưới đây:
Táo bón chức năng khiến ruột già không co bóp đều đặn hoặc nhu động ruột chậm lại. Lúc này, phân sẽ lưu lại trong đại tràng lâu hơn bình thường; cơ thể hấp thụ lại nước từ phân, phân trở nên cứng, khô; trẻ đau đớn khi đi tiêu, dẫn đến việc trẻ cố gắng nhịn và tránh đi tiêu, từ đó làm tình trạng táo bón trở nên nghiêm trọng hơn.
Mặt khác, phân tích tụ trong đại tràng sẽ tạo áp lực lên dạ dày và các cơ quan tiêu hóa khác, gây cảm giác no, chướng bụng và khó tiêu. Điều này có thể kích thích phản xạ nôn như một cơ chế bảo vệ tự nhiên của cơ thể. Trẻ bị táo bón chức năng thường nôn sau khi ăn vì dạ dày không thể chứa thêm thức ăn khi đường ruột đã bị “tắc nghẽn” bởi phân cứng.
Trẻ bị táo bón và nôn cũng có thể đến từ rối loạn tiêu hóa. Nhiễm khuẩn, dị ứng thực phẩm, thiếu enzyme tiêu hóa, hoặc mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột… có thể gây rối loạn tiêu hóa ở trẻ. Điều này khiến hoạt động của hệ tiêu hóa bị rối loạn, quá trình phân hủy và hấp thụ thức ăn không hiệu quả, dẫn đến tình trạng thức ăn lưu lại trong dạ dày và ruột non lâu hơn bình thường, gây khó tiêu, chướng bụng, có thể bao gồm buồn nôn, nôn để loại bỏ những thức ăn không được tiêu hóa ra khỏi cơ thể.
Rối loạn tiêu hóa làm giảm nhu động ruột, làm chậm quá trình đẩy chất thải xuống đại tràng và ra ngoài. Khi ruột non và ruột già không co bóp đều đặn, phân sẽ di chuyển chậm, mất nhiều nước hơn, trở nên cứng, khô và gây ra tình trạng bé bị táo bón. Hệ vi sinh đường ruột mất cân bằng trong rối loạn tiêu hóa cũng góp phần làm giảm khả năng sản xuất các chất có lợi cho quá trình tiêu hóa và nhu động ruột.
Đây cúng có thể là nguyên nhân khiến trẻ bị táo bón và nôn. Hẹp môn vị là tình trạng cơ thắt môn vị – phần nối giữa dạ dày và tá tràng – bị dày lên và co thắt quá mức, ngăn cản thức ăn di chuyển từ dạ dày xuống ruột non một cách bình thường. Tình trạng này khiến thức ăn và sữa bị ứ đọng trong dạ dày, không thể đi xuống đường ruột để tiêu hóa và hấp thụ bình thường; dẫn đến tình trạng nôn ói dữ dội, thường xảy ra ngay sau khi trẻ bú hoặc ăn, và nôn có thể phun ra xa với lực mạnh.
Do thức ăn không thể đi xuống ruột non và ruột già, quá trình hình thành phân cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Trẻ bị hẹp môn vị thường ít đi tiêu hoặc không đi tiêu trong nhiều ngày, gây ra tình trạng táo bón nặng. Việc thiếu chất dinh dưỡng và mất nước do nôn liên tục khiến trẻ suy kiệt, giảm cân nhanh chóng và có thể dẫn đến mất nước nghiêm trọng. (1)
Tắc ruột và lồng ruột là những tình trạng cấp cứu nghiêm trọng khi đường tiêu hóa bị tắc nghẽn hoàn toàn hoặc một phần, thức ăn không thể di chuyển xuống dưới và bị ứ đọng trong dạ dày cũng như ruột non. Đây cũng có thể là nguyên nhân gây ra trẻ bị táo bón và nôn ói.
Khi ruột bị tắc nghẽn, áp lực trong dạ dày và ruột tăng cao, kích thích mạnh các thụ thể gây nôn, dẫn đến tình trạng nôn ói dữ dội và liên tục. Trẻ thường nôn ra thức ăn chưa tiêu, sau đó có thể nôn ra dịch mật màu vàng xanh và thậm chí là chất có mùi hôi giống phân. Đồng thời, do đường ruột bị tắc, chất thải không thể di chuyển xuống đại tràng và thoát ra ngoài, gây ra tình trạng táo bón hoàn toàn – trẻ không thể đi tiêu dù có rặn mạnh.
Bệnh lý Hirschsprung là dị tật bẩm sinh hiếm gặp, đặc trưng bởi tình trạng thiếu hoặc không có tế bào hạch thần kinh ở một đoạn cuối của đại tràng và trực tràng. Những tế bào hạch thần kinh này có vai trò quan trọng trong việc điều khiển sự co bóp và thư giãn của cơ trơn ruột, giúp đẩy phân di chuyển xuống dưới. Khi thiếu các tế bào này, đoạn ruột bị ảnh hưởng sẽ luôn ở trạng thái co thắt, không thể thư giãn để cho phân đi qua, tạo ra một “nút thắt” chức năng ngay tại khu vực này.
