Tràn dịch màng phổi dịch tiết phải làm sao?

Tình trạng tràn dịch phổi không phải lúc nào cũng giống nhau. Khi nghi ngờ mắc bệnh, bệnh nhân sẽ được yêu cầu làm thêm xét nghiệm để phân biệt loại dịch là dịch tiết hay dịch thấm. Việc xác định chính xác loại dịch này đóng vai trò then chốt trong việc đưa ra hướng điều trị thích hợp. Vậy, tràn dịch màng phổi dịch tiết là gì? Nó khác dịch thấm như thế nào? Và những nguyên nhân nào có thể gây ra tình trạng này? Chi tiết xem qua bài viết sau đây.

Tràn dịch màng phổi dịch tiết là gì?

Tràn dịch màng phổi dịch tiết là tình trạng tích tụ dịch tiết trong khoang màng phổi. Với đặc điểm giàu protein, dịch tiết thường báo hiệu tình trạng màng phổi bị tổn thương bởi các bệnh như viêm nhiễm, lao, ung thư hay bệnh tự miễn.

Bình thường, khoang màng phổi chỉ có một lượng dịch rất ít làm chất bôi trơn, hỗ trợ phổi di chuyển nhịp nhàng khi hít thở. Tuy nhiên, nếu lượng dịch này tăng lên một cách bất thường, tình trạng gọi là tràn dịch khoang màng phổi, người bệnh sẽ có các triệu chứng như khó thở, nặng ngực và đôi khi đau tức ngực lúc hít sâu.

Để xác định chính xác loại dịch mà bệnh nhân mắc phải, việc chỉ dựa vào triệu chứng hay thăm khám thông thường là chưa đủ. Các bác sĩ cần thực hiện những xét nghiệm chuyên sâu hơn như chọc hút và xét nghiệm dịch màng phổi để có kết quả phân loại chính xác. (1)

Lý do gây ra tràn dịch màng phổi dịch tiết

Đây thường là dấu hiệu của các bệnh lý nghiêm trọng, bao gồm nhiễm trùng, ung thư hay rối loạn miễn dịch. Việc chẩn đoán đúng nguyên nhân là cực kỳ quan trọng đối với quá trình điều trị, giúp kiểm soát bệnh hiệu quả và phòng ngừa các biến chứng sau này.

1. Do nhiễm trùng

Nhiễm trùng là một trong những nguyên nhân hàng đầu. Đứng đầu danh sách này là lao màng phổi, bệnh có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai, ở mọi lứa tuổi và đôi khi xuất hiện cùng lúc với lao phổi. Ngoài ra, viêm phổi do vi khuẩn (như phế cầu khuẩn) cũng có thể khiến tình trạng viêm lan rộng đến màng phổi, gây kích ứng và làm tăng tiết dịch. Nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, những ổ viêm này có nguy cơ hình thành mủ, dẫn đến tràn mủ màng phổi là một biến chứng nặng nề và dễ để lại di chứng.

2. Do ung thư

Dịch tràn màng phổi dịch tiết là biểu hiện có thể gặp ở nhiều bệnh lý, trong đó ung thư chiếm tỷ lệ đáng kể. Sự hiện diện của tế bào ác tính tại màng phổi hoặc sự cản trở dòng lưu thông dịch do khối u đều có thể dẫn đến hiện tượng ứ dịch. Không chỉ ung thư phổi nguyên phát, những loại ung thư di căn từ vú, buồng trứng hoặc cổ tử cung cũng thường lan tới màng phổi, góp phần gây tràn dịch. Ngoài ra, một số bệnh nhân sau điều trị ung thư bằng hóa trị hoặc xạ trị cũng có thể phát sinh biến chứng, dù ít gặp hơn.

3. Do nguyên nhân khác

Bên cạnh nguyên nhân do nhiễm trùng hoặc ung thư, nhiều tình trạng bệnh lý khác cũng có thể dẫn đến tràn dịch màng phổi dịch tiết. Các rối loạn tự miễn như lupus ban đỏ hệ thống hay viêm khớp dạng thấp có thể gây viêm kéo dài tại màng phổi, làm tích tụ dịch. Một số nguyên nhân ít gặp hơn bao gồm nhiễm ký sinh trùng, viêm tụy, biến chứng sau phẫu thuật và chấn thương ngực.

Quá trình xác định nguyên nhân thường cần đến sự hợp tác tích cực giữa người bệnh, người nhà và bác sĩ, đặc biệt là trong việc cung cấp thông tin đầy đủ về tiền sử bệnh và các yếu tố liên quan, nhằm giúp bác sĩ đưa ra chẩn đoán chính xác và toàn diện.

Cách nhận biết tràn dịch màng phổi dịch tiết

Ở giai đoạn đầu, người mắc bệnh thường không có biểu hiện lâm sàng rõ rệt, nhất là khi lượng dịch còn ít. Tuy nhiên, khi dịch tiếp tục gia tăng trong khoang màng phổi, các dấu hiệu rối loạn hô hấp dần trở nên rõ ràng hơn và bắt đầu ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống cũng như sinh hoạt thường ngày của người bệnh.

Một số triệu chứng thường gặp bao gồm:

• Khó thở: Đây là biểu hiện điển hình ở người bị tràn dịch màng phổi. Bệnh nhân thường cảm thấy thở nông, hụt hơi, đặc biệt tăng lên khi vận động mạnh hoặc nằm nghiêng về phía phổi có dịch khiến phổi bị chèn ép và giảm khả năng giãn nở.
• Đau ngực: Cơn đau thường có tính chất âm ỉ, tăng lên khi người bệnh ho, hít sâu hoặc thay đổi tư thế. Trong một số trường hợp, cảm giác đau có thể lan ra vùng vai hoặc sau lưng. Nhìn chung cảm giác đau tùy thuộc vào vị trí tích tụ và mức độ lan rộng của dịch màng phổi.
• Ho khan kéo dài: Ở một số bệnh nhân, tình trạng ho xuất hiện dai dẳng trong nhiều tuần mà không kèm theo đờm hoặc chỉ ho khan nhẹ. Đáng chú ý, cơn ho thường không rõ nguyên nhân và không thuyên giảm dù đã dùng các biện pháp điều trị thông thường.
• Sốt: Triệu chứng này thường xuất hiện ở những trường hợp tràn dịch màng phổi do nguyên nhân nhiễm khuẩn, đặc biệt là lao phổi hoặc viêm phổi. Người bệnh có thể sốt nhẹ kéo dài hoặc sốt thất thường trong ngày, đi kèm cảm giác mệt mỏi, ăn uống kém và suy giảm thể trạng.
• Sụt cân và mệt mỏi kéo dài: Đây là những biểu hiện hay gặp ở bệnh nhân tràn dịch màng phổi liên quan đến ung thư hoặc các bệnh lý mạn tính. Người bệnh thường giảm cân không chủ ý, kèm theo tình trạng suy nhược kéo dài, ảnh hưởng đến sinh hoạt và chất lượng cuộc sống.

Tràn dịch màng phổi không phải lúc nào cũng biểu hiện giống nhau, bởi dịch tích tụ trong khoang màng có thể thuộc một trong hai dạng: dịch thấm hoặc dịch tiết. Việc xác định đúng bản chất của dịch đóng vai trò then chốt, do mỗi loại thường bắt nguồn từ những cơ chế bệnh lý riêng biệt và cần có phương pháp điều trị tương ứng.

Phân biệt tràn dịch màng phổi dịch thấm và dịch tiết

Dịch trong khoang màng phổi được chia thành hai loại: dịch thấm và dịch tiết. Việc phân biệt này rất quan trọng, mỗi loại phản ánh một nhóm nguyên nhân khác nhau và đòi hỏi hướng điều trị riêng biệt.