Do đoạn ruột cuối bị co thắt liên tục và không thể thư giãn, phân không thể thoát ra được và bị ứ đọng trong đại tràng phía trên, gây ra tình trạng táo bón nặng kéo dài từ khi sinh. Trẻ mắc bệnh Hirschsprung thường không đi cầu trong 48 giờ đầu sau sinh, sau đó chỉ đi được với sự hỗ trợ của thụt tháo hoặc nước xà phòng. Khi phân tích tụ quá nhiều trong ruột, áp lực tăng cao sẽ ảnh hưởng ngược lên dạ dày, gây cảm giác no, chướng bụng và kích thích phản xạ nôn. (2)
Trẻ bị táo bón và nôn cũng có thể đến từ nguyên nhân này. Trào ngược dạ dày thực quản là tình trạng acid dạ dày và thức ăn trào ngược lên thực quản do cơ thắt thực quản dưới không đóng chặt hoàn toàn hoặc mở ra không đúng lúc. Ở trẻ em, đặc biệt là trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, hệ tiêu hóa còn chưa phát triển hoàn thiện nên tình trạng này khá phổ biến.
Khi acid và thức ăn từ dạ dày trào ngược lên thực quản, niêm mạc thực quản bị kích thích và viêm, gây ra cảm giác đau rát, khó chịu khiến trẻ quấy khóc và từ chối ăn. Phản xạ tự nhiên của cơ thể để bảo vệ thực quản khỏi acid là nôn, do đó trẻ bị trào ngược thường nôn trớ thường xuyên, đặc biệt sau khi ăn hoặc khi nằm xuống. (3)
Mặc dù trào ngược dạ dày thực quản chủ yếu gây nôn, nhưng tình trạng này cũng có thể dẫn đến táo bón gián tiếp thông qua nhiều cơ chế. Khi trẻ nôn thường xuyên, cơ thể mất nước và các chất điện giải quan trọng, làm giảm lượng nước trong ruột và khiến phân trở nên cứng hơn. Đồng thời, tình trạng đau đớn và khó chịu liên tục khiến trẻ ăn ít, thiếu chất xơ và các chất dinh dưỡng cần thiết cho nhu động ruột bình thường. Điều này cũng có thể ảnh hưởng đến hệ thần kinh tự động, làm chậm nhu động ruột và góp phần gây ra táo bón.
Để phòng ngừa táo bón và nôn cho trẻ, bố mẹ cần chú ý chăm sóc trẻ đúng cách, duy trì chế độ dinh dưỡng và sinh hoạt khoa học. Bên cạnh chế độ dinh dưỡng cân bằng với đủ chất, bố mẹ lưu ý bổ sung đủ chất xơ cho trẻ qua những thực phẩm như rau xanh, trái cây tươi, ngũ cốc nguyên hạt để giúp hệ tiêu hóa của trẻ hoạt động hiệu quả và đều đặn.
Trẻ cần uống đủ nước mỗi ngày, đặc biệt trong thời tiết nóng bức hoặc khi trẻ hoạt động nhiều. Bố mẹ nên hạn chế cho trẻ ăn quá nhiều thức ăn chế biến sẵn, đồ ăn nhanh, kẹo ngọt và các loại thực phẩm ít chất xơ.
Việc tạo thói quen sinh hoạt đều đặn cũng đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa táo bón ở trẻ. Bố mẹ nên khuyến khích trẻ vận động thường xuyên, hoạt động thể chất phù hợp với lứa tuổi để kích thích nhu động ruột tự nhiên. Đồng thời, việc tạo môi trường ăn uống thoải mái, không gây căng thẳng cho trẻ sẽ giúp tránh tình trạng nôn do stress.
Bố mẹ cần theo dõi sức khỏe tiêu hóa của trẻ thường xuyên và cho trẻ khám sức khỏe định kỳ để nhận biết sớm các dấu hiệu bất thường, từ đó có biện pháp can thiệp kịp thời, giúp trẻ duy trì hệ tiêu hóa khỏe mạnh và phát triển toàn diện.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Hy vọng với những thông tin trên, quý phụ huynh đã hiểu rõ hơn về tình trạng trẻ bị táo bón và nôn. Điều chỉnh chế độ ăn uống phù hợp, bù đủ dịch và nước, điều trị nguyên nhân gây trẻ bị táo bón nôn trớ là điều cần thiết để bảo vệ sức khỏe, ngăn ngừa những tổn thương, biến chứng nghiêm trọng.