Hai dạng dịch này khác nhau rõ rệt về cơ chế xuất hiện, thành phần sinh hóa và các tình trạng bệnh lý liên quan. Dịch thấm là loại dịch có nồng độ protein thấp, thành phần tương đối loãng, gần giống huyết tương, hình thành do sự tăng áp lực thủy tĩnh hoặc giảm áp lực keo trong lòng mạch. Loại dịch này chủ yếu chứa nước và các chất điện giải, thường gặp trong các bệnh lý làm thay đổi huyết động như suy tim sung huyết hoặc xơ gan mất bù.

Ngược lại với tràn dịch dịch thấm, dịch tiết có đặc điểm giàu protein, chứa nhiều tế bào viêm như bạch cầu và trong một số trường hợp có thể lẫn mủ. Loại dịch này hình thành do tình trạng viêm, nhiễm trùng hoặc tổn thương tại màng phổi, làm cho các phân tử lớn và tế bào máu thoát khỏi lòng mạch, dẫn đến hiện tượng ứ dịch trong khoang màng phổi.

Chẩn đoán tràn dịch màng phổi thể dịch tiết

Khi có dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh, đặc biệt là dạng dịch tiết, bác sĩ sẽ chỉ định một số kỹ thuật và xét nghiệm chuyên sâu để tìm ra nguyên nhân chính xác.

• Thăm khám lâm sàng là bước đầu tiên trong quá trình đánh giá, giúp nhận biết các biểu hiện như khó thở, đau ngực hoặc giảm âm phổi ở vùng nghi ngờ có dịch. Tuy vậy, thăm khám đơn thuần không đủ để phân biệt loại dịch hay xác định nguồn gốc chính xác, nên cần phối hợp với các cận lâm sàng để có chẩn đoán cụ thể hơn.
• Chọc hút màng phổi là thủ thuật cần thiết nhằm lấy mẫu dịch trong khoang màng để xét nghiệm. Qua đó, bác sĩ có thể xác định loại dịch (thấm hay tiết), đánh giá màu sắc, độ đục, sự hiện diện của mủ và tìm dấu hiệu gợi ý nhiễm trùng hoặc ung thư.
• Xét nghiệm dịch màng phổi giúp xác định tính chất và nguyên nhân gây tràn dịch sau khi chọc hút. Dựa vào tiêu chuẩn Light, bác sĩ phân biệt dịch thấm hay dịch tiết. Ngoài ra, mẫu dịch sẽ được soi tìm vi khuẩn, ký sinh trùng hoặc tế bào lạ.
• X-quang ngực cho phép nhận diện vùng mờ bất thường do dịch tụ ở đáy phổi. Tuy nhiên, nếu dịch ít hoặc khu trú, hình ảnh có thể không thể hiện rõ trên phim.
• Siêu âm màng phổi là kỹ thuật an toàn, không xâm lấn, giúp phát hiện dịch màng phổi dù với thể tích nhỏ. Ngoài ra, siêu âm còn hỗ trợ định vị để chọc hút chính xác và phát hiện các bất thường nghi ngờ ác tính như khối u.
• CT ngực cho hình ảnh rõ nét hơn X-quang, giúp xác định chính xác vị trí, mức độ tràn dịch và các tổn thương trong phổi hoặc màng phổi. Kỹ thuật này đặc biệt hữu ích trong việc phát hiện tổn thương nhỏ, khu trú, khối u, hạch hoặc dấu hiệu di căn.
• Sinh thiết màng phổi được thực hiện khi các phương pháp trước đó chưa xác định rõ nguyên nhân. Bác sĩ sẽ lấy mẫu mô màng phổi để phân tích mô bệnh học. Kỹ thuật này đặc biệt quan trọng trong các trường hợp nghi ngờ lao màng phổi hoặc ung thư nhưng chưa có bằng chứng rõ ràng.

Tràn dịch khoang màng phổi dạng dịch tiết nên làm gì?

Việc điều trị tràn dịch dịch tiết cần căn cứ vào nguyên nhân cụ thể. Sau khi chẩn đoán, bác sĩ sẽ lựa chọn hướng xử trí phù hợp để kiểm soát triệu chứng và hạn chế nguy cơ tái phát.

• Chọc tháo dịch màng phổi: Thủ thuật này giúp giảm áp lực trong khoang màng phổi, cải thiện triệu chứng khó thở nhanh chóng.
• Đặt ống dẫn lưu: Áp dụng khi dịch tồn đọng nhiều, kéo dài hoặc có nhiễm trùng như tràn mủ. Ống sẽ dẫn dịch ra ngoài liên tục và có thể bơm rửa hàng ngày nếu cần.
• Điều trị nội khoa: Tùy vào nguyên nhân, bác sĩ từ các cơ sở y tế uy tín sẽ chỉ định thuốc phù hợp. Nếu do vi khuẩn – dùng kháng sinh đặc hiệu; nếu do lao – điều trị theo phác đồ chống lao. Trường hợp ung thư có thể cần hóa trị, kết hợp biện pháp hỗ trợ như gây dính màng phổi để hạn chế tái tràn dịch.
• Can thiệp phẫu thuật: Gồm các kỹ thuật như nội soi màng phổi (VATS), bóc tách mô viêm, mở màng phổi khẩn cấp để dẫn lưu dịch nhanh hoặc kết hợp phẫu thuật với gây dính màng phổi bằng talc để ngăn tái phát.

Biến chứng nguy hiểm của tràn dịch thể dịch tiết

Tràn dịch màng phổi thể dịch tiết nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm ảnh hưởng đến sức khỏe và khả năng hô hấp của người bệnh.

• Dày dính màng phổi: Dịch viêm kéo dài sẽ khiến màng phổi bị dày lên, dính chặt vào thành ngực hoặc phổi, làm giảm khả năng giãn nở của phổi, gây khó thở mạn tính.
• Tràn mủ màng phổi: Khi tác nhân nhiễm trùng khiến dịch trong màng phổi chuyển thành mủ, tình trạng có thể tiến triển nặng, đòi hỏi phải dẫn lưu cấp cứu hoặc phẫu thuật xử lý kịp thời.
• Xẹp phổi: Dịch tích tụ trong khoang màng có thể ép phổi xẹp từng phần hoặc hoàn toàn, làm giảm thông khí và tăng nguy cơ suy hô hấp.
• Tái tràn dịch: Khi nguyên nhân nền chưa được xử lý dứt điểm, dịch màng phổi có thể tái tích tụ, làm tăng nguy cơ biến chứng kèm theo.

Ngoài ra, tràn dịch màng phổi dịch tiết do ung thư thường là dấu hiệu của bệnh ở giai đoạn tiến xa, ảnh hưởng nặng nề đến tiên lượng và quá trình điều trị. Do đó, phát hiện sớm và can thiệp kịp thời có vai trò then chốt trong việc giảm biến chứng.

Tràn dịch phổi dịch tiết nên phòng thế nào?

Để ngăn ngừa tình trạng này, cần điều trị hiệu quả các bệnh lý nền như lao, viêm phổi hay suy tim theo đúng chỉ định. Đồng thời, xây dựng lối sống lành mạnh, tránh khói thuốc và môi trường ô nhiễm sẽ giúp bảo vệ chức năng hô hấp.

Cuối cùng, việc nhận biết sớm các dấu hiệu nghi ngờ như khó thở dai dẳng, đau tức ngực hay ho kéo dài không rõ nguyên nhân là rất quan trọng. Khi có triệu chứng, người bệnh nên đi khám kịp thời để được chẩn đoán và xử trí sớm, tránh biến chứng nặng nề.

Hiểu đúng về tràn dịch màng phổi dịch tiết giúp bạn chủ động hơn trong việc bảo vệ sức khỏe hô hấp. Nếu xuất hiện triệu chứng như khó thở, đau ngực kéo dài, cần thăm khám sớm. Duy trì lối sống lành mạnh, tái khám định kỳ và tuân thủ điều trị là cách hiệu quả để phòng ngừa biến chứng và giữ phổi luôn khỏe mạnh.